De Vlaamsche School. Jaargang 31

[p. 9]

De reisvaart van het spook.

I see a hand you cannot see,

That beckons me away,

I hear a voice you cannot hear.

That will not let me stay.

Een deel van den loop der rivier Wije, tusschen de steden Hereford en Ross, was meer dan twee eeuwen lang gekend onder den naam van ‘de reisvaart van het spook.’ Noch door smeeken, noch door geld, zou men eenen bootsman overgehaald hebben, om na een zeker uur van den avond, dààr eenen reiziger over de rivier te brengen. De wangeloovigheid, die onder de lage standen in omloop was en niet kon vernietigd worden, zegde, dat er omtrent acht ure elken avond eene vrouw gezien werd, die in eene kleine boot van Hereford zeilde naar Northbrigg, een dorpje, omtrent drie mijlen van de stad verwijderd, en waarvan men heden zelfs de ligging niet meer weet aan te wijzen. Het bootje vloog over het water met eene uiterste snelheid, hoe kalm het weder ook was, en zelfs tegen den wind in; hetzelve ontmoeten was rampzalig, en de reizigster, die het bestuurde, landde immer op den oosteroever der rivier, een weinig boven het dorpje, aan. Zij vertoefde daar eenigen tijd, galmde verschrikkelijke schreeuwen uit, stapte dan terug in het vaartuig en keerde op dezelfde wijze terug, doch op een afstand van omtrent eene halve mijl van Hereford, waar de strooming zeer hevig is, verdwenen plotseling boot en vrouw.

Deze zonderlinge overlevering, gelijk meest al de vertellingen van dien aard, steunt op waarheid, zooals de lezer zal zien, die zich de moeite wil getroosten, het volgende verhaal te doorloopen.

Tijdens de onrustige regeering van Eduard II, toen geheel Engeland slechts een enkel tooneel van onwettig geweld uitmaakte, waar de macht immer de zege behaalde over het recht en de vorsten en krijgslieden voor eenige leus in hun schild voerden:

‘Nemen waar zij konden
en houden als zij konden,’

was de stad Hereford in groot aanzien, om den ijver en de vaderlandsliefde harer inwoners. Met eene vaste beradenheid hadden zij zich aangesloten bij de verdedigers van koningin Isabella en van den jongen prins, haren zoon, naderhand den roemrijken koning Eduard den Derde, tegenover den zwakken en rampzaligen monark, die de kroon droeg, en tegen zijne gehate gunstelingen, vader en zoon Spencer. Sir Hugh Spencer, de jonge, was een man met onbetwistbare kennissen, en hij bezat hoedanigheden, die op een tijdstip van minder geweld en persoonlijke vijandigheden, hem tot hooge eereambten hadden kunnen opvoeren, en zijn vaderland tot groot nut verstrekken.

Het misnoegen der koningin en der edelen, die zich bij haar aansloten, bepaalde zich niet bij nuttelooze klachten en ijdele bedreigingen: zij namen hunne toevlucht tot de wapens. De koning van Frankrijk, 's koninginnes broeder, ondersteunde ze met krijgsvolk en met geld; de graaf van Henegouwen, aan wiens dochter, Philippa, de jonge vorst verloofd was, deed hetzelfde. De koning, uit Londen verjaagd, was genoodzaakt met den ouden Spencer, dien hij graaf van Winchester gemaakt had, zijne veiligheid in Bristol te zoeken. Tot in deze stad vervolgd door den graaf van Kent en den graaf van Henegouwen, aan het hoofd eener sterke legermacht, was hij verplicht naar Wallis te vluchten, den ouden Spencer, als gouverneur van het kasteel van Bristol, achter zich latende. Dit kasteel werd weldra belegerd en spoedig ingenomen, want de bezetting stond tegen den bevelhebber op, en leverde hem in de handen zijner vijanden. Deze eerbiedwaardige edelman, die bijna negentig jaren telde, werd onmiddellijk, zonder rechtsgeding, noch getuigenis, noch beschuldiging, noch verantwoording, door de wederspannige barons ter dood veroordeeld en aan eene galg opgeknoopt. Zijn lichaam werd verder aan stukken gehouwen en den honden voorgeworpen; zijn hoofd werd naar Winchester, van waar hem zijn adellijke titel kwam, gezonden, en daar op eenen paal geplaatst en aan beleedigingen van het gespuis blootgesteld.

