Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 17

[nummer 99]

inleiding

Hoe staat het, buiten ons land, met de faam van de moderne beeldende kunst uit Vlaanderen in het algemeen, en met deze van de symbolisten in het bijzonder?

Om een vrij betrouwbaar antwoord te kunnen geven, zou men moeten beschikken over zoveel mogelijk objectieve gegevens.

Vooreerst een paar zuiver subjectieve, rechtstreeks geput uit de ervaring.

Dr. juris Adelin De Buck, onze voortreffelijke culturele attaché te Bonn en verantwoordelijke voor de kunstmanifestaties in het Belgisch Huis te Keulen, ziet het probleem zo. Men moet rekening houden met de image die de Duitser zich over Vlaamse kunst heeft gevormd. Zijn abstract begrip is gestoffeerd met certitudes zoals de kunststeden Antwerpen, Gent, Brugge, de grote markt te Brussel, een paar Vlaamse primitieven, Breugel, Rubens en Van Dyck, mogelijk De Leeuw van Vlaanderen van Conscience, soms Claes en Streuvels, bijna zeker Timmermans. Wie de Duitser nu wil gaan inpalmen voor de hedendaagse kunst uit ons land, moet haar situeren binnen dat gevestigd perspectief. Anders blijft hij beleefd onverschillig.

De tentoonstellingen die de Provincie West-Vlaanderen sinds 1960 in grote en kleinere steden van Westfalen heeft ingericht, bevestigen grosso modo de zienswijze van dr. De Buck. De indruk welke het oeuvre van Constant Permeke ginds gemaakt heeft, bleek groter, wanneer de toeschouwer wat wij zouden kunnen noemen Vlaamse background bezat.

Maar nu de objectieve(re) gegevens?

Vooreerst is er een zekere tijd nodig opdat de faam van een kunstenaar zou kunnen doordringen in het buitenland. Laat ons aannemen dat dit hooguit een kwarteeuw na de dood van de artiest een voldongen feit moet zijn. Als er dan nog niets gebeurt of gebeurd is, wordt het bedenkelijk. Het modern voorlichtings- en bemiddelingsapparaat beschikt immers over alle mogelijkheden: retrospectieve tentoonstellingen, wetenschappelijk opgemaakte catalogi, reproducties van goede kwaliteit, goed ingewerkte en bekwame internationale marchands, verzamelaars met stevige bankreke-

[p. 142]

ningen, en openbare zowel als private musea die zich hebben gespecialiseerd in de moderne kunst. Indien men in deze sector geen reactie noteert of nauwelijks een poging die vrij vlug doodloopt, dan scheelt er ergens iets aan de kwaliteit van de koopwaar.

Hoe heeft diezelfde sector gereageerd op de kunst van eigen bodem die ons hier aanbelangt?

Een eerste reflex-indruk zou kunnen luiden: uiterst zwak. De beste côte gaat voorlopig naar James Ensor, Rik Wouters, soms naar een exponent van de School van Latem. Het geval Magritte mag hier buiten beschouwing blijven. (Luidens de veilingsberichten in het ts. Pantheon, verpinken Londen en Parijs nauwelijks als er een hedendaagse Vlaamse artiest op de markt doorkomt).

Wie een wetenschappelijk antwoord op de gestelde vraag wil geven, zou echter moeten:

1.	als uitgangspunt, want verklaringsgrond, de chronologische tabel raadplegen van de artistieke verschijnselen in West-Europa, en nagaan waar en wanneer de Vlaamse kunstenaars aan de spits staan van een nieuwe beweging. De kunstliefhebber heeft altijd oog voor baanbrekend werk;
2.	de bibliografie over de moderne kunst in West-Europa naslaan op de belangstelling die zij voor diezelfde kunstenaars betoont;
3.	de catalogi van alle gespecialiseerde Westeuropese musea en partikuliere verzamelingen uitkammen, om het percentage van de Vlaamse vertegenwoordiging binnen het geëxposeerde tijdvak te berekenen;
4.	de catalogi van de gelegenheidstentoonstellingen doornemen, bijvoorbeeld voor de jongste tien jaar (Men kan beginnen met: 50 Jaar Moderne Kunst, in paviljoen 22 op de Brusselse Expo, U weet nog wel) en verhoudingsgewijze becijferen wat daarin het aandeel is van diezelfde vertegenwoordiging;
5.	de uitslagen van de veilingen op de internationale markt overlopen en, in voorkomend geval, de verhouding onderzoeken tussen de hoogste en de laagste verkoopcijfers, en ergens daartussen de resultaten geboekt door Vlaams werk uit het bestudeerde tijdvak.

Ik vrees dat de conclusies uit dit vijfdelig onderzoek de eerste reflex-indruk zouden bevestigen.

Proberen tegen deze internationale stroom op te roeien is verloren energie. Kunst heeft met diplomatie of met politiek weinig te maken. Men moét een beleid van vertegenwoordiging in het buitenland voeren, en, wanneer het niet zou gebeuren, er met klem een eisen. Maar op de duur kan alleen de intrensieke kwaliteit van het werk een kunstenaar van de naamloosheid redden.

Het internationaal marktapparaat doodverwen als een verdorven artificiële maatstaf kan slechts een tijdlang de gekwetste eigenliefde troosten. Overigens heeft dat apparaat de faam van de oude Vlaamse kunst overal helpen ronddragen. Men herleze maar eens de memoires van Duveen, handelaar in onsterfelijkheid. Als er koopwaar van gehalte op de markt verschijnt, zal dat internationaal apparaat haar niet saboteren omdat zij van Vlaamse herkomst is. Althans, ik geloof het niet. Men moet realist genoeg zijn om te aanvaarden dat ook dit apparaat de kwaliteit ‘ruikt’ zonder daarom noodzakelijk sentimenteel te worden. Wat wij niet altijd kunnen.

G. Gyselen