Vlaamsche Arbeid. Jaargang 24 [19]

[p. 84]

Kerstvertelling voor karnaval

ENKEL na lang pramen had Jacques van Tricht zich laten overhalen bij het kerstkransje aan te zitten en nog had hij de uitnodiging enkel aanvaard onder uitdrukkelik beding dat hij vóór middernacht zou opstappen.

Alsof daar slechts een grilletje achterzat hadden de vrienden plechtig beloofd hem rond half twaalf vrijaf te geven en er werd daarbij eventjes glunder geknipoogd met een verstandhouding die beduiden wou dat men Jacques niet van zijn stellig meer intieme afspraak wilde weghouden. Hij was een ronde vrijgezel van diep in de dertig en een amoreus esbattement wou men hem, zelfs op kerstavend, niet misgunnen.

Zo was dan de feesttafel triomfantelik vol schitteringen van kristal en overgeurd door zwoele bloemenweelde opgesteld bij de praeses zelf van de vriendekring. Men had er vooral aan gehouden van Tricht aan de dis te hebben omdat hij een onnavolgbaar virtuoos was in moppetapperij en zijn kwinkslagen zouden stellig de avend opvroliken.

Wonder genoeg verroerde van Tricht geen vin. Hij zat geestafwezig voor zijn blauw porceleinen bord en zelfs de uitmuntendheid der voorgeschotelde gerechten kon hem, de immer nuchtere held van zoveel dyonisiese zwelgerijen niet bekoren. Toen men hem vroeg of iets hem niet voor de wind ging - een tegenvaller in zaken misschien of krakeel met zijn huisjesmelker - en of hij dan heus niet in zijn dagje was, glimlachte hij eventjes droefgeestig en bleef het antwoord schuldig. Ten einde raad liet de gastheer het woord dan aan de radio. Niet dat hij zo bizonder gesteld was op dit hokus pokus van draadloze neusklanken maar dit zou te midden der begrafenisstemming die over het gezelschap hangen bleef dan toch een welkome afleiding zijn.

En waarachtig, daar bleek van Tricht zich plots voor de

[p. 85]

luidspreker te interesseren. Hij roemde doodernstig de verbazende vooruitgang en de vervolmaking inzake electrotechniek en scheen zinnens de avend verder te vullen met diepzinnige bespiegelingen over de uitvindingen onzer eeuw. Inzonderheid de dames gingen vroeg aan 't geeuwen. Dansmuziek uit Daventry bracht er dan eindelik toch wat fut in, maar het was zeer goed voelbaar: al deze luidruchtigheid was gefingeerd. Men vermoedde dat van Tricht met zorgen in de hersens liep die hij niet bekennen wou en allen waren voor zijn teruggetrokken houding zo discreet niet aan te dringen om achter het ‘waarom’ van zijn mistroostigheid te komen.

Zijdelings gluurde van Tricht naar de klok en zijn ongeduld wou de wijzers graag een duwtje geven zo bemerkte men.

Maar juist als het voor hem tijd werd om op te trekken bracht men de met krenten en konfijt gemitraljeerde Xmaspudding op tafel die daar als een heilige berg van zoetekoek opgolfde omlikt door de spelingen van onwezenlik blauw vuur: punch in vlamspiralen. De feëerie weerlichtte door alle blikken in de ronde, maar deed een vreemde gloed ontgensteren in het overfloersde ogediep van Jacques van Tricht.

Allerwegen, het werd inmiddels vijf voor twaalf, drong men er op aan, Irène, de dochter van de huize aan het klavier te horen met het natuurlik speciaal voor de gelegenheid ingestudeerde stereotype kerstlied. De jonge dame kleurde hoogrood, ging eindelik profijtig op het draaistoeltje zitten en vingerde het eerste akkoord er vlak naast. Vader keek boos om de nutteloosheid van zoveel privélessen en zijn hartenagel, helemaal onthutst ging voort met dissonanten weven.

Eindelik werd vader zo gemelik dat hij Irène toevoegde: ‘Schei uit kindlief, en probeer aanstaande jaar eens opnieuw, 't zal misschien beter gaan.’ Irène had veel werk om haar tranenvloed in te dijken. Vader zocht op 't kontaktbord van zijn radio, wrong een paar parasieten resoluut de nek, en kondigde aan:

- ‘Königswusterhausen!’

Door de amplificator neuzelde een hooggespannen tenorstem: ‘Stille Nacht, heilige Nacht!’

