De Vlaamsche School. Jaargang 32

Wereldtentoonstelling van Antwerpen.
Werktuighalle (Vervolg van 1885, blz. 180.)

Houtbewerking. De bewerking van het hout met de hand is in vele gevallen moeielijk en vraagt veel tijd; er zijn daarbij vele voorwerpen, die niet zoo goed en goedkoop zouden kunnen worden gemaakt, als tegenwoordig geschiedt, wanneer men niet kon beschikken over de kunstwerktuigen, welke voor de houtbewerking sinds eenige jaren zijn in gebruik gebracht en waarvan er een aantal op de tentoonstelling te zien waren.

Dit is wel voornamelijk het geval met de duizenderlei zoogenoemde voorwerpen van kunst en smaak, die uit hout worden gesneden.

Voor het overige is er in het ambacht van den timmerman en den schrijnwerker schier geene enkele soort van arbeid, dien men niet werktuigelijk of per mechaniek kan laten verrichten. In ons land bestaan weinige mechanische timmermans-inrichtingen en schrijnwerkerijen; in Noorwegen, Engeland en Amerika zijn zij des te talrijker.

Wij mogen zeggen, dat de tentoonstelling een iegelijk heeft in staat gesteld, om met eigen oogen een kijkje te nemen van de houtbewerking bij middel van grootere en kleinere mechanieken, die zaagden, schaafden, uitholden, beitelden, hamerden, vergaarden, enz., kortom, die alles uitrichtteden, wat de timmerman en schrijnwerker aan hunne werkbanken doen.

De firma A. Tiersot, te Parijs, bekleedde op de tentoonstelling eene eereplaats tusschen de inzenders van werktuigen voor het timmermans- en schrijnwerkersvak. Belanghebbenden kun-

[p. 8]

nen met vrucht den omstandigen catalogus raadplegen, die, met afbeeldingen van de verkrijgbare werktuigen versierd, door den heer Tiersot wordt afgeleverd, aan al wie gelieft hem daartoe aanvraag te doen. Wij nemen op de vorige bladzijde eene gravuur op, welke eene afbeelding geeft van eene zoogenoemde lintzaag van Tiersot. Zij wordt, zooals men op de plaat kan nagaan, met den voet in beweging gebracht. Terwijl hij den voet op de tredplank laat op- en neergaan, behoeft de werkman het hout, dat moet bezaagd worden, slechts in aanraking te brengen met de zaag, die verbazingwekkend snel en zuiver werkt. Van deze lintzagen, die op alle grootten worden gemaakt, werden er op de wereldtentoonstelling ettelijke verkocht. Tusschen de koopers van verschillende werktuigelijke toestellen bemerkten wij den meester beeldhouwer en schrijnwerker A. Kockerols, te Antwerpen.

Een toestel, hetwelk in meer dan gewone mate de aandacht



snijders en snijdsters de knipscharen weten te hanteeren is zoo groot en zoo algemeen bekend, dat zij boven allen roem verheven mag worden geacht. Huizen, die op zeer groote schaal kleergoed te maken hebben, zooals bazars, kleermakers die voor de soldaten werken enz., zouden evenwel groot voordeel vinden, in de vervanging van de levende snijders door werktuigelijke snijders. Dit is ten minste het denkbeeld, hetwelk de heeren Philippsohn en Leschziner, te Berlijn, heeft aangezet om te trachten een knipwerktuig, voor het snijden van kleergoed op maat, samen te stellen. En zij zijn daarin gelukt. Zij zonden hun werktuig naar de tentoonstelling, waar de bezoekers het hebben kunnen zien gaan. Zijne inrichting is vrij eenvoudig en het levert veel werk af, in weinigen tijd. Wij nemen er hierboven een afbeeldsel van op.

Het toestel wordt in beweging gezet met de hand, maar het kan ook door stoomkracht worden gedreven. De schaar is vervangen door een staande snijwieltje, dat de snijder slechts heeft gevestigd van fabrikanten, op de tentoonstelling, is de zoogenoemde brandstof-bespaarder van E. Green en zoon, te Manchester en Wakefield. Dit stelsel dient, om de aanzienlijke hoeveelheid warmte, welke nutteloos door de schouw verloren gaat, tegen te houden en te benuttigen. Daartoe plaatst men het toestel achter den stoomketel, in de richting van het rookkanaal; bij middel van heete dampen, welke anders nutteloos de schouw uitvliegen, verhit het toestel, dat ze opvangt, het voedingwater tot eene warmte van ongeveer 135 centigraden, volgens de verklaring der uitvinders, die verzekeren dat met hun toestel omtrent 1/4 van de brandstof, welke anders wordt gebruikt, kan worden uitgespaard. Een dergelijk toestel werd ook ingezonden door A. Lowcock, te Shrewsbury (Engeland).

