Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 21

[p. 10]

felix de boeckprijs voor schilderkunst 1972

De Felix De Boeckprijs voor schilderkunst 1972 werd uitgeschreven door de MARNIXRING. Aan deze wedstrijd konden slechts schilders deelnemen die tot de Nederlandse kultuurgemeenschap van België behoren en die de schilderkunst als hoofdbezigheid beoefenen.

De kandidaten mochten niet jonger zijn dan 20 en niet ouder dan 35 jaar. Maximum drie werken mochten ingestuurd worden. Per provincie werd er een pre-selectie doorgevoerd. De eindselectie, de prijstoekenning (100.000 BF) gebeurt vóór de opening van de tentoonstelling in het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel, van 9 tot 19 maart.

Het inrichtend comité van de Marnixring stelde de algemene jury samen. Deze bestond uit 16 leden: 11 leden van de Marnixring (2 per provincie en 1 voorzitter) en 5 gecoöpteerde deskundigen, nl. de heer Willy Juwet, Ministerie voor Nederlandse Kultuur, Brussel, de heer Jean F. Buyck, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel, de heer Marcel Duchateau, kunstcriticus, en de heer Lowie Wynants, kunstcriticus en programmator B.R.T.

Deze Felix De Boeckprijs, samen met de ‘Veertiendaagse van de Nederlandse Cultuur’, moet gezien worden als een in de praktijk omzetten van één der specifieke doelstellingen van de vereniging, namelijk het verspreiden en bevorderen van de Nederlandse kultuur. De bijzondere situatie van het Gewest Brussel, van de Marnixring, heeft er het bestuur van dit gewest toe aangezet de organisatie van dit initiatief op zich te nemen. In samenwerking met heel het Vlaams land, draagt dit alles bij tot de uitstraling van de Nederlandse kultuur in onze hoofdstad.

Bij dit initiatief heeft ook het tijdschrift VLAANDEREN, orgaan van het Christelijk Vlaams Kunstenaarsverbond, zich entoesiast aangesloten. De ernst van het opzet, de degelijkheid en de competentie van de medewerkers en de juryleden, samen met het feit dat verschillende selecties over het hele Vlaamse land werden gehouden, was een meer dan voldoende waarborg om een veelomvattende en juiste kijk te krijgen op de jonge Vlaamse kunst van vandaag. Er werd samen met het beeld van vandaag tevens een ander beeld opgehangen, dat van de grote voorloper, de grote inspirator, die wij met dit Kaleidoskoop-kataloognummer vieren willen, Felix De Boeck, de eredeken van het C.V. Kunstenaarsverbond.

[p. 11]

In elke prijskamp voor beeldende kunst wordt de jury uiteraard op de proef gesteld. Zij moet haar overigens feilbare intuitie accorderen niet alleen op de soms totaal anders gerichte voorkeur van collega's maar ook op wat zij weet over schilderkunst vroeger en nu.

Zij moet a.h.w. vivisektie plegen op de jongste loot van de pikturale stam maar toch liefst ervoor zorgen dat een aantal patiënten in leven blijft. Een tijdlang behoort zij zoveel mogelijk te vergeten hoe de artistieke situatie in den lande zich voordoet en hoe de zetelverdeling eruit ziet. Beter gezegd: zij behoort dit alles te weten maar het mag haar keuze niet besmetten, haar kijk op nieuwe mogelijkheden en formuleringen niet vertroebelen. Dit gevaar zit er wezenlijk in, want ook een jury komt in de verleiding te denken: zeker is zeker.

Tot haar troost zij aangestipt dat zelfs de beste katalogen van recente groepstentoonstellingen geen haarfijn overzicht hebben gegeven van alle aktuele groepen en strekkingen, soms de aksenten verkeerd plaatsen en de respektieve betekenis dooreenhalen. Zeker in de kunstkritiek wil men altijd te vroeg geschiedenis schrijven. Het is nochtans duidelijk dat het surrealisme of het constructivisme als kunsttype totaal iets anders is dan de werking van het Hessenhuis te Antwerpen of van Forum te Gent. De ene blijven vrij goed herkenbare, hoewel intern sterk gedifferentieerde opvattingen, de andere instellingen die jongere kunstenaars in staat hebben gesteld zich vrij te affirmeren. Zij namen de rol over van musea die voor dit soort van permanente animatie van het hedendaagse artistiek gebeuren, zoals wij weten niet zijn uitgerust zodat hun personeel er wel eens noodgedwongen komt uitrusten.

De detailtekening in het panorama wordt bovendien enigszins scheefgetrokken hetzij door de ondernemingsgeest van de kunsthandel die nog erg diep aan het nadenken is over de verzoening van het rechtmatig eigenbelang met dat van de artiest en met de demokratisering van de kunstproduktie, hetzij door de gedragingen van de kunstenaar zelf. Boeiende en onmiskenbaar talentrijke persoonlijkheden doen zich opmerken op wezenlijk verschillende werkvelden: als kunstleraar, chef-de-file of manager, maar ook als medelid van tijdelijke research-groepen, kunstcommunes vol interessant experiment die na het gebruikelijk rijpingsproces uiteenvallen omdat het waarachtig artistiek individu op de duur altijd de groep achter

[p. 12]

zich laat.