De sigaren werden naar de zoldering gepunt, de ogen sperden open tot extaze, de buiken drongen smulpaperig tegen het tafelblad.

Maar nog was de eerste strofe van het lied niet half gezongen, of van Tircht slaakte een wilde gil en riep als ontzind: ‘Stop, stop, afdraaien.’

Onthutst door die uitval wurgde men de tenor uit Königs-wusterhausen het geluid af. Van Tricht was onkennelik. Zijn ogen stonden dwaas en koortskrank en door zijn leden voer

[p. 86]

een krampachtige huivering. Hij begroef zijn gelaat in de handen en beukte almaar op zijn oogleden als wilde hij daar een woest vizioen wegdringen. Dan sprong het leed uitzinnig in hem op en hij ging klagelik aan 't wenen.

- ‘Net symptomen van vervolgingswaanzin,’ fluisterde Dr. Agsteribbe binnensmonds. Met één ruk vloog v. Tricht overeind. Dieper lag de mondkuil in een grijns en scherp sloeg zijn stem vol eenbaarlike jammer naar buiten, langgerekt met plotse sakkadering:

- ‘Vervolgingswaanzin edele Doctor. Jaja, uw diagnose is juist!’ Hij grinnikte verbijsterd. ‘Nooit gehoord van Hans Rantzau? Nee natuurlik niet. Hoe zal ik hem voorstellen, deze jonge man van amper 22, Duitse nationaliteit, IV^e Armee, afgevoerd van de immatrikuleringslijsten met de melding: gesneuveld op het veld van eer. Haha, nooit hadde ik gedacht dat de Duitse legeroverheid me zulk een dienst zou bewijzen. Jaja, dat is nu eens verstandhouding met de vijand die voordelig uitvalt. Gesneuveld op het veld van eer. Geen euphemismen, heren Duitsers! De genaamde Hans Rantzau werd in dato 24 December op slag van middernacht gedood door de sluipmoordenaar Jacques van Tricht. Dit, en dit alleen is de waarheid.’

Na dit scherpe hoogtepunt zonk zijn stem in, treurdiep. Een pauze lag onheilopen. Van Tricht vervolgde plots als wou hij zich door een wanhopige zelfaanklacht van een vreemde daemon losworstelen:

- ‘Veertien jaar terug. Volle oorlog. Geestdrift en tromboneklanken van militairmuziek. De aftocht naar den IJzer, en dan het ingegraven loopgrachtleven, de plotse woeste alarmseinen, die ons als prooibeluste dieren opjoegen naar de kijkgaten. Een gruwel. O ware het open strijd geweest van man tot man, een krachtmeting waarin de zwakke faalt. Maar nee, nee hoort gij allen: er zijn in deze glorierijke oorlog niets anders geweest dan dwaalkogels, salvo's in de blinde, trommelvuur op goed geluk. Gij allen die gespaard bleeft, die de overwinning hebt helpen bevechten, er blijft U de blijde zekerheid dat gij slechts luk vaak gemikt hebt naar een verondersteld doel. Eén lafaard alleen heeft rakelings zijn evenaaste koudgemaakt met een welgericht schot van zijn roer. Eén lafaard, één moordenaar: Jacques van Tricht. En in zijn doemwaardig leven staat het Kaïnsteken als een vloek gemerkt.

Wij lagen in de sector van Pervyse, bemodderd en verkleumd. Over ons, rond ons hagelde het vijandelike schroot, en ook wij, over niemandsland heen, vuurden gewonnen verloren in de richting van de tegenstander. Hij wist ons niet te ontwaren. Wij ook zagen van zijn aanwezigheid niets dan de

[p. 87]

artillerielosbrandingen en de vinnige regen der kogels. Het was als werden wij omsingeld door een ring van vuur, waarbuiten het leven lag en waarbinnen de dood.

En gestadig als een obsessie voelden wij de noodschrei naar verlossing uit dit Inferno, naar de wereld die wij nalieten of naar het schimmenrijk der doden. De martelronde van de dagen danste over onze leden en aldoor vóór ons, rond ons de vurige woeste tekenen der vernieling. En tevens klom bitter de wraakzucht, de roep naar vergelding om het vergoten bloed ons naar de verhitte zinnen. Wij allen gekken, als aangebeten door de razernij, wij allen maskerden ons voor het vijandelik gifgas, en lieten aan beide zijden van de gevechtslinie het donkere gifgas der verdwazing op ons invreten. Ieder dode Duitser is een kans meer op leven, tokkelde het maniakkerig door ons versufte brein. Zoals ginds, achter de feërie der nachtfuseën, ook als een gebed gepreveld werd: Ieder dode Belg verkort ons lijden.

