De Vlaamsche School. Jaargang 33

[p. 69]

Martinus-Hendrik de Graaff.

Den 18ⁿ Februari ontviel aan de Nederlandsche letterkunde een van hare verdienstelijkste beoefenaars in den persoon van onzen betreurden medewerker, wiens naam aan het hoofd van dit opstel staat.

M.H. de Graaff.

Martinus-Hendrik de Graaff was te Leeuwarden, in Friesland, uit ouders van den deftigen burgerstand geboren, den 29ⁿ December 1813. Van der jeugd af aan, betoonde hij eene schranderheid van geest, die reeds vroegtijdig groote, later bewaarheide verwachtingen van hem liet koesteren. Wat hij op de schoolbanken minder dan anderen gelegenheid had om te leeren, verwierf hij zich door eigen vorming in vrije studie, zoodat hij zich, toen hij de jongelingsjaren had bereikt, met meer dan gewone kundigheden toegerust zag, waaraan zich eene grondigheid paarde, die schoolsche geleerdheid niet altoos vergezelt. Nauwelijks 21 jaren oud, voelde hij zich reeds aangetrokken tot de letterkunde en de publieke zaak. Een openlijk blijk daarvan gaf hij in 1833, toen hij de Provinciale Friesche Courant hielp stichten en daarvan een der ieverigste opstellers werd; dit nieuwsblad bestaat nog. In 1834 gaf hij een groot dichtstuk in het licht, getiteld: God in de toekomst; in 1837, een dichtbundel, onder den titel: Godsdienstige harptonen; in 1838, een boekje met een keur van Luimige en ernstige gedachten. In 1840 gaf hij lucht aan zijne warm vaderlandsche gevoelens in eene Ode en gebed bij de inhuldiging van Z.M. Willem II, koning der Nederlanden. In 1842 verscheen zijn zeldzaam geworden belangwekkend werk, Middeleeuwsche vertellingen, volksoverleveringen en Noordsche gedichten. De uitkomst zijner studiën op staathuishoudkundig gebied ontvouwde hij in eene veelomvattende verhandeling, die in 1845 van de pers kwam onder den titel: Landbouw, fabriekwezen en koophandel in Nederland of beschouwingen van de meest gepaste middelen voor de welvaart van Nederlands ingezetenen en vermindering der armoede. Hij had oog en hart voor de stoffelijke zoowel als voor de zedelijke nooden van het volk. Zijne gewaardeerde Historisch-romantische verhalen uit de geschiedenis van Friesland, Vlaanderen en Spanje zagen mede in 1845 het licht. Zijne Satirieke, boertige en ernstige schetsen en fantasiën dagteekenen van 1846. Van zijne Historische tafereelen en dichterlijke schetsen uit de geschiedenis van België, van wier eerste uitgaaf het jaar ons niet bekend is, kwam in 1862 een tweede druk te Antwerpen van de pers. De geachte schrijver hield zich toen al sedert een vrij geruimen tijd in België op. Hij schreef eene levensschets van Hugo de Groot en in 1870 gaf de firma P.N. Kamper, te Amsterdam, onder den naam van H. Martin, een door de Graaff bewerkt boekdeel van ruim 250 blz. in het licht, over Erasmus en zijn tijd. Buiten de hooger vermelde staathuishoudkundige verhandeling, gaf de Graaff nog eenige tot dezelfde orde behoorende werken uit, zooals De hedendaagsche geldbelegging (Amsterdam, P.N. Kampen, 1870, 248 blz.) en andere stukken, die hij niet met zijnen naam onderteekende. Zooals vermeld in onzen jaargang 1878, blz. 82, kende het Antwerpsch Aardrijkskundig Genootschap in genoemd jaar, aan de Graaff een zilveren eeremetaal toe, voor zijne geschiedkundige verhandeling over de Azorische eilanden. Aan onderscheidene tijdschriften werden door hem bijdragen geleverd. Sedert 1868 