De Vlaamsche School. Jaargang 24

[p. 108]

Openbare plechtigheden in België gedurende de 34-jarige regeering van Leopold I.

Een onzer medewerkers, de gunstig gekende letterkundige de heer S.C.A. Willems, heeft de laatste hand gelegd aan een werk bestemd om ter gelegenheid van de viering van België's 50-jarig bestaan in het licht gegeven te worden. Deze

Z.M. koning Leopold I.

uitgaaf verdient in de ruimste mate door het staatsbestuur te worden aangemoedigd. Het werk van den heer Willems zal in vele opzichten eene nuttige bijdrage vormen tot de geschiedenis van ons staatkundig leven. Het is daarbij in een aangenamen boeienden verhaaltrant geschreven en zal waarschijnlijk geen enkel lezer onbevredigd laten. Ook bezit het

[p. 109]

de eigenaardige verdienste dat het in de handen van lezers van allen leeftijd past; zoowel in de bibliotheken der huisgezinnen als in den boekenschat der jeugd verdient het eene plaats. Onder andere beschouwen wij het als uitmuntend om uitgereikt te worden bij prijsuitdeelingen van lagere en middelbare scholen, nijverheids- en ambachtsscholen enz. Ieder Belgisch burger zal het met smaak en genoegen lezen.

De schrijver heeft ons in de gelegenheid gesteld hier het eerste hoofdstuk uit zijn boek mede te deelen, ten einde het lezend publiek eenen voorsmaak te geven van het geheel.

Omwenteling van 1830.

Ontvangst van prins Leopold aan de Belgische grenzen.

Het was den 18ⁿ November 1830 dat het nationaal congres, met algemeene stemmen, de Belgische onafhankelijkheid afkondigde. Vier dagen later, - den 22ⁿ dierzelfde maand, - werd er besloten dat de vorm van het staatsbestuur het grondwettelijk en erfelijk koningdom wezen zou.

Met welke vreugde, met hoeveel geestdrift werd de plechtige afkondiging dier gewenschte onafhankelijkheid door de gansche bevolking begroet. Met wat vaderlandschen hoogmoed zag elk burger de aloude Brabantsche driekleurige vlag op den statigen Sint-Michielstoren wapperen! Het woord ‘vrijheid! vrijheid!’ klonk als een heilkreet gestadig uit aller mond.

Die zoo ongemeene geestdrift was overigens gemakkelijk te begrijpen; immers onze voorouders, na eeuwenlange slavernij, na tallooze bloedige worstelingen tot het eischen en handhaven hunner gemeenterechten, waren van ouds af aan genoodzaakt geweest onverpoosd tegen onderdrukking en dwingelandij te strijden.

De volkeren die voortijds het oude België omringden, konden niet beseffen wat het was zijne gemeentevrijheid, zijn volksrecht te genieten. Vreemde en machtige vorsten kwamen beurtelings onzen landaard aanvallen en bestormen, zijn burgerdom krenken en vernielen en zijnen ondergang bewerken. Gedurende verscheidene eeuwen was onze vadergrond als het ware een speelbal, welken de eene uitheemsche gebieder den andere overmaakte!

Aldus behoorde ons land achtereenvolgend den huize van Bourgondië, aan dat van Oostenrijk, aan Spanje, waarna terug aan het Oostenrijksche vorstenhuis en later, onder Jozef den Tweede, aan het stamhuis van Lotharingen, tot eindelijk de Franschen, na hunne omwenteling, hier den oorlog brachten en zich met geweld van onze gewesten kwamen meester maken.

En echter stond België, ofschoon van alle eigenlijk zelfbestaan beroofd, meer dan eens aan het hoofd der aanzienlijkste mogendheden. - Was het België niet, dat tijdens het beheer van Karel den Groote, en later van Karel den Vijfde, over het gansche Westen zijnen invloed en zijne macht verspreidde?...

[p. 110]

En wie dan beheerschte het Oosten ten tijde van Godevaart van Bouillon en Boudewyn van Vlaanderen?... Waren het ook niet onze Vlaamsche steden Brugge, Antwerpen, Gent, Brussel, Leuven, IJperen en andere nog, die vroeger, wegens hunne uitgestrekte nijverheid, koophandel, kunsten en wetenschappen, meermaals geheel Europa bezig hielden? Gewis, er waren destijds vele moedige en vernuftige Brabanders, Vlamingen en Walen; doch daar wij nooit door ons zelven mochten bestaan en derhalve geen eigen volksleven genoten, waren er tot dus verre geene eigenlijke Belgen.

Reeds vijfen twintig jaren vóór onz tijdrekening werden onze voorouders, de eerste Belgen, door Julius Cesar aan het Romeinsche keizerrijk vereenigd en sinds dien gelukte het onzen landaard niet zijn eigen volksbestaan te kunnen behouden. Altoos onder vreemd gezag, was zijn lot steeds wisselvallig, veranderlijk. Het Spaansch bewind met zijne aanhoudende godsdienstgeschillen gaf ons weinig rust maar leverde ons eenen gunstigen uitweg voor onzen toenmaligen koophandel en onze nijverheid. Moesten onder Oostenrijk onze gewesten grootheid, rijkdom en onafhankelijkheid ontberen, zij genoten althans eenen zekeren stoffelijken welstand, en de landbouw mocht hier eenigszins bloeiend heeten. De naam van Maria Therezia was hier geacht en geëerbiedigd. Niet tevreden met in al de bestuurlijke zaken gepaste orde te brengen, 's lands inkomsten te verdubbelen en alle pogingen in het belang van landbouw en nijverheid aan te moedigen, wilde die manhaftige vorstin tevens ook alles aanwenden ter opbeuring der letteren, kunsten en wetenschappen.

En niettemin liet onze landaard nooit eenige gelegenheid ontsnappen om zijne onweerstaanbare zucht naar zelfbestaan te