Wanneer het nieuws van dit verschrikkelijk geval den jongen Spencer toekwam, bevond hij zich aan het hoofd van een schoon leger, dat zich voor de stad Hereford nedergeslagen had, met het inzicht haar tot de gehoorzaamheid aan koning Eduard te dwingen. Het talrijk leger waarover hij het bevel voerde, had de harten der inwoners met zulken schrik vervuld, dat, in weerwil van hunne genegenheid voor koningin Isabella en van hunnen haat voor Spencer, zij toch lieten blijken, dat, op redelijke voorwaarden, zij zich aan dezen zouden willen overgeven. Hij, van zijnen kant, begeerig de stad te veroveren, zonder nuttelooze bloedstorting, had een wapenstilstand van acht dagen toegestaan, om hun den noodigen tijd te gunnen tot eene beslissing over de voorwaarden op welke zij de poorten der stad voor hem zouden willen openen. Op de rampzalige tijding, die uit Bristol te zijner ooren kwam, twijfelde hij, of hij zijn gegeven woord jegens de belegerden moest houden. De graaf van Kent, opgeblazen door den behaalden zege, zou ongetwijfeld zich spoeden om hem te komen aanvallen en Hereford te ontzetten; en indien hij zich niet meester kon maken van de stad en het kasteel, om er zich in op te sluiten en van daar zijne vijanden te trotsen, zou het lot zijns vaders ook het zijne worden!

De liefste uitspanning der inwoners van Hereford was te dien tijde, evenals nu, kleine vaarttochtjes op hunne schoone rivier te maken. Dit vermaak was bij hen tot zulke gewoonte geworden, dat de schuchterste vrouwen niet bevreesd waren, in een klein bootje, zooals ieder voornaam gezin er een in bezit had, zich op het water te wagen. Op schoone, heldere avonden, als de maan haar zwak licht over de aarde uitstortte, werd de gewone eentonigheid der rivier liefelijk weggenomen door eene menigte blanke zeilen, die de zilveren stralen der maan terugkaatsten, terwijl zachte vrouwenstemmen onder hunne plooien een volkslied aanhieven, gewoon-

[p. 10]

lijk loftuigingen vertolkend voor vorst Eduard. of verwenschingen tegen de Spencers en tegen hen die den koning bedorven hadden.

Zoo een heldere avond was het, toen het voorval plaats greep, waarmede dit verhaal een aanvang neemt. De maan schitterde aan een met millioenen sterren bezaaiden hemel; geen vlekje ontsierde de reine diepte des uitspansels, buiten enkele dier lichte, wollige dampen, die rond de koningin des nachts zweven, en eerder haren luister verhoogen dan verminderen. De rivier scheen als een zilveren vlak, en de menigte kleine vaartuigjes, die elkander voorbij schoven, gaven haar een aangenaam, een levendig voorkomen. In een dezer bootjes, dat, dichter dan de overige, zich bij het vijandelijk legerkamp scheen te wagen, zou een bespiedend oog eene rijzige, tengere vrouw gezien hebben; op den oever dien zij naderde, een weinig boven het dorpje Northbrigg, stond een krijgsman, wiens kleeding hem deed kennen als tot het leger van sir Hugh Spencer behoorende.

De juffer stapte aan wal, en de krijgsman snelde haar te gemoet. ‘Dierbare Isabella,’ sprak hij ‘uw edelmoedig, trouw hart, zij gezegend voor deze samenkomst! Ik heb u zoo veel te vertellen, maar mijne tong durft niet alles zeggen wat mij op het harte ligt; en durfde zij, het is echter niet op eenen avond als dezen, zoo helder, zoo schoon, dat zwarte, droeve tijdingen, als de mijne, medegedeeld moeten worden.’ Isabella, die bij hare aankomst, het hoofd op zijne borst had laten zinken, sprong een stap achteruit, en blikte hem aan, vol schrik en verwonderd over de buitengewone treurigheid, welke zijn gelaat bedekte.

‘Wat bedoelt gij, Walter? Zijt gij gekomen om het trouwe hart te breken, dat voor u alleen mij in den boezem slaat? Zijt gij gekomen om uwen eed te breken, - om mij te zeggen dat wij voor altijd moeten scheiden? O! hadt ge mij liever aan de woede der golven overgelaten, toen de dood reeds de helft zijner taak volbracht had, indien ge mij slechts het leven reddet, om mij aan al de ellende ten prooi te laten die met een gebroken hart, met eene geknakte en verradene liefde, gepaard gaan.’

