Te Lier, met de edelmoedige en prijzenswaardige medewerking van het Gemeentebestuur, is er tot oktober 1971 een tentoonstelling van werken van de oprichters van de Pelgrim, zij die in 1925 deze vereniging solemneel stichtten op St.-Franciskusdag, samen met Felix Timmermans, in Antwerpen namelijk (ik citeer ze alfabetisch: Schilderijen en boeken van Herman Deckers; tekening van Gregorius De Wit; boeken van Frans Delbeke; schilderijen en boeken van Felix Timmermans; schilderijen en boeken van Dirk Vansina; foto's van bouwwerk van Flor Van Reeth; boeken van Ernest Van der Hallen; boeken van Emiel Valvekens; originele muziekbladen van Renaat Veremans; boeken van Gerard Walschap; schilderijen van Eug. Yoors). En daarbij, in de sierlijke kasten van het Museum: dokumenten, foto's, plannen, reprodukties, die overvloedig de Pelgrimwerking, vóór en na 1930, illustreren.
Dit voor 1971. Doch in 1972 zal, in hetzelfde lokaal, samen met de 25-jarige herdenking van de dood van Felix Timmermans, een bredere Pelgrimtentoonstelling plaats hebben, d.w.z. dat degenen die geen medestichters waren, doch intieme medewerkers van het begin af, ook hun werken zullen laten kennen; ik noem onder andere: Leonce Reypens en zijn asketische werken, die zulke diepe en weldoende invloed uitoefenen op het Vlaams Kultuurleven; de thans wereldberoemde schilderijen van Albert Servaes; de prachtkerk van Jozef Huygh, schilderijen van Jan Van Puymbroek en zoveel anderen.
In 1973, steeds in hetzelfde lokaal en met de welwillende steun van het Gemeentebestuur van Lier, een derde Pelgrimtentoonstelling, ditmaal met inbreng van de werken van de jonge, geestdriftige Pelgrimleden die de vereniging en haar werken komen versterken, nieuw bloed bijbrengen, haar verlengen tot zij haar doel zal bereikt hebben: de wereldunie van Kristene Kunstenaars.
Intussen zal de eerste wereldtentoonstelling van Kristene Kunstenaars voorbereid worden.
De individuele werking der Pelgrims (ook kollektief of gedeeltelijk kollektief) was zeer uitgebreid en intensief, met belangrijke gevolgen. Ziehier daarover enkele aanduidingen (het geheel zou een lijvig boekdeel vullen):
Afzonderlijke tentoonstellingen, in verschillende steden in Vlaanderen en andere landen (Antwerpen, Leuven, Kortrijk, Toulouse, Québec, New York). Verschillende werken werden geplaatst in kerken en openbare lokalen: reproduktie van het Apostelhart van Jezus, in alle kerken in Vlaanderen; Kongo aan Kristus, in de wereldtentoonstelling; glasramen van Eug. Yoors in België en Engeland; verschillende Pelgrimkerken van Van Reeth en Huygh werden gebouwd; Vansina schreef verschillende belangrijke werken, steeds in dezelfde geest; en wat schreef Felix Timmermans niet na 1930!
Het Heilig Bloedspel in Brugge, dat zulke luister kende, werd gesuggereerd door de Pelgrim en uitgevoerd door drie Pelgrims: Pater Boon, Anton van de Velde en Arthur Meulemans; een permanent Kultuurcentrum in Antwerpen, waarin voornamelijk schilderijen van Herman Deckers en enkele anderen, met daarbij regelmatig kultuuravonden met toneel, muziek, geschiedenis, wetenschap, werd geopend in 1968 door Minister Van Mechelen en geniet de steun van Staat, Stad en Provincie, het is een centrum van blijvende Pelgrimwerking; het religieus schilderwerk van een later Pelgrimlid, werd door Ars Sacra van München in reproduktie verspreid op tienduizenden eksemplaren, voornamelijk in Kanada en de U.S.A.
