Vlaamsche Arbeid. Jaargang 25 [20]

[p. 422]

In werkstaking
Fragment uit een roman

Een nietig vonkje was voldoende geweest om den grooten brand te doen uitslaan.

Het was begonnen op den akker van boer Geirnaert, zoowat in de zelfde omstandigheden als weken geleden op het ‘Kasteeltje’, toen men het bij den ouden Driessens had beproefd. Het volk was naar den tarweoogst vertrokken als naar gewoonte bij het morgenkrieken. Tegen acht uur kwam de boer met de schoft-stuiten en de koffie aangekruid. Die ook hadden zij hartelijk verorberd, midden eene drukke stilte, die Geirnaert aanstonds opviel en hem tersluiks, waar hij op kleinen afstand het oogstveld op en af drentte, zijn gasten wantrouwig in het oog deed houden.

De ijzerbijterige boer voelde het komen... Het kwam vast... Dagen reeds was hij er op voorbereid... en kalm en rustig wachtte hij de mogelijke gevolgen af...

Het kregelde zelfs in hem van ongeduld, en hij vond dat die schofttijd thans zoo lang duurde. De minuten kropen als lui slakken. Hij hadde er willen op trappen om hun gang te verhaasten en de bom sneller te doen ontploffen... Zijn wrokkig harte neigde er nu eenmaal naar, meer dan naar de stille vree die uit de blauwe morgenlucht over de gouden weelde van de beladen velden hing...

Daar schravelden de mannen recht van op den koelen boord der scheidsgracht of uit de lavende schaduw van de oogstwagens. Ze hadden ziendelingen geen haast in en ze treuzelden aan alles waar ze maar konden. Geirnaert loerde het grinnikend na hoe ze bedremmeld naar een begin zochten. Het was hem een genot te meer hun hierin ter hulp te komen. En gemaakt kwaad snakte hij hun toe:

- Zeg, is 't nog voor vandage?...

Hun koppen rechtten met een schok, als bevrijd van een grooten druk. Keyzer, de voorman, en die met den Witte een der leiders van den groeienden opstand was, deed een

[p. 423]

stap of twee naar Geirnaert toe. De anderen drevelden hem met looden klompen achterna.

‘'t Is daar’, dacht Geirnaert, en zijn oog keek zoo rustig van onder de dikke, ruige wenkbrauwen uit, dat Keyzer er wat van zijn vastheid door verloor en niet meer wist hoe te beginnen, hoe dikwerf hij het zinnetje in zich zelve had herhaald, er al het succes had van berekend als moest hij eene groote volksmeeting houden. Nu sloeg zijn tong dubbeldik onder dien aanval van alteratie, en slechts stotterend bracht hij het uit:

- Boer, we... we zoûn geerne... wat opslag hên...

‘Zie-de wel’ juichte het in Geirnaert op, ‘dat het daar was’. En hij lachte luidop van gevleiden trots omdat hij zoo juist geraden had, en omdat hij wellicht de eerste ging zijn van al de samenzweerders die aan het onheil den kop moest bieden zooals overeengekomen was...

Die lach, fel en onverwacht, sloeg Keyzer nog erger uit zijn loef. Maar 't was spoedig over, toen hij Geirnaert daar driest en uitdagend voor hem zag staan, de handen diep in de broekzakken en het lijf genoegelijk wiegelend in de vastgeplante kloefen... wijl zijn wezen één breede, ironische lach was. Keyzer voelde ineens de volle verantwoordelijkheid van zijn optreden en raadde meteen dat hij op eene voorbereide partij stuitte, die het succes zijner poging ten zeerst in gevaar bracht. Maar hij voelde ook zijn rug aanleunen tegen den koppigen muur van zijn werkgezellen, in wier begrensde brein men nu eenmaal de gedachte had vastgeankerd dat een eendrachtig willen, een onversaagd eischen en desnoods een krachtig dreigen voldoende zouden zijn om de groote boeren aan het beven te brengen en voor hen een hemel van ongekende zaligheid te openen. Ze voelden reeds de vijffrankstukken dansen in hun zakken, den koelen genever vloeien door hun keelgat, hun wijven die van den ‘binnen’ overbluffen met hun bloemige mutsen en hun kleurrijke nieuwe rokken... Ze zagen nog niet eens den treiterlach van Geirnaert, maar drumden dichter en aanmoedigender rond Keyzer, die begreep dart hij nu niet meer terug kon, en dan ineens gansche zinnen terugvond over het moegetergde proletariaat, die hij van de Gentsche sprekers had onthouden.