Zo naderde Kerstdag, en wonder, als werd in het aanschijn van dit heugelik gebeuren een stil bestand gesloten, zo dreef vanaf valavend de vrede over de doortrechterde vlakte. Voor eenmaal sedert lang sprankelden weer de sterren over de harde vrieshemel en geen kruitwalm kwam de peiselike heerlikheid omnevelen. En toch, iets in ons riep dat dit bedrog was en zwak vertederen, dat morgen de sataniese ketelmuziek, die ons op haar onzinnig ritmus deed voortbeven, hernemen zou, en dat het kruisvuur moorddadiger dan ooit zou opknallen. En weg van mij wierp ik de weekheid, die mij de loveren voortoverde der menselike verzoening op een veld zo bar en door geweld gelidtekend. En harder werd mijn hand aan het verkilde wapen. De manschap lag doodmoe tegen de walmuur aan. 'k Werd als wachtpost uitgezet. Rond middernacht als wou de dageraad vroeger komen na zoveel lange doemdagen aartssomber van leed en tranen, ging de kimlijn vagelik aan 't schemeren. Zeer stil lag de vlakte, bereid voor een weids hoogkoor van hemelstemmen. Toen is het gebeurd: klokke twaalf klauterde een verdoezelde gestalte boven de prikkeldraad van de vijandelike strijdlijn en ving te zingen aan. Het was de eenige Duitser die ik ooit te zien kreeg heel de oorlog lang. Als onwezenlik drong de stem tot mij door:

‘Stille Nacht, heilige Nacht!’

Maar ik had geen oor voor de milde klank die het nachtmysterie huiveren deed. Ik had geen beseffen van de stille zin der woorden. Voor mij stond geen mens. Het was een uniform. Kort viel mijn schot, en in een ratel werd het lied gebroken. Ha ik heb de moed gehad na mijn bravourstuk over te gaan naar niemandsland, daar waar halfweg de kerstzanger zich gewaagd had ter ontmoeting van een mens van goeden wille. In

[p. 88]

het voorhoofd lag een open kwetsuur. Maar dieper sloeg in mij de wond uit twee verstarde oogen, die lagen in hun laatste vizioen gestremd, een wond die nooit meer sluiten zal en die mij pijnigt ongeneesbaar.

Niemand werd door het harde schot gewekt, noch de Duitsers, noch mijn kameraden, maar een gevallen ster zei mij dat er tranen over de aarde waren. Ik knielde bij de gevelde krijger en doorwoelde zijn klederen. Een paar onhandige verzen, enkele geelgeworden heimatbrieven en een immatrikuleringsboekje waren mijn oorlogsbuit. Er moet toen over mijn gelaat een kwade grijns gevaren zijn. Ik zag de morgen klaren vaal en droef. Niemand heb ik deze epopee verteld. En goddank het geschut herbegon langs beide zijden! Herhaalt het, bazuint het uit naar alle windstreken hoe de Duitsers hier hebben huisgehouden. Maakt hun gruwelen wereldkundig. Denkt aan de voetbranders van Visé, de brandstichters van Leuven, en gij daar over de Rijn, verspreidt ook het moordverhaal van Jacques van Tricht, zegt aan uw landgenoten dat hij verantwoordelik is voor de rouw van Rantzau's nabestaanden. Kweekt aan altijd, overal, de haat, de heilige haat der volkeren, verheerlikt de manslag als een nationale deugd. Beloont met eretekens het omhals brengen van uw evenmens en slaat de legende de bodem in, die zegt dat alle mensen broeders zijn. Huldigt de sluipmoord op Abel want zonder deze hulde kan ik niet leven.

Ha, jullie kerstvierders en minnaars der mooie illuzies, aanbidders van schone schijn, jullie hoogdag is te vroeg gekomen. Haast 2000 jaar lang vieren de volkeren hun vlaggekarnaval, en hij die eens de kerstboodschap gebracht heeft hield het onder de mensen amper 33 jaar uit. Ik zeg jullie: wie zijn goddelik voorbeeld volgt is stapel. Vooruit, vooruit voor de maskarade!

Victor J. BRUNCLAIR.