Vlaamsche Arbeid. Jaargang 25 [20]

[p. 390]

Waarom de Valburgers niet graag aan de noordkant van het kerkhof begraven willen worden

De kerk staat in het midden. Daaromheen het kerkhof met boomen. Dan volgt om de kerkhofmuur de weg en eindelijk komen de huizen. Alles als in heel vroeger dagen.

Tegenwoordig staan er hooge sparreboomen op 't kerkhof. Die zijn gepoot, toen afgeleefde kastanjes zijn uitgerooid. En daarvóór moeten er notenboomen gestaan hebben. Reken nou 's uit, hoe lang het minstens al moet geleden zijn, dat de historie gebeurd is, die hier volgt. De witte kerk was nog Roomsch: dus was 't nog vóór 1600.

De koster en de gerechstdienaar, die wij tegenwoordig de veldwachter zouden noemen, waren broers. Ze konden het slecht met elkaar vinden. Zagen ze elkaar, dan waren ze ook aan het moelvechten. Als man en vrouw het niet goed vinden kunnen, zeggen we nog: ‘Ze leven als de koster en de veldwachter.’

Maar met die twee broers was 't toch wat vreemd. Want men meende op 't dorp te weten, dat ze 's avonds vaak bij elkaar kwamen. Je kwam ze in de late avond op 't dorp ook wel 's tegen. En dan schenen ze de beste maatjes te zijn. Ze hielden zich altijd doodarm. En toch geloofde ieder, dat ze meer hadden, dan men wel wist. Dit is in elk geval waar: ze hadden beiden 'n dingetje, waar niemand mee bekend was. En dat dingetje gaven ze, als ze bij elkaar waren en geheimzinnig tegen elkaar lachten, de naam ‘mijn broodwinning’. De veldwachter had namelijk 'n groot wit hemd, heel wijd, met lange mouwen, aan de polsen dichtgeknoopt, dat over al z'n kleeren heen hem paste. Z'n broer de koster had net zoo'n ding, maar pikzwart, gemaakt uit de goede stukken van een oud afgedankt doodbaarkleed.

Hadden ze hun ‘broodwinning’ aan, dan noemden ze elkaar nooit Giel en Bart, zooals ze eigenlijk heetten, maar

[p. 391]

de zwarte koster droeg dan de naam Belzebub en de witte veldwachter heette Michael.

Nu waren de inkomsten van de koster zoo geregeld, dat hij en de pastoor ieder de helft kregen van de opbrengst van 't kerkhof, dus ook van de noten. Maar jaar op jaar, werden de noten, als de koster zei, gestolen. De pastoor kreeg o zoo'n klein hoopje als zijn helft. Tot het meneer pastoor verveelde, en hij barsch uitviel tegen de koster:

- ‘Ga er 's nachts op uit! Pak de dieven bij de kraag en breng ze bij me!’

- ‘Voor geen honderd mud noten, meneer pastoor’, wiemerde de koster, ‘de weerwolven en de witte wijven spoken weer danig in de laatste tijd. Die om de kerk wonen, weten er allemaal van, meer dan ik zeggen durf.’

En toen meneer pastoor de volgende avond zelf met de koster het kerkhof ging inspecteeren, wat zagen ze toen? Niks! Geen spier!

- ‘Geen wonder, meneer pastoor’, zei de koster, ‘voor 'n geestelijke hebben de zwarte weerwolven al net zoovell angst als de witte juffers. En ik heb 't wel gezien, dat uwees 't groote witte kruis voor de borst omhoog hield, toen uwees achter me de kerkhofpoort instapte! Geen wonder dat er gisteren-avond niks te zien was.

Toen de pastoor om de kerk bij de lui navraag ging doen, hoorde hij van nachtelijke gedaanten en verschijningen meer dan hem lief was. Geen wonder, dat om de kerk niet één 'n slaapkamer heeft aan de straatkant. Alles slaapt in het achterhuis. Nou nog.

Nou moeten we ook weten, dat in die dagen op 't dorp 'n kereltje leefde, dat Hannes Borreltje genoemd werd. Hij was telkens dronken, en werd daarvoor door meneer pastoor natuurlijk danig onderhanden genomen. Eindelijk viel de pastoor tegen hem uit:

‘Hannes, als je weer dronken bent, en je sterft, ik laat je niet in gewijde aarde begraven!’

Dat hielp. Best. 'n Jaar lang.

Tot op die stormachtige, donkere Aller-heiligen-avond. Of beter gezegd: Aller-heiligen-nacht.

De vorige week had de pastoor gewild, dat de koster de noten zou afdoen. Maar de koster wou ze liever laten vallen, zei hij: hij waagde z'n ouwe botten liever niet aan die verrotte takken. Hij zou meneer pastoor wel de helft brengen van de noten, die hij iedere morgen onder de boomen vond.

[p. 392]

Zoo hingen op die stormachtige avond de meeste noten dus nog aan de takken, die maar onder de windrukken heen en weer zwiepten, tot ze voor 't grootste part op de grond uit de bolster rolden. Zoo hard kletste Jan Wiendjes telkens op de takken, dat 't wel leek, of er een in de boom zat en er met knuppels op sloeg.

In dat donker stormweer kwam Hannes Borreltje er heel laat voorbij. Hij kwam heel van 't Achterste Hoog, van 'n ouwe kennis, waar ze geslacht hadden en waar Hannes was geweest voor 't smout-prijzen. Iedere keer had hij weer wat moois aan 't geslachte varken ontdekt en laten uitkomen, hoe dat keujen was meegevallen. En voor dank had die ouwe kennis hem dan weer 's ingeschonken. Hannes had heelemaal de pastoor en de gewijde aarde vergeten, en veel te veel op.