De inventaris van de aktuele stromingen, waarmee wij hier worden geconfronteerd, vergaat het dus als alle inventariswerk aangaande levende wezens: zolang hij niet volledig is, blijft hij onbetrouwbaar, en eenmaal volledig blijkt hij voorbijgestreefd.

Voorlopig kan dus nog geen historisch geijkt schema bestaan om de selektie korrekt te situeren. Indien de jury zich in een of ander opzicht zou hebben vergist, - en dat is haar goed recht, - kan zij dit nog altijd ten dele wijten aan de onvolledigheid van de artistieke weerberichten.

Om de gebeurtenissen te verduidelijken is men thans aan de publikatie toe van indrukwekkende vakterminologie zodat de kunstliefhebber althans kan weten wat de dieventaal der ingewijden betekent. Daarmee is tussen het kunstwerk en de toeschouwer onvermijdelijk een flink stuk literatuur opgesteld. Het brengt het argeloos publiek verkeerdelijk in de waan dat een artiest eerst dit woordenboek moet raadplegen als een soort wegcode om te weten waar hij onderweg moet opletten. Bijvoorbeeld: snelheidsbeperking voor de tachisten, verkeerssignalen als houvast voor de nieuwe figuratie en parkeerverbod voor de schilders naar levend model. De aandrift van de beeldende creativiteit ligt natuurlijk elders want dieper in de mens. De Felix De Boeckprijs is ingesteld zonder vooropgesteld kunstprogramma om jong Vlaams talent tot uitdrukking te laten komen en te belonen.

Ongebonden, vindingrijk en zonder berekenig moet de deelnemer hierdoor finaal op zijn eigenwaarde worden beoordeeld. Wat verwacht men dan eigenlijk van deze nieuwe generatie? En zelfs algemener gesteld: wat verwacht men vandaag nog van een schilder?

Op de jongste boekenbeurs te Antwerpen heeft de romancier Paul Lebeau nopens een gelijkaardige vraag inzake literatuur geantwoord dat hij haar blijft zien als ‘bezinning en aanvulling op het leven’. Vooral jongere beeldende kunstenaars zullen deze definitie voorzeker direkt aanvechten. Zij suggereert nogal sterk het persoonlijk engagement, de boodschap, het pleidooi. Zij verdringt de schilderkunstige materie en het plastisch gebaar te gunste van de idee. Georges Braque heeft ooit gezegd: ik werk met verf en niet met ideeën. Inderdaad, niet de idee bepaalt de waarde van het kunstwerk wel de incarnatie van de idee in goed overwogen adekwate vormen, zodat U mij niet hoort zeggen dat wij voortaan moeten uitzien naar kunstenaars zonder ideeën. De confrontatie in de preselecties en ook de eindronde in 1972, zijn dan ook vooral belangrijk omdat zij vragen doen stellen, misschien ook beantwoorden over

1.	wat het beeldend vermogen op heden in beweging brengt, m.a.w. hoe de kunstenaar zijn daad van schilder motiveert, en
2.	welke vorm hij daarvoor kiest of verkiest.

De artiest kan daarop terecht, hoewel overbodig, antwoorden dat niemand zijn motieven hoeft te kennen, dat men in een politiestaat leeft en zo, maar hij wil daarmee niet zeggen dat er geen motief zou zijn. Het werk zelf verduidelijkt zijn motief, het is een zichtbaar geworden motief dat ons de dialoog opdringt, althans wanneer het daartoe in staat is door zijn gestalte, zijn persoonlijkheid. Het ligt voor de hand dat de beschikbare beeldenvoorraad, na de grondig doorgevoerde grammatikale bezinning van de abstrakten, nog alle wegen uitkan: pop'art en nieuwe figuratie, vrolijk of wrang, optische of kinetische realisaties, of streng monachale bezinning over de kleur an sich, boeiend vertoon, los van het verhaal, met hier en daar een buitenbeentje. Nog hebben onrustige geesten, al dan niet ambachtelijk bekwaam, dit alles gebrandmerkt als traditionele chevaletkunst. Niettemin geloven wij dat de veelzijdigheid van de moderne schilderkunst, zelfs met haar rand- en krisisverschijnselen, iets bereikt heeft wat in vorige epoques voor zover wij weten niet in zo'n massale beeldenoplage, maar slechts op zeldzame momenten kon: aansporen tot denken, van het beeld weg in de richting van de mens. Zij confronteert hem met zijn leefsituatie anders dan realisten, symbolisten en expressionisten hebben gedaan, ruiger, brutaler, waziger, weekhartiger, of gladgeschoren maar toch vol heimwee naar een goed geordend doch onbereikbaar land, een dosis verholen romantisme achter de ondoorgrondelijke grijns van een valhelm. Elke tijd kiest haar eigen schilderkunstige beelden. De beelden van deze tijd zijn verwant met het vizier van de eerste maanreizigers, geen eigen gelaatstrekken, zo te zien, maar weerkaatsing van de kosmos, met niettemin nasaal doordringend de stem die luidop registreert. ‘Bezinning en aanvulling op het leven’, de definitie van Paul Lebeau blijft in het hoofd hangen.

Wij durven de wens uitspreken dat de Felix De Boeckprijs voor schilderkunst een waardevolle inbreng zal opleveren om dit boeiend en eigentijds gedachtenproces zinnig te helpen stofferen. Wij zijn er elk deelnemer afzonderlijk dankbaar voor.

G. Gyselen