‘Droog uwe tranen, liefste!’ antwoordde de krijgsman, ‘ik ben de uwe, voor zoolang ik leef. Ik kom, om u te waarschuwen voor een zeker, doch onvoorzien gevaar. De wallen van Hereford zijn sterk, de wapens harer inwoners moordend en hunne harten trouw; maar haar uur is geslagen, en de baan van den vernieler, hoewel geheim, gelijkt eenen stroom, die zich eenigen tijd onder de aarde schuil houdt, om verder met meer kracht, en onweerstaanbaarder dan ooit, er wederom uit te schieten.’

‘Uwe woorden zijn duister en schrikaanjagend; maar ik ken geene reden van vrees, en weet geene middelen om aan het gevaar te ontsnappen, indien het wezenlijk bestaat.’

‘Vlucht met mij, vlucht! - beloon mijne liefde, met mij uw hart en uwe hand te schenken, en denk niet langer aan deze grijze wallen, noch aan de inwoners met zielen harder dan ijzer, en harten koud als het water hunner rivier!’

‘O! neen, neen, neen! mijns vaders hoofd is grijs, en ware ik niet ter wereld geweest, al zijne liefde, al zijne hoop ware in het graf mijner moeder begraven geworden! Hij haat u en de zaak, die gij toegenegen zijt. Toen ik hem zegde, dat een vreemdeling zijne dochter uit de golven redde, lichtte hij de hand ten hemel en zegende hem. Ik zegde dat die vreemdeling een aanhanger der Spencers was; hij onderbrak zijne niet voltrokkene zegening en vervloekte hem. Maar indien hij u kende, Walter, uw edel hart en uwe trouwe liefde kende! ik twijfel niet, of tijd en smeekingen zouden hem eindelijk naar de bede zijner dochter doen luisteren.’

‘Eilaas! mijne Isabella, smeekingen zouden nutteloos zijn en de tijd slaat reeds de vleugelen open, zwanger van onvermijdelijke vernieling voor gindsche stad en hare inwoners. Uw vader zal veilig blijven; betrouw daarvoor op mij; en geloof, dat alles, wat ik beloof, ik ook in staat ben het uit te voeren. Maar gij, mijne liefste, gij hoeft dat verschrikkelijk tooneel van den krijg niet te zien, en hoewel ik macht genoeg heb om uw vader tegen mishandelingen vrij te waren, toch zou het gemakkelijker zijn de bloemen op de wallen der stad groeiend tegen de voetstappen der indringers te beschermen, dan u, zoo schoon, zoo zwak, voor geweld en wulpschheid te bevrijden.’

‘Wie gij ook zijn mocht,’ zeide zij, ‘gij bezit eene macht over mijn hart, die aan liefde en dankbaarheid haar bestaan dankt, en die het voor eeuwig aan u hecht; maar liever zou ik mijne hand geven aan den woesten Spencer, besmeurd met het bloed der edelste inwoners van Hereford, dan de zijde mijns vaders te verlaten, wanneer het gevaar zijne grijze haren bedreigt, of mijne geboortestad te ontvlieden, wanneer het verraad door hare straten wandelt, en de beleediging hare wallen nadert.’

Deze woorden werden met zooveel kracht en vurigheid uitgesproken, dat Walter voor een oogenblik met bewondering geslagen stond, en vooraleer hij zijne zelfbeheersching terugkreeg, was Isabella vlug haar bootje weder ingesprongen, en zeilde voor den wind naar Hereford terug. ‘Vervloekt zij mijne verliefde dwaasheid!’ riep hij uit; ‘voor een paar bleeke konen en glinsterende oogen, heb ik misschien een beteren krijgslist verdorven dan er ooit in het brein van den Griekschen Sinon ontstond. Ik moet voort, of dat valsche meisje zal de slapende inwoners wekken om zich te verdedigen, vooraleer het feit voltrokken zij; en toch! kan ik haar aan het woest geweld van schurken blootstellen! Neen, neen! mijne macht is even groot om te redden als om te verdelgen!’ Terwijl hij deze woorden uitsprak, beklom hij haastig de rotsen, die den oever der rivier, waar hij zich bevond, insluiten, en verdween weldra in de woeste bosschen, die de bergkruinen bekleeden.

