West-Vlaanderen. Jaargang 10

[p. 261]

Bibliografie

De hierna volgende bibliografie maakt geen aanspraak op volledigheid. Zij vermeldt naar ons beste weten echter wel al de belangrijke werken, studies en bijdragen, welke sinds 1920 over Albert Servaes en zijn werk verschenen. Een volledige bibliografie zou echter ook melding dienen te maken van de verschillende ‘kritieken’, die n.a.v. tentoonstellingen, in bladen en tijdschriften over het werk van Albert Servaes gepubliceerd werden, alsmede van de ‘reportages’, die in dag- en weekbladen, alsmede in illustraties en dgl., aan hem werden gewijd. Enkele daarvan vindt de lezer vermeld in het hoofdstuk Albert Servaes in de spiegel der kritiek (onderaan de aangehaalde teksten). - Voor de periode tot 1944 hebben wij dankbaar gebruik gemaakt van de bibliografische gegevens uit de Dictionnaire des Artistes et Ecrivains ayant résidé après 1880 à Laethem-Saint-Martin ou dans les villages environnants, rédigé avec le concours de la Comtesse Ruby d'Arschot Schoonhoven et de M. Hugo Van den Abeele, secrétaire communal de Laethem-Saint-Martin, opgenomen in L'Ecole de Laethem-Saint-Martin van Paul Haesaerts. De meeste daarvan werden echter door ons op de publicaties zelf gecontroleerd, en waar nodig aangevuld en verbeterd. De hierna volgende blibliografie vermeldt ook niet de algemene werken en studies welke aan de zgn. school van Latem, aan het Vlaams expressionisme, of aan de geschiedenis van de moderne schilderkunst in ons land, werden gewijd, en waar meestal ook over Albert Servaes en zijn werk wordt gesproken. Ook hiervoor verwijzen wij naar het reeds geciteerde werk van Paul Haesaerts, L'Ecole de Laethem-Saint-Martin, en naar het reeds vermelde hoofdstuk Albert Servaes in de spiegel der kritiek, alsmede naar de Bibliografie (Algemene werken en Catalogi) in de catalogus van de Permeke-retrospectieve in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen, 28 juni - 31 augustus, 1959.

A.D.P.

A. Werken over Albert Servaes

De Bendere, R., Albert Servaes, La Nervie, Brussel, 1927.

De Bruyne, Edgard, Albert Servaes, Standaard-Boekhandel, Brussel, 1930.

De Bruyne, Edgard, Albert Servaes en de Vlaamse Vroomheid, Die Poorte, Antwerpen, 1938-39.

De Poortere, A., Servaes. De ontwikkeling van zijn kunstenaarschap, Volk en Staat, Antwerpen, 1943.

Fleerackers, E., s.j., Het kristelijk huwelijk, naar het frans van P. Schreurs, s.j., met 8 platen van Albert Servaes, uitg. Sobea, Brussel, 1938.

Servaes, Albert, De Kruisweg (Orval), 14 en 6 tekeningen, Editions de la Connaissance n.v., Brussel, 1937.

Servaes, Albert, Kalender, 27 reproducties, uitgave KVHV, Gent, 1938.

Stubbe, A., Albert Servaes en de eerste en tweede Latemse kunstenaarsgroep, Davidsfonds, Leuven, 1956.

Van den Bossche, Louis, Lapis offensionis, Drukkerij Vandenbroucke, Antwerpen, 1921.

Van den Bossche, L., Les Moines bâtisseurs, IX planches dessinées par Albert Servaes, préface par ..., uitg. Comité pour la restauration de l'abbaye d'Orval, Brussel. 1929.

Van der Kun, A., De Kruiswegstaties van Albert Servaes, toegelicht door ..., Amsterdam, 1952.

Van de Voorde, Urbain, A. Servaes of het religieus expressionisme, Standaard-Boekhandel, Brussel, 1943.

B. Afzonderlijke bijdragen over Albert Servaes in uitgebreider werken

Casteur, H., & Smeets, A., Albert Servaes in Inleiding tot de Hedendaagse Schilderkunst, Desclée-De Brouwer, Brugge-Breda, 1959, blz. 224-226.