telden wij hem tusschen de medewerkers der Vlaamsche School. In voornoemd en het daaraanvolgende jaar namen wij van hem eene belangrijke studie op, getiteld: Wat op de laatste wereldtentoonstelling te Parijs ontbroken heeft. In ons tijdschrift liet de Graaff achtervolgens verschijnen: in 1874, Pepijn en Karel de Stoute, dichtstuk, benevens een declamatorium op N. De Keysers muurschilderingen in het Antwerpsch museum; 1877, Sint-Eligius, eene berijmde legende uit de vi^e en vii^e eeuw; 1883, Herinnering aan het kasteel van Antwerpen en eene beschrijving der Rassententoonstelling te Amsterdam; 1884, een uittreksel uit zijne zaakrijke levensbeschrijving van L. Alma Tadema, volledig verschenen in het Nederlandsche Leeskabinet; 1885, Morgenbespiegeling aan de boorden der Maas en Boudewijn de ijzeren arm, twee sierlijke dichtstukken; 1886, Geschiedkundige bescheiden over de oude nieuwsbladen van België en de keurig berijmde legende van Sint-Landelinus. Onze lezers zullen zich ongetwijfeld nog herinneren, dat wij in onzen jaargang 1886, blz. 113, hun met warmte een werk van de Graaff aanbevolen, dat in 1885 werd uitgegeven te Beverwijk, bij D.S. Slotboom, onder den titel: Schetsen en verhalen uit het wonderrijk der diamanten en andere edelgesteenten. Van de Graaffs gedichten werden een aantal op muziek gezet. Zonder inachtneming der tijdsorde noemen wij de volgende ons bekende: Gelukkige vaart, muziek van J. Van der Plassche (in het Fransch vertaald door W. de Marteau), Antwerpen, H. Possoz; Noord en Zuid, nieuw volkslied, opgedragen aan het Nederlandsche volk, muziek van Gom. Ryssens, Amsterdam, Theune & c^o; Kent gij dat land? nationaal lied ten voordeele der gekwetste Pruisen en Franschen (in den krijg van 1870), muziek van A. Fernau, vrij vertaald in het Fransch door G. Lagye; De terugkomst der lente, Le retour du Printemps, in twee talen, muziek van J. Van der Plassche, Amsterdam, Theune & c^o; Aan het vaderland, muziek van J. Van der Plassche, Amsterdam, Theune & c^o; Aan Maria, mijn driejarig dochtertje, Goeden nacht! wieglied, bekroond met den 1^sten prijs door het Vlaamsch Verbond, te Gent, muziek van J. Van der Plassche, Antwerpen, H. Possoz; De bloemen, muziek van J. Van der Plassche, Antwerpen, H. Possoz; Herinnering aan de jeugd, muziek van Gom. Ryssens, Amsterdam, Theune & c^o; Lied toegewijd aan de nagedachtenis van H.M. Anna-Paulowna, koningin-moeder der Nederlanden, muziek van Gom. Ryssens, 's-Gravenhage, J. Weygand & c^o, 1874; Aan het volk, nieuw volkslied voor Noord- en Zuid-Nederland, muziek van Gom. Ryssens (dit laatste stuk is onuitgegeven). Uit dit algemeen overzicht van den werkkring des overledenen, kan men nagaan, dat hij niet ledig heeft gezeten en, naar het voorschrift, gearbeid heeft zoolang als het voor hem dag was. In de laatste jaren bewoonde hij beurtelings Amsterdam, 's-Gravenhage en Rotterdam. Sedert Augustus 1886 had hij zich weder in Antwerpen gevestigd, doch het zou niet voor lang zijn. Na eene ongesteldheid van eenige weken, overleed hij op Vrijdag, 18 Februari 1887, ten 9 ure 's avonds, in zijne woning Sint-Willebrordsstraat n^r 64. Uit zijne in 1870 te Rotterdam geslotene echtverbintenis met mej. Anna Van Gorcum, die hem overleeft, zijn geene kinderen gesproten. Den 24ⁿ Februari werd de heer de Graaff, onder een grooten toeloop van vrienden en vereerders, ter aarde besteld op de

