West-Vlaanderen. Jaargang 11

ontmoetingen
Marcel Coolsaet en Antoon De Candt

Marcel Coolsaet (links) en Antoon De Candt (rechts)

Terwijl ik koers zet op Wevelgem in het dekor van zwart-omploegde akkers wier eindeloosheid onderduikt in een natte najaarsnevel, denk ik er onwillekeurig aan, dat West-Vlaanderen eerder arm is aan kleuren, eerder misdeeld van natuurschoon, veelal eentonig en gespeend van betoverende aantrekkingskracht. Maar dit ten spijt, is het precies deze streek die zoveel kunstenaars heeft voortgebracht wier namen als hoogtepunten in de geschiedenis der schilderkunst worden vernoemd. En het is wel opvallend, hoezeer hun kracht en hun genie getuid waren aan hun streek zelf, aan haar verlatenheid, aan haar grauwe zee en, niet het minst, aan haar wroetend volk.

Wanneer wij dan even later van dichtbij kennis maken met het werk van Marcel Coolsaet, zien wij onze theorie van daarstraks opnieuw bevestigd. Opgegroeid in de vlasstreek heeft Marcel Coolsaet, vooral in zijn laatste werken, de mensen van zijn omgeving uitgebeeld, niet alleen in die doeken waarin hij de sjouwer en de zaaier in hun dagelijkse doen verrast, maar evenzeer in zijn andere schilderijen: Abraham en Izaak of De Begrafenis. Hij slaagt er overigens in meer dan een gewoon portret van zijn figuren te maken. De mannen die hij borstelt zijn niet alleen hoekig en krachtig, maar zij dragen het landschap in zich. De Lastdrager torst niet alleen het gewicht van zijn kruiwagen, maar ook zijn vele kommer om het leven, zijn onbegrip tegenover de werkelijkheid.

Marcel Coolsaet theorizeert niet over schilderkunst; hij zegt niet hoe men het moet doen of niet doen; hij hanteert het penseel. Hij is de mens die schildert omdat hij iets te zeggen heeft. Volgens Marcel Coolsaet heeft het overigens geen belang goede sier te maken met experimenten of choquerende knaleffekten die fataal moeten vergaan omdat zij zelden grotere waarde vertonen dan die van een brosse fassade zonder meer. Bij hem ligt de techniek aan de basis van zijn kunnen, maar zijn gevoel ligt aan de basis van zijn zeggingskracht: hij begrijpt zijn figuren en hun inwendig leven en hij weet hun gevoelens spontaan uit te beelden. Daarom verstaan wij zijn schilderijen. De godsberusting van Abraham is niet subliem, zij is menselijk, evenals de rust van De dode van een louter menselijk geluk getuigt.

Het dient trouwens vermeld, dat Marcel Coolsaet zich pas sinds de laatste zes jaar aan scheppend werk heeft begeven maar dit belet niet, dat zijn kunst reeds een vruchtbare evolutie heeft doorgemaakt. Na een reeks landschappen en stillevens volgens het impressionistisch genre waarin hij zijn kleurenkennis vervolmaakte en de kleurenharmonie bestudeerde, belandde hij, over een periode van een duidelijker, afgetekender penseelschrift, en een figuratief expressionisme, in zijn huidige periode waarin hij vooral het innerlijke leven waarneemt en een uitdrukking zoekt voor het inwendig beleven der gevoelens van zijn figuren. Stippen wij tenslotte nog aan, dat hij in mei van dit jaar tentoonstelt in het Koncertgebouw te Brugge.

(Adres: Nieuwstraat 137, Wevelgem).

mr Alain de Caluwe

Antoon De Candt, geboren in 1939, schrijft gedichten. Hij weet wat gedichten zijn. Uitpersels van het zieleleven, gebundeld, weggeborgen om nooit meer gelezen te worden, laat staan iemand te ontroeren. Om nu zijn eigen gedichten en ook die van anderen mede te delen, zet hij die op muziek. Welke muziek? Hij ziet vooral twee gevallen: ofwel het gedicht inwikkelen in een compositie waar het verloren gaat ten koste van de muziek ofwel het gedicht met zijn eigen inhoud, droevig, komisch of satirisch te onderlijnen met passende muziek. Dat laatste is wel zijn bedoeling.

‘Ik meen, zegt hij, dat het gedicht aldus voorgedragen, gedicht blijft en de muziek op zichzelf genomen ook muziek, maar samen vormen zij een geheel dat ik geen lied wil noemen, omdat het méér is, maar dat ik liefst de naam zou geven van gezongen gedicht. Zoals het trouwens in de Middeleeuwen was. En ik stel mij de vraag of die gedichten, die toen gezongen werden en door iedereen van buiten gekend waren, minder poëtische waarde hebben dan onze eigentijdse gedichten die nooit gehoord worden’.

Anderzijds legt Antoon De Candt er de nadruk op dat hij in geen geval een pionier wil zijn ter verbetering van de Vlaamse kabaretwereld. Zijn bedoeling is het alleen de dichtkunst tot een uitgebreider publiek te brengen.

Op de vraag hoe hij er toe gekomen is gedichten te zingen, zegt hij dat het reeds begonnen is in zijn collegetijd. In de derde latijnse had de leraar een gedicht voorgelezen uit Adagio van Timmermans: Boerengebed. Blijkbaar zonder veel sukses bij de leerlingen, maar toen De Candt hetzelfde gedicht voorzong bij het kampvuur begrepen dezelfde leerlingen plots heel wat meer van Timmermans poëzie. Na zijn collegejaren en tijdens zijn studies aan het Conservatorium te Brussel is hij daarmee doorgegaan. Zo heeft hij verscheidene Nederlandse, Franse, Duitse en Engelse gedichten op muziek gezet. Tot zijn beste rekent hij het gedicht van Hubert Van Herreweghen:

Klaprozen van de Zomer,
als hare mond zo rood
wij dronken uit uw romer
de droesem van de dood...

In het nonsens-genre zingt De Candt een paar goed geslaagde liederen o.m. P.P. Rubens van Gaston Durnez, en De Parlementaire Hond van Julien Van Remoortere, die op de kunstavonden van het C.V.K.V.-Davidsfonds goede weerklank vinden. Maar hij zingt ook eigen gedichten, gevoelige verzen over leven, liefde en dood. Een enkele van zijn strofen willen wij tot besluit citeren:

Ik heb boten uit zien varen
op wolken van satijn
naar Tsjoenking of Tamara,
mijn lied wil slechts een sprookje zijn...

(Adres: Toekomststraat 5, Wevelgem).

Lucien Dendooven