Toen hij vlak naast de kerkhofpoort op ging, om naar de Molenhoek te gaan, was hij toch niet zoo dronken, of de schrik viel hem op 't lijf als 'n zak aardappels: in de groote notenboom zweefde telkens wat wits tusschen de takken. Als 'n groote witte plek sneeuw tusschen omgevroete zwarte grond, zoo wit was het daar in de boom tusschen al die duisternis om hem heen. Hij durfde er niet meer naar kijken. hield het hoofd afgewend, struikelde en viel languit naast de kerkhofmuur. De schrik was hem 't meest in de beenen gezakt: hoe hij ook werkte om weer op de been te komen, het lukte niet. Dat was 't ergste nog niet. de angst kneep hem de keel diecht: hij moest braken en kon niet. Het allerergste was, dat hij z'n verstand kwijt geraakt was. Hij prevelde:

- ‘Vrouw, ik vooraan! Jij achter. Weer allemaal bulten in 't bedstrooi. Weer slecht gespreid. Zoo benauwd.’

Hij trok z'n jas uit en dekte er zich als met 'n deken mee toe.

Daarbij keek hij even op, zag weer dat witte zweven en zuchtte:

- ‘Witte wieven, witte wieven. Moeder Maria, bid voor ons.’

Hij kneep de oogen dicht om niks meer te zien. Alle zenuwen kropen hem op een hoopje op de maag. Maar lang kan dat niet geduurd hebben. want hij sliep gauw, tot..... tot..... tot de maan opkwam.

En daar achter de kerkhofmuur, daar hoorde hij:

[p. 393]

- ‘Eén voor mijn, en één voor jou..... één voor mijn, en één voor jou.’

- ‘Dat duurt zoo veel te lang om ze allemaal te tellen!’ zei 'n andere stem op 't kerkhof. ‘Zoo komen we voor de morgen niet klaar, zwarte Belzebub!’

- ‘Weet jij dan betere raad, witte Michael?’

- ‘Natuurlijk! Die aan deze kant van de kerk liggen, zijn voor jou, en die aan de andere kant van de kerk zijn voor mijn. Afgesproken? En zoo ook met allemaal de andere, die nog kommen.’

- ‘Goed, blanke Michael: de Noordkant voor Belzebub en de Zuidkant voor Micheal.’

Duidelijk hoorde Hannes ze met de botten rammelen.

't Leek wel dat ze voor 'n heele stapel ouwe menschenbotten zaten, waar ze met de handen doorbeen vroetten, botten zoo droog als noten.

Hannes waagde het heel even, om het hoofd op te lichten en over de rand van de muur te kijken. Huuuuuuu: vlak achter de muur, geen meter van hem af, zag hij twee gedaantes staan, gelukkig met de rug naar hem toe: 'n zwarte verschijning en 'n witte. Hij trok gauw de jas over 't hoofd en lei 't gezicht op de arm naar de grond om toch maar niks meer te zien.

- ‘Moeder, Maria’, prevelde hij, ‘bid voor ons!’

Dadelijk daarop hoorde hij de gedaantes achter de muur duidelijk wegloopen. Even later waagde hij 't hoofd weer op te lichten en zag ze nou heel duidelijk de poort uit zweven. Wel kroop de maan nou precies achter 'n groote wolk, maar Hannes merkte het nog net op, dat de zwarte slecht scheen te kunnen loopen: hij strompelde maar wat: dat was natuurlijk Belzebub, de zwarte, de duivel met de bokspooten.

Hannes schreeuwde het uit van angst. Hij zag de gedaantes in eens niet meer, maar hij voelde aan z'n nek, waar hem er al een te pakken had gehad.

En toen Hannes eindelijk thuis kwam bij de vrouw en haar vertelde, hoe de zwarte weerwolf en de witte juffer hem bij de kerkhofmuur te pakken hadden gekregen en hem op den grond gesmakt en hoe ze hem daar hadden vastgehouden, dat hij niet meer weg kon, voor het licht werd, toen durfde de vrouw hem haast niet aanraken om hem de kleeren schoon te maken. Hij mocht eens behekst zijn. Maar ze gaf hem maar veel water om de duivel uit 't lijf te drinken, want Hannes had zoo'n dorst.

[p. 394]

Tegen meneer pastoor zei hij later:

- ‘Meneer pastoor, als uwees me vast belooft, dat ik later 'n plaats zal krijgen aan de Zuidkant van de kerk, als uwees me dat bij uwees ziel en zaligheid belooft, dat ik er vast op aan kan, dat 't ook gebeuren zal, dan beloof ik, dat ik nooit 'n druppel meer over de tong laat kommen.’

En Hannes Borreltje heeft woord gehouden.

En meneer pastoor heeft, toen het zoover was, ook woord gehouden. Maar voor dat die tijd kwam, heeft Hannes, als heel oud kereltje, aan de pastoor ook verteld, wat hij daar achter de kerkhofmuur gehoord had en hoe hij er bij was geweest, dat het kontrakt werd opgemaakt tusschen de Engel Michael en de duivel, dat al wie aan de Noordkant van de kerk begraven was en zou worden, voor den duivel was.

Sinds die tijd begraaft men aan die kant van de kerk alleen de onschuldige kleine kindertjes, waar de duivel toch geen vat op heeft, en de zelfmoordenaars, die toch al voor hem zijn.

K. Lantermans