[p. 70]

begraafplaats van het Kiel. In wat hier voorgaat, deden wij den schrijver kennen. Aan het graf schetste de bestuurder van ons tijdschrift in de volgende bewoordingen ook den mensch:

‘Mijnheeren, Het zij mij vergund een woord ten afscheid te spreken, namens de Graaffs Antwerpsche vrienden, waartoe ik het steeds eene eer heb geacht te mogen behooren. Eene eer en een voorrecht. Het mocht eene onderscheiding worden genoemd, de vriendschap van een zoo rechtschapen, ernstig en ontwikkeld man te verwerven. Met een gevoel van rechtmatige fierheid en weemoedige dankbaarheid, leg ik dan ook bij dit graf de verklaring af, dat onze vriendschapsbetrekkingen, na meer dan 20 jaren te hebben geduurd, slechts werden verbroken door den dood.
Verbroken, door de onherroepelijke scheiding, zonder dat ik ze evenwel vernietigd wil hebben genoemd.
De gevoelens, die ik hem toedroeg, werden niet uitgedoofd met zijn leven. Zij volgen hem aan de overzijde van het graf. Wat het hart bewaart, is wel bewaard. De nagedachtenis van onzen duurbaren doode is daardoor veilig.
Ik houde er mij van verzekerd, dat niemand mijner hoorders, het mij ten kwade zal duiden, zoo ik eenigszins breedvoerig heb uitgeweid over mijne persoonlijke gevoelens ten opzichte van Martinus de Graaff.
Immers, het zijn vrienden, die ik hier, in rouw en droefheid, vereenigd zie, en het woord: aan mijn hart ken ik allemans hart, vindt hier zijne toepassing. Wat in mij omgaat, gaat ook om in hen. Zij denken en gevoelen, op dezen stond, eenstemmig met mij. Hunne gevoelens, uwe gevoelens, Mijnheeren, heb ik vertolkt, in woorden gebracht.
Mijne aandoeningen en gedachten zijn de uwe. Ik ben dan ook overtuigd, ja, ik weet met zekerheid, dat mijne woorden weerklank zullen vinden in ieder hart, dat voor den zoo braven en gullen de Graaff warm heeft geklopt.
Niemand uwer, niemand onzer zal hem ooit vergeten of zijne herinnering laten verflauwen.
Hij zal voortleven in ons.
En langer dan in ons, die slechts brooze menschen zijn, wien het wellicht niet zal worden gegeven den gezegenden ouderdom van onzen betreurden vriend te bereiken; langer dan in ons, zal hij voortleven in de werken, waarmede hij de Nederlandsche letterkunde gedurende eene halve eeuw heeft verrijkt.
Meer dan een zijner gedichten, zal na verloop van eeuwen nog op prijs worden gesteld; een goed gedeelte van zijne geschiedkundige en romantische verhalen zal met eere den toets van den tijd wederstaan.
Ook deze roem mag aan Martinus de Graaff worden nagegeven, dat hij niet vruchteloos heeft gewerkt.
Toegerust met niet gewone gaven en kundigheden, gelouterd door veel gezond verstand en scherpzinnigheid, wars van alles wat naar ijdelheid zweemde, zoo mocht de Graaff een metterdaad gemoedelijk werker worden genoemd, en bovendien een werker, die nooit heeft stil gezeten, wien het nooit aan arbeidlust en arbeidskracht heeft ontbroken, ook niet in de dagen van zijnen ouderdom.
Mede van die zijde, mocht hij een spiegel, een toonbeeld voor velen worden genoemd.
Het mag naar strenge waarheid worden gezegd, Mijnheeren: wij begraven hier niet alleen een duurbaren vriend, maar een edelbegaafd mensch in den vollen zin van het woord, een man wiens dood een verlies kan worden genoemd voor de samenleving in 't algemeen, voor de Nederlandsche letterkunde in 't bijzonder.
Met de hoop en het vertrouwen, dat de onvermoeide werkman zijn loon waardig zal worden geacht in de gewesten, waarheen hij ons is voorafgegaan, betuige ik den vromen wensch, dat het ons gegeven moge zijn, hem daar gezaligd weder te vinden.’