Knipwerktuig voor kleergoed. In het dagelijksch gebruik, om stoffen te snijden voor mannen- en vrouwenkleergoed, wordt de schaar gebezigd, en de behendigheid waarmede onze hoeft te geleiden over de lijnen op de stof afgeteekend. Het snijwerktuig laat zich met altoos even groote gemakkelijkheid, snelheid en juistheid in alle richtingen bewegen. Er wordt verzekerd, dat een enkel geoefend werker voor een geheel werkhuis van kleermakers het snijden kan bijhouden, door middel van het knipwerktuig der heeren Philippsohn en Leschziner. Het knipwerktuig levert nog dit voordeel op, dat het een groot getal kleedingstukken, mits van hetzelfde patroon, in eens kan snijden. Kleedingstukken van laken (jassen, broeken, mantels) worden door het knipwerktuig met 30 (dertig!) te gelijk gesneden; linnen kleedingstukken (hemden, vrouwekleeren, rokken enz.) met honderd in eens. Vele groote bazars in Duitschland, benevens kleermakerswinkels die legeruniformen maken, hebben het knipwerktuig reeds ingevoerd. Eenige Duitsche kleermaaksterwinkels, keursfabrieken, fabrieken van hals- en mouwboorden, hemdenfabrieken, en ook papier- en schoenmakerijen hebben dit voorbeeld nagevolgd.

[p. 9]

Het is waarlijk verbazingwekkend, hoe de werktuigen, in onzen tijd, al meer en meer het handwerk verdringen.

Aldus werd door het huis Juliaan Comez, te Peruwelz, een stoomwerktuig ingezonden, waarmede 20,000 steenen per dag kunnen worden gemaakt, hol of gevuld, groot of klein, voor muren zoowel als voor venster-, deur- en kroonlijsten. Dezelfde firma stelde ook een toestel ten toon, voor hand- en stoombeweging ingericht, dienende om steenen buizen en pijpen voor waterleidingen te maken.

Een vernuftig samengesteld werktuig voor het kneden van brooddeeg was ingezonden door heeren Deliry, vader en zoon, te Soissons (Aisne). Het werd, in en buiten Frankrijk, reeds 18 malen bekroond. Op de Antwerpsche wereldtentoonstelling bekwam het zijn negentiende eeremetaal, de gouden medaille. Het verdient dus wel, hier te worden afgebeeld. Men kan, naar verkiezing, het kneedwerktuig met de hand of bij



middel van stoom doen gaan. Volgens wordt opgegeven, kan men uit 100 kilo bloem, met dit werktuig gekneed, 6 of 7 kilo brood meer maken, dan wanneer het kneden door menschenhanden geschiedt. Het werktuigmatig kneden geschiedt daarbij ongemeen vlug, zoodat het deeg voor gansch een oven verbazend snel gereed is.

De nood bracht den heer Deliry vader tot de uitvinding van dit werktuig. Bakker van beroep, had hij al de stelsels van kneedwerktuigen bestudeerd, voordat hij zijn toestel vervaardigde, hetwelk tegenwoordig in alle werelddeelen wordt gebruikt, en op 10 verschillende grootten door hem wordt gemaakt. Het kleinste model kost 750 fr.; het grootste 2200; het kleinste werkt met 75 kilo deeg, het grootste met 700 kilo. Dit laatste, voorzien van een stoomtuig van 4 paardekrachten. kost 5500 frank. Dezelfde firma maakt ook pletmachines met snijtuigen ter bereiding van zeebeschuit, deegwegers voor broodjes, en vele andere werktuigen.

Perstoestellen. De befaamde Fransche fabrikanten gebroeders Mabille, te Amboise (Indre-en-Loire), stelden een aantal modellen van persen voor verschillend gebruik ten toon, zich onderscheidende door groote sterkte, eenvoud van samenstelling, gemakkelijke hanteering en ongemeene volmaaktheid. Het is bekend, dat in het uitgestrekte Frankrijk nergens betere persen worden gemaakt dan bij heeren gebroeders Mabille. Hunne druiven- of wijn-, olie- en water-, appel- en olijfpersen zijn heinde en verre beroemd. Sedert het jaar 1872, werden door heeren gebroeders Mabille niet minder dan 52,000 persen gemaakt en verkocht. Zij verwierven voor hun fabrikaat 21







groote eerediplomas en 420 gouden en zilveren eeremetalen.

Brouwerijtoestellen. Er is misschien geen tak van nijverheid of bedrijf, voor welken zoovele onderscheidene werktuigen en werkmanieren zijn uitgevonden, als voor de brouwerij. De belangrijke verzameling, waaraan in de rechterzijbeuk van het tentoonstellinglokaal eene plaats was ingeruimd (zie 1885, blz. 145), gaf een goed en eerbiedinboezemend denkbeeld van die verscheidenheid, welke metterdaad verbazend mag worden genoemd. En de tentoonstelling heeft ons ten overvloede aangetoond, dat het tijdvak der uitvindingen ook voor het bierbrouwen nog volstrekt niet afgesloten is. Het tegendeel schijnt veeleer het geval. De uitvindingen nemen toe. Tot de belangrijkste brouwerijtoestellen, die wij op de tentoonstelling zagen, behoort het op de volgende bladzijde afgebeelde. Het werd uitgevonden door den Franschen brouw er Karel Docquin, uit de gemeente Torcyt-Sédan, en verschaft het middel om al de voedende bestanddeelen, al de kracht die de hop bevat, daaruit te trekken en in het brouwsel te doen overgaan, waardoor dan ook, zooals van zelve spreekt, een veel beter, gezonder en sterker bier wordt verkregen, dan met de gewone manier van brouwen. De heer Docquin is er, volgens hij verzekert, door zijn vernuftig uitgedacht toestel in gelukt, ongemeen smakelijk en puik geurig bier te maken, hetwelk bovendien veel langer goed blijft dan anders met bier het geval is. De roep, die van het toestel van den heer Docquin uitgaat, is zoo groot, dat onze brouwers daarin wellicht aanleiding zullen vinden, om er de waarde van te onderzoeken.