Reflectie van een hoofdredacteur
Commentaar en spotprent in een krant zijn niet - zoals ik ooit las - te vergelijken met die partituren voor piano- of orgelmuziek die ‘voor vier handen’ zijn geschreven. Het lijkt misschien zo, maar het is niet waar dat zij elkaar aanvullen, in elkaar opgaan, bij de lezer dezelfde zenuwen doen trillen. Er is geen sprake van een quatre-mains. Tussen de geschreven commentaar en de spotprent zijn er heel wat verschillen. In deze korte beschouwing, snel geschreven vanuit de dagelijkse ervaring, zet ik er enkele op een rijtje. Aan de spotprent wordt niet achteloos voorbijgegaan. Een kranteartikel kan ongelezen, zelfs onopgemerkt, blijven. De spotprent valt op. Ook de verstrooide lezer die de krant lusteloos doorbladert, ziet ze staan. Deze opdringerigheid is haar eerste en meest zichtbare kenmerk.
De spotprent spreekt de hele gamma van het lezerspubliek aan. Een krant is een brede waaier van informatie, duiding en commentaar; zij beoogt de belangstelling op te wekken en te voldoen aan zeer verschillende categorieën van lezers. De verscheidenheid van het nieuws- en lectuuraanbod brengt mee dat heel wat lezers slechts voor een gedeelte van de krant interesse hebben: b.v. voor de sportpagina's, of het faits-divers, of de economische rubrieken. Naar de spotprent kijkt iedereen.
De spotprent overschrijdt de taalbarrière. Ook wie de taal van de krant niet verstaat, zal haast altijd de prent begrijpen. In het Belgische politieke milieu is het een bekend verschijnsel, dat de Franstaligen soms veel directer reageren op bepaalde karikaturen in de Vlaamse pers dan op de commentaren, waarvan zij slechts via een (dikwijls foutieve) vertaling kennis nemen. De agressiviteit van bepaalde politieke cartoons draagt ertoe bij, dat de Vlaamse kranten zeer ‘extremistisch’ overkomen bij de Franstalige opinie.
De spotprent is de uitbeelding van één gedachte. Ze is als een pijl die het doel onmiddellijk
Als de vlieger nu maar opgaat
Uit ‘Gazet van Antwerpen’.
raakt. Het commentaar heeft meer tijd nodig om in de lezer door te dringen. De argumentatie is complexer. Het gevaar voor communicatiestoornis is altijd aanwezig.
De auteur van de spotprent neemt een bijzondere plaats in de redactionele organisatie in. Niet zelden is hij een zelfstandige die op basis van een contract zijn tekeningen levert. Als hij tot de redactie behoort, beschikt hij over een grote mate van vrijheid, die hij ook benut. Hij dient wel rekening te houden met het beleid van de redactie, maar zijn zeer persoonlijke en opvallende inbreng kan dat beleid in helle, soms té felle, kleuren zetten. Het gebeurt dat de spotprent zo overweldigend centraal staat in de krant, dat zij de informatie domineert en verdringt. Het meest befaamde voorbeeld daarvan is de vooroorlogse positie van Jamin, de meest geniale van de nog levende karikaturisten, die destijds in de rexistische pers de belangrijkste figuren van de parlementaire democratie voor altijd kraakte: men kocht toen Le Pays Réel in de eerste plaats, en soms uitsluitend, voor de tekeningen van Jam...
De spotprent beïnvloedt in niet-geringe mate de opinie van de lezer. Zij kan de scherpte van een commentaar milderen, doordat zij een probleem afzwakt tot een karikatuur. Zij kan een situatie ook dramatiseren. Sommige prenten zijn zo onverbiddelijk en agressief dat zij in botsing komen met de meer genuanceerde commentaar.
Tussen hoofdredacteur en karikaturist bestaat bijgevolg een delicate verhouding. De hoofdredacteur
Auteursrechtelijk beschermd