Wij treden in geene bijzonderheden omtrent de voorvallen die gedurende den nacht plaats grepen. De koningsgezinden hoopte door een onverwachten aanval, en bij middel van inwendig verraad, zich van de stad Hereford meester te maken. Door onbekende wegen echter, waren de inwoners van het

[p. 11]

voornemen des vijands ingelicht geworden, en bereid om zijne aanvallen krachtigen weerstand te bieden. Al de straten waren door soldaten afgezet, en eene bende der moedigste en meestberadene, onder bevel van Eustachius Chaudos, Isabella's vader, bewaakte de stadswallen. De strijd was kort, maar allerbloedigst; de aanvallers werden op al de punten teruggeslagen, hunne beste mannen gesneuveld in de grachten achterlatende, en daarenboven vielen er nog tweehonderd als krijgsgevangen, waaronder sir Hugh Spencer zelf, in de handen der stedelingen. De vreugde, even als de wraaklust der overwinnaars, kende geene palen. Deze feestvreugde duurde drie dagen lang; de omliggende streek werd zonder ophouden en zonder wroeging te vuur en te zwaard verwoest, en al de gevangenen moesten op een bijzonder bevel van koningin Isabella als verraders behandeld, en in de openbare plaatsen der stad gehangen worden. Dit bevel werd zonder uitstel en streng uitgevoerd. De koninkl jke krijgers, zonder onderscheid noch van rang, noch van karakter, ondergingen allen den schandelijken dood, waartoe zij gedoemd waren; de straten van Hereford waren met galgen bezet, en de schuchterste en gevoeligste harer inwoners blikten op dit schouwspel met voldoening en zegevierend.

Sir Hugh Spencer, zoowel om reden van zijn hoogen rang, als om den bijzonderen haat, dien iedereen hem toedroeg, werd voor het laatste slachtoffer bewaard. Den dag der strafuitvoering waren de straten met volk gevuld, en de bijzonderste inwoners bekleedden met hunne gezinnen voorbehoudene plaatsen rond het schavot. Zoo groot was de algemeene vreugde, nudat zij hunnen vijand in handen hadden, dat zelfs de vrouwen en dochters der bijzonderste ingezetenen er op uit waren om de straf te zien toepassen op hem, dien zij aanzagen als de grootste oorzaak van al het bedreven kwaad. Isabella was onder dit getal niet, maar haar vader gebood haar ten strengste, het droevig tooneel bij te wonen. Het middaguur naderde, en de klok der hoofdkerk luidde zwaar en plechtig de doodenbede voor den rampzaligen Spencer. De noodlottige stoet naderde de plaats der strafuitvoering. Een strenge, plechtige, zegevierende blik straalde uit de oogen der krijgers, die aan de zijde van het slachtoffer stapten; maar een groot getal der aanschouwers en bijzonderlijk de vrouwen barstten in tranen los, als zij de schoone mannelijke vormen van den gevangene bemerkten, die beter geschikt scheen om aan een koninklijk hof, of aan den arm eener vrouw te schitteren, dan voor het droevig lot, waaraan men hem ging overleveren. Hij ging met blooten hoofde; de blonde lokken golfden weelderig langs de schouders neder, en lieten de juist geëvenredigde, getaande gelaatstrekken zichtbaar voor het oog. Hij droeg de kleeding van het koninklijk leger; eene star op de borst getuigde van zijnen rang, terwijl hij in de hand een klein elpenbeenen kruis hield, dat hij dikwijls en vuriglijk zoende. Zijne houding was beraden en moedig, en als hij op de vreemde en soms bespottelijke houding zijner bewakers blikte, dan kregen zijne gelaatstrekken zelfs eene uitdrukking van lachlust. Het zicht van de galg echter, vijftig voet hoog verheven, scheen hem te verschrikken, want men had hem de schandelijkheid zijner doodstraf verzwegen. ‘En is dit,’ zeide hij, terwijl hij droevig den traan wegveegde, die in zijne oogen opwelde, ‘gij, oproerige honden, is dit de dood, waartoe gij den erfgenaam van Winchester gedoemd hebt?’ Een strenge maar bittere glimlach speelde rond den mond zijner geleiders, maar zij zwegen. ‘O God!’ vervolgde hij, ‘ik hadde glimlachend kunnen sterven, het zij in den veldslag of op de baren der zee, of op den kapblok, die zoo dikwijls met het moedigste en edelste bloed besmeurd werd; maar zóó....’ Zijne ontroering scheen hoe langer hoe meer aan te groeien, doch eene geweldige wilskracht onderdrukte alle uiterlijke teekens ervan; want de zichtbare voldoening, welke te lezen stond op de donkere wezens die hem omringden en die zich verblijdden over de zwakheid waartoe zij het trotsche hart huns vijands gebracht hadden, die voldoening zijner beulen deed zijne ziel meer lijden, dan zelfs de onteerende dood die hem wachtte.