Crick, Jef, Servaes Albert, in Leven en werken onzer beeldende kunstenaars, Gent, 1935. - Blz. 169-179.

De Kerchove, Arnold, Albert Servaes in Tendances de l'Architecture contemporaine et Etude sur A. Servaes et G. Minne, Eds. de la Nouvelle Equipe, Leuven, 1927.

De Mont, Pol, Albrecht Servaes te Antwerpen (‘De Schelde’, 28 juni 1923) in de verzamelbundel Schilders van Hier en Nu, Uitgeverij ‘Regenboog’, Antwerpen, 1929; blz. 161-168.

Haesaerts, Paul, Albert Servaes ou le goût de la souffrance et de la mort, in L'Ecole de Laethem-Saint-Martin, Editions Formes, Brussel, 1945. - Blz. 199-213.

Marchi, Mario de, Albert Servaes in Artistes flamands et wallons, t. I, Brussel, 1934. - Blz. 67-71.

Marlier, Georges, Albert Servaes in Hedendaagsche Vlaamsche Schilderkunst, De Lage Landen, Brussel, 1944. - Blz. 51-56.

Vanbeselaere, W., Albert Servaes in Moderne Vlaamse Schilderkunst, uitg. De Arcade, Brussel, 1961. - Blz. 243-254.

C. Artikels in bladen en tijdschriften

Berthold (Pater), De Kruisweg van A. Servaes, ‘Opgang’, Amsterdam, 26 maart 1921.

Bloemen, Carel, De Negen Bouwende Monniken van Orval, ‘De Residentiebode’, 28 september 1929.

Bondroit, Th. (Kanunnik), L'Atelier d'Albert Servaes, ‘Revue Catholique des Idées et des Faits’, Brussel, 2 sept. 1927.

Bremmer, H.-P., De Kunst van Servaes, ‘Beeldende Kunst’, Utrecht, 1925.

Brom, G., en Walschap, G., bijdragen over Servaes in ‘De Beiaard’, maart 1923.

Claudel, Paul, over het werk van Servaes, ‘De Autotoerist’, 16 september 1957.

Crick, Jef (onder ps. Pax), De Servaes-expositie te Brugge, ‘De Residentiebode’, Den Haag, 14 juni 1926.

De Blaere, A., s.j., Religieuze beleving in de kunst van Servaes, ‘De Autotoerist’, 16 september 1957.

Deblaere, A., Salzburg oordeelt: Servaes, grootste kunstenaar, ‘De Linie’, 9 september 1960.

De Bom, Emmanuel, A. Servaes, ‘Nieuwe Rotterdamse Courant’, Rotterdam, 26 juni 1923 en 25 maart 1934.

De Bruyne, E., Sint Antonius-triptiek, ‘Opgang’, Amsterdam, 30 mei 1931.

[p. 262]

De Coster, Jul., Albert Servaes, ‘Ons Volk ontwaakt’, 24 maart 1921.

De Poncheville, A., Sur la vie et sur l'art de Servaes, ‘Gand Artistique’, 1 april 1922.

De Poortere, A., Albert Servaes te Gent, ‘De Schelde’, 19 oktober 1935.

De Poortere, A., Albert Servaes (toespraak bij het bezoek der Gentse Hoogstudenten aan het atelier van Servaes), ‘Aula’, Gent, februari 1936.

De Poortere, A., Kunstschilder Albert Servaes geïnterviewd, ‘Nieuw Vlaanderen’, 22 februari 1936.

De Poortere, A., Het Marialeven van Albert Servaes, ‘Nieuw Vlaanderen’, 14 en 21 maart 1936.

Destrée, J., L'exposition Servaes, ‘Gand Artistique’, 1 april 1923.

D(‘havé), A., Een nieuwe Kruisweg van Servaes, ‘De Autotoerist’, 10 september 1957.

D.P., Ik bezocht Albert Servaes in Zwitserland..., ‘Ons Zondagsblad’, 23 januari 1955.

Duchateau, Marcel, Dit werk blijft pool van strijd, ‘De Vlaamse Linie’, 3 april 1953.

D(utry), A., Laethem-artiste. Albijn Van den Abeele, Albert Servaes, George Minne, ‘Le Bien Public’, 11-12 september 1911.

Eeckels, Constant, A. Servaes, ‘Elsevier’, 1931.

Eeman, Marc, Een bezoek aan Kunstschilder Servaes ter gelegenheid van zijn zestigste verjaardag, ‘Volk en Arbeid’, Brussel, 15 april 1943.

Elsevier, Kunstschilder Albert Servaes wordt 75 jaar, ‘De Volksmacht’, 19 april 1958.

Fierens, Paul, A. Servaes, ‘Sélection’, Antwerpen, 15 oktober 1920.

Fierens, Paul, Courrier de Belgique: A. Servaes et l'art religieux, ‘La Renaissance de l'Art français’, Parijs, december 1920.

Fierens, P., Albert Servaes, ‘Le Centaure’, Brussel, november 1926.

Fierens-Gevaert, Préface au catalogue de l'Exposition Servaes à la Galerie Giroux, Brussel, 1923.

Heyrman, P., s.j., In het Atelier, ‘De Vlaamse Linie’, 3 april 1953.

Hostie, Rita, Leielandschap zonder Servaes, Waar is het werk van Alb. Servaes?, ‘De Autotoerist’, 16 september 1957.

Houwenagel, P., Un maître flamand d'aujour d'hui: A. Servaes, ‘La Vie du Nord’, Rijsel, 11 augustus 1943.

Koninckx, Willy, Le peintre A. Servaes et la piété flamande, ‘Le Matin’, Antwerpen, 24 september 1939.

Kwakman, Ph., Servaes als Christen-Kunstenaar, ‘Ons Volk ontwaakt’, 24 maart 1921.

Kwakman, Th., Albert Servaes en zijn serie schilderijen over het Boerenleven, ‘Opgang’, Amsterdam, 3 en 10 september 1921.

Kwakman, Thomas, A. Servaes’ geschilderde Kruisweg, ‘Opgang’, Amsterdam, 6 mei 1922.

Lambrechts, G., Kennismaking met Albert Servaes, ‘Hernieuwen’, januari 1951.

Langui, Em., in ‘Vooruit’, Gent, 10 oktober 1939.

Legrelle (C^te), Polemische artiekels in ‘La Metropole’, Antwerpen, 23 januari en 6 februari 1921.

Lemaire, R., Nieuwe Godsdienstige Kunst, polemische artikels in ‘De Standaard’, Brussel, 16 juni en 15 juli 1920.

Mabille de Poncheville, André, Sur la vie et l'art de Servaes, ‘Almanach de l'amitié de France et de Flandre’, Parijs 1924.

Maréchal, J., s.j., Un décret récent du Saint Office en matière d'iconographie religieuse, ‘Nouvelle Revue Théologique’, Leuven, juli 1921.

Marlier, Georges, Qui devient l'art vivant? Albert Servaes, ‘Les Beaux-Arts’, 27 oktober 1933.

Moller, H.W.G., Het werk van A. Servaes, ‘Ons Volk ontwaakt’, 22 december 1921.

Moens, Wies, A. Servaes, ‘Het Rooms Katholiek Bouwblad’, Den Haag, 2 februari 1938.

Muls, J., Polemische artiekels in ‘De Standaard’, Brussel, 6 en 7 juli, 5 september 1920.

Muls, Joz., Het karakter van Servaes' werk, ‘Ons Volk ontwaakt, 24 maart 1921.

Muls, Joz., Albert Servaes, ‘Elseviers geïllustreerd maandschrift, december 1922.

Muls, Jozef, Het Boerenleven van Albert Servaes, ‘Ons Volk ontwaakt’, 19 augustus 1929.

Muls, Jozef, A. Servaes, ‘De Vlag’, september en oktober 1938.

Nigg, Walter, Servaes' religiöser Expressionismus, in de catalogus van de tentoonstelling Albert Servaes, Kunstmuseum, Luzern, april-mei, 1961.

Pierron, Sander, Un chantre de la glèbe flamande, A. Servaes, ‘Neptune’, 28 oktober 1928.