Geirnaert veranderde geen vin in zijne houding; zijn gelaat bleef in den zelfden wrong van overtuigd meesterschap, maar in zijn hart rees een bittere wrevel, zich als groote

[p. 424]

boer, voor de eerste maal aldus te hooren aanspreken, waar bij gewoon was hen laag en klein, in kruiperige onderdanigheid aan zijn voeten te zien. En hij was thans nuchter genoeg om doorheen al de opgesolferde drogredenen, die de notaris het bij het opmaken van hun plan had voorgehouden, te vatten en te verstaan, dat er ook in den geest en het gemoed van het volk iets was veranderd. Het kwam er maar alleen op aan door stoutheid en zelfbewustzijn ten minste voor het oogenblik aan het kwaad het hoofd te bieden. En dàt, begot, zou hij niet in zijn kaartspel laten, of... of hij heette geen Geirnaert meer...

En luider nog, driester, tergender klonk zijn lach over de stille velden.

- Opslag?... Maar geen duit... geen rooje, rotte duit... siste hij hun vol nijd en hatelijkheid toe.

- Is dat uw laatste woord boer? vroeg Keyzer, die zijn breede vuisten toeneep om zich zelve tot kalmte te manen.

- En dan? daagde Geirnaert uit.

Ze stonden bijna neus tegen neus. Geirnaert lachte niet langer, maar zijn oogen brandden vol wrok en razernij die van den voorman uit. Hij voelde wel dat hij faalde, dat hij in zijn drift veel van mijn meesterschap inschoot, dat hij beter luidde gedaan in zijn eerste doenwijze te volharden... maar het was hem te sterk geweest. Zijn baas-zijn had een te fellen deuk gekregen. Het was geen bedelen dat zijn volk deed, maar spreken van gelijke tot gelijke, van mensch tot mensch. In dien plotse ommekeer geleek dat wel eenigszins op bevelen; het was effenaf dreigen... Toegeven, of...

- En dan? wrong hij voor de tweede maal heesch doorheen de woede die hem de keel toepropte.

Er Keyzer die juist onder den toorn van zijn baas zijn eigen kalmte herwon en terrein veroverde...

- Dan, wedervoer de voorman, laten wij uwen oest liggen gelijk hij er ligt... en steken w'er geen vinger meer aan uit... Hé, mannen?

En 't klonk vast en onverveerd uit al de kelen tegelijk, terwijl zij hun woord met een knotsigen wrong van den kop onderlijnden:

- Nee'w...

Geirnaart beet haast zijn bruin-gesjiekte tanden kapot opeen van ingehouden razernij, als hij zijn volk van op den grachtkant hun vesten zag halen en aantrekken, en zonder nog omme te zien, als een trappelende kudde, de veldwegels

[p. 425]

langs liep, naar het dorp toe. Ze verkozen die wegels met opzet, en ze zongen hun liederen van opstand dat het klabetterde onder de blauwe wij te van den zomerhemel en over de vreedzaamheid der akkers.

De rijke boer verstond hem aan zich zelve niet: hij hadde nu moeten jubelen en dansen, omdat alles zoo heel juist uitkwam zooals met den notaris was overeengekomen en beraamd, en dat op voorhand was gefeest en bezopen als de triomf der bazen. En daar stond hij nu integendeel te koken en te zieden, de vuisten te ballen en vloeken te brommen groot als peerden, - terwijl zijn oogen fel bliksemden als de glinsterende zeisens, die daar lutseleeg door de stakers waren neergeworpen, midden die schoone, gulden verteedering van het gevelde en nog-wachtend koorn...

Geirnaert zag den troep wegdeinen, de ruggen verschuiven: de lijven verklompen tot een zwarte vlek in de verte, - en hij werd wel geware dat er daaruit eene wolk opstak vol onheil en gevaar, en welke zoo licht niet meer zou zijn op te klaren...

Oktaaf Steghers