In de naoorlogse periode waren de voornaamste Pelgrimaktiviteiten:
| a) | Een Pelgrim was voorzitter van het Ignatiusgild te Antwerpen en stichter van een gelijknamige vereniging te Toulouse. Het was een oekumenische vereniging van vroege datum, waarin het Pelgrimideaal met zijn wereldambitie ter sprake kwam. |
| b) | Caritas Catholica Internationalis werd door een Pelgrim medegesticht in Toulouse, met steun van alle Franse bisschoppen en de meest markante personaliteiten op politiek, sociaal, wetenschappelijk en artistiek terrein. Zij is voornamelijk gericht op materiële steun, doch valt onvermijdelijk insgelijks op het terrein van de Pelgrim, al was het maar om haar eenheid met het Bureau des Missions te Rome (waar Caritas C.I. ook haar centrum heeft) dat eveneens door een Pelgrim werd vooropgezet en ongetwijfeld te doen heeft met de werken der artisten uit de missielanden. |
| c) | Verbum Catholicum, gesticht en voorgezeten door een Pelgrim, was een koncentratie voor Groot-Antwerpen van alle Katholieke Internationalen, in voorbereiding tot de belangrijkere wereldorganisatie O.I.C., waarover verder. |
| d) | O.I.C. (Organisation des Internationales Catholiques) met centrale zetel te Rome. Hetgeen een Pelgrim hiervoor heeft kunnen doen, met gebruik van hogergenoemde Verbum Catholicum, is wel de bijzonderste Pelgrimaktiviteit geweest sinds 1930. Inderdaad, die eenheid van de meer dan 50 katolieke Internationales, in feite de katolieke leken van heel de wereld, eenheid die ten overvloede werd gesteund door Pius XII, Johannes XXIII en Paulus VI, vormt zulke grandioze macht ten goede, dat haar gebruik, ook ten dienste van het Pelgrim-ideaal, de sterkste hefboom is om dit ideaal tot werkelijke realisatie te brengen. |
| e) | Een pelgrim was medestichter van de kunstkring Antwerpen-Limburg (permanent ondervoorzitter van de AAPB-Association des artistes professionnels de Belgique). |
| f) | Een Pelgrim heeft regelmatig filosofische Kongressen bijgewoond te Amsterdam, Rome, Leuven, Brussel enz., er aktief aan deelgenomen, kommunikaties gedaan, steeds ten dienste van de Kristelijke wijsbegeerte, zo innig verbonden met de Kristelijke Kunst. |
| g) | Pater Leonce Reypens zette zijn werk voort, dat de schatten der Vlaamse Mystieken ontbolstert uit hun eeuwenoude vergetelheid, om ze te doen schitteren in hun onvergetelijke pracht. |
| h) | De Lutgartkerk te Tongeren, die een waar kunstwerk is met haar eenvoudige architektuur en prachtige glasramen; het Lutgartspel, de attraktiepool voor het toerisme der jongeren. |
| i) | Een Pelgrim geeft sinds meer dan 25 jaar de kursus van kunstfilosofie aan het Archeologisch Instituut te Antwerpen en, alhoewel op zuiver filosofisch standpunt staande, geeft hij toch de diepere gronden aan van het feit dat religieuze kunst bij uitstek kunst is. |
Nog andere Pelgrimwerkingen, individueel of semi-kollektief, hadden plaats, sommige geheel onbekend, maar daarom niet minder vruchtbaar; en vele aktiviteiten, opnieuw kollektief, zijn in het vooruitzicht gesteld, zodat met volle recht mag gezegd worden: de Pelgrimbeweging leeft voor, even kristelijk, even artistiek, even modern als ooit, door de stroom van jong leven die haar aderen binnendringt, zodat de toekomstdroom, die de eerste stichters bezielde, niet illusoir maar levende en lichtende, tastbare realiteit zal worden.
Herman Deckers, Antwerpen.
Auteursrechtelijk beschermd