Polvara, Mgr. D.G., Un ritorno. La via Crucis di A. Servaes, ‘Arte Christiana’, Milaan, maart 1939.

Rs., Bij Meester Albert Servaes op zijn zolder te Luzern, ‘De Standaard’, 12 februari 1958.

Rs., Albert Servaes was te gast in zeven gevangenkampen, ‘De Standaard’, 13 februari 1958.

Rusticus, Albert Servaes, ‘De Residentiebode’, 11 mei 1931.

Schoenenberger, O.C., Servaes' weg naar de stilte, ‘De Vlaamse Linie’, 3 april 1953.

Servaes-tentoonstelling, Gent, 1933 (zaal Ars). - Beschouwingen in Het Volk, 28-10-33 (J.P.); De Standaard, 31-10-33 (F. Morlion, O.P.); La Métropole, 1-11-33 (A.D.D.); Le Bien Public, 1-11-33 (C(habot); La Flandre Libérale, 3-11-33 (A. C(avens)); Het Laatste Nieuws, 3-11-33; Het Volk, 3-11-33; De Gentenaar, 3-11-33 (A.F.); Débats, 4-11-33 (K.D.); De Standaard, 18-11-33 (Emiel De Keyzer).

Servaes-Tentoonstelling, Gent, 29 okt.-10 nov. 1937 (zaal Vyncke-Van Eyck). - Beschouwingen o.a. in Vooruit (E.L.(angui)); Le Bien Public (G.C.(habot)); La Flandre Libérale (C(avens)); De Gentenaar (A.F.).

Servaes-tentoonstelling, Eeklo, 1955 (Zaal Beatrijs). - Beschouwingen en verslagen in De Standaard, 21-12-55 (Fil. De Pillecyn); Het Brugs Handelsblad, 24-12-55 (R.C.); Het Volk, 27-12-55 (R.v.D.); La Libre Belgique, 29-12-55; De Linie, 30-12-55; Gazet van Antwerpen, 4-1-56 (J.M.); 't Pallieterke, 5-1-56 (J. D'Haese).

Smeets, A., Ontmoeting met Albert Servaes, ‘West-Vlaanderen’, september 1957.

Streignart, Jos., s.j., A. Servaes, ‘Bulletin de la Société des Beaux-Arts’, Verviers, januari 1934.

Stubbe, A., Steen des Aanstoots, ‘De Vlaamse Linie’, 3 april 1953.

Ten Bensel, Theo, In het Zwitserse atelier van de Vlaming Albert Servaes, ‘De Vlaamse Linie’, 21 september 1951.

Thuysbaert, Prosper, Kluizenaar en Kunst, ‘De Vlaamse Linie’, 3 april 1953.

Vanbeselaere, W., De Luithaagse Kruisweg van Albert Servaes, ‘De Autotoerist’, 16 september 1957.

Van den Abeele, Raf., Een Albert Servaes-Kalender, ‘De Standaard’, 19 december 1957.

Van den Bossche, Louis, polemische artiekels met Graaf Legrelle in ‘La Metropole’, Antwerpen, 21 en 28 november, 5 en 12 december 1920.

Van den Bossche, Rubens en Servaes, ‘Streven’, 5 juni 1939.

[p. 263]

Van den Bossche, L., Huit dessins de Servaes pour un livre de Ramuz, ‘Nova et Vetera’, (Zwitserland), juli-september 1952.

Van den Bossche, Louis, Het ontstaan van een veel omstreden Kruisweg, ‘De Autotoerist’, 16 september 1957.

Van den Oever, Karel, Bij den Kruisweg van Servaes, ‘Vlaamsche Arbeid’, 1921, blz. 39-41.

Van de Voorde, Urbain, A. Servaes, ‘Laagland’, 21 november 1942.

Van de Voorde, U., Een nieuw Maria-leven van Albert Servaes, ‘De Standaard’, 7 november 1953.

Van de Voorde, U., De Marialevens van Servaes, ‘West-Vlaanderen’, mei 1954.

Van de Voorde, U., Een boek over Albert Servaes, ‘De Standaard’, 22 september 1956.

Van de Voorde, Urbain, Aspekten van Albert Servaes, ‘De Autotoerist’, 16 september 1957.

Van de Voorde, U., Tentoonstelling Albert Servaes in Luzern, ‘De Standaard’, 15 april 1961.

Van Eerenbeemt, H., Monnikkoppen, ‘Opgang’, 4 april 1931.

Van Kerckhove, Arnold, Etude sur A. Servaes et G. Minne, Leuven, 1927.

Van Nispen, (Broeder Victor), Een nieuwe kruisweg van Servaes te Boven-Leeuwen, ‘Van Bloesem tot Vrucht’, maart 1940.

Van Nispen (Broeder Victor), Bij een nieuwe kruisweg, ‘Van Bloesem tot Vrucht’, maart 1939.

Verschaeve, C., La Passion de Notre Seigneur Jésus-Christ, avec une introduction de L. Gillet, Brussel-Parijs, 1920.

Verschaeve, C., De geschilderde Kruisweg van Albert Servaes, ‘Onze Jeugd’, 6 augustus 1922.

X, Albert Servaes: al zeventien jaar ondanks de beloften van ministers, ‘De Post’, 30 april 1961.

D. Woordenboeken

De Katholieke Encyclopaedie, t. XXI, Amsterdam-Antwerpen, 1954.

Der Grosse Herder, Freiburg, 1956.

Nederlandse Algemene Encyclopaedie, Amsterdam, 1950.

Oosthoek's Encyclopaedie, Utrecht, 1952.

Thieme en Becker, Allgemeines Lexicon der Bildende Künstler, Leipzich, 1936.

Winkler Prins, Algemene Encyclopedie, Amsterdam, 1937.

Winkler Prins, Encyclopedie van de Kunst, Amsterdam, 1960, D. III.

Werken in musea

België:

Antwerpen: Boerenleven (12 doeken 1915-1919) - Tekening, Portret P. Jerome (1927) - Oogst (1926). Brussel: Piëta (1920) - Piëta (1922) - Kristus aan het Kruis (1927) - Aardappeloogst (1909). Deinze: Interieur St.-Niklaaskerk - Veronika. Elsene: Vlucht H. Familie (1923). Gent: Tekening, Boer - Id. - Aardappeloogst (1931) - 12 tekeningen, Boerenleven (legaat Braun) (1915). Lier: Maannacht - Boerenkop (tekening). Luik: Boerenkop (tekening). Mechelen: twee godsdienstige tekeningen.

Buitenland:

Haarlem: 1 - Amsterdam: 5 (o.a. Kalvarie, 1924 - Monnikken van Orval, 1937) - Den Haag: 3 (Monnikken van Orval, 1937) - Eindhoven: 2 - Utrecht: 28 (o.a. Dood H. Theresia, 1920 - Kruisweg. 14 doeken, 1920-1922) - Parijs: 1 (Piëta, 1934) - Grenoble: 1 - Mexico: 1 (Grote tekening Kalvarie, 1934) - Riga: 1 (Oogst, 1932) - Olten: 3 (o.a. Leielandschap, 1932) - Keulen: 1 - Darmstadt: 1 - Münster: 1.

Werken in kerken

Amersfoort: Glasramen (1936). - St. Lambrechts-Woluwe: Glasraam. - Rotterdam, St. Antoniuskerk: Drieeenheid (1922), H. Familie (1922), Sint Antoniustriptiek (1929-1930) - Den Haag, Pascaliskerk: Piëta (tekening) - Amsterdam, Rozenkranskerk: O.L. Vr. Middelares (1935) - Orval: Kruisweg (fresco - 1938) - Bovenleeuwen: Kruisweg. - Heverlee: Kruisweg. - Teufen: Fresco's (1945).

Verder:

In de abdij Onze Lieve Vrouw te Koningshoeve bij Tilburg: de Kruisweg van 1919. - In het ‘Torenhuis’ te Latem: de Sursum Corda (1910), het eerste geschilderd Marialeven, 16 doeken (1932-1935) e.a. In het atelier van de kunstenaar, Wesemlinstrasse 27, Lüzern: de meeste werken uit de Zwitserse periode.