Toen hij ter plaatse der strafuitvoering kwam, had zijn gelaat weer eene kalme, minachtende uitdrukking, en hij sprong op het schavot, schijnbaar als stelde hij geen belang in wat er ging gebeuren. Op hetzelfde oogenblik klonk een verschrikkelijke kreet aan den kant der zitplaatsen, waar de huisgenooten van Chaudos zich bevonden, en een enkele stond daarna ijlde eene vrouw, met doodsbleek gelaat, verwarde kleederen en haarlokken, het schavot op, en hield den gevangene in hare armen gesloten.

‘Walter!’ riep ze. ‘Walter! is 't mogelijk, dat gij het zijt? O! zij zullen u het leven niet durven ontnemen, u, den moedigste, den beste der menschen! Weg! gij bloed lorstige schurken! gij zult mij van hem niet losrukken. Neen; ik zal hem blijven omarmen, tot dat de dood mijne leden verstijve, en ik daag de wereld uit, ons van elkander te durven scheuren!’

‘O Isabella,’ zegde hij; ‘dit is te veel; ik gevoel mijne ziel bezwijken. Ik had gehoopt, dat dit schouwtooneel uwen oogen zou gespaard zijn gebleven - maar de koudhartige dwingelanden hadden er anders over beschikt. O! verlaat mij, - verlaat mij - het is vruchteloos - onbeschofte schelmen, spaart haar!’

Terwijl hij sprak, rukten de krijgslieden haar met geweld uit zijne armen los, en sleepten haar door de saamgepakte menigte. - ‘Vader! red hem!’ galmde het, ‘want hij redde uw kind! - Walter! smeek hem - hij is goed.’ Zij keerde hare blikken naar het schavot, toen zij deze woorden sprak, en zag het lichaam van Spencer in de lucht zwaaien, stuiptrekkend onder de laatste prangen der dood. Een verschrikkelijke schreeuw barstte haar uit het hart, en zij viel gevoelloos in de armen van hen die haar wegbrachten.

Isabella overleefde dit ongeval langer dan een geheel jaar, maar zij bleef zinneloos en hare gezondheid was zoo geschokt, dat men aan hare genezing wanhoopte. Met moeite kon men haar eenig voedsel doen nemen; zij vermeed al hare vorige vrienden en zelfs haren vader, en dagen achtereen kon zij stil

[p. 12]

en beweegloos blijven zitten. Een enkel iets was in staat haren geest eenige kalmte terug te geven, en vermits zij zeer behendig was in het varen op de rivier, gaven hare vrienden er aan toe, namelijk zij zeilde van Hereford naar de plaats, waar zij gewoon was haren minnaar te ontmoeten. Dezen tocht deed zij ten slotte iederen avond; maar wanneer zij aangeland was, en eenigen tijd vruchteloos gewacht had, waren de schreeuwen en jammerklachten, welke zij liet hooren, verschrikkelijk en hartroerend. Deze gewoonte was haar eenen avond noodlottig. In stede van naar de gewone landingsplaats een weinig boven de stad te sturen, richtte zij de boot naar eene streek, waar de stroom buitengewoon hevig was. De onstuimigheid der golven overmeesterde hare krachten; het zwakke vaartuigje kantelde om en Isabella zonk in de diepte om nimmer boven te komen.

Dit treurtooneel maakte zulken diepen indruk op den volksgeest, dat het twee eeuwen in de gedachtenis voortleefde. Men zegde, dat de geest van Isabella iederen avond van Hereford naar Northbrigg vaarde, om er haren minnaar te ontmoeten, en de weg, door de spookige reizigster gevolgd om den overkant der rivier te bereiken, kreeg den naam van de ‘Reisvaart van het spook.’

Vrij naar het Engelsch van Neele's Romance of history,

door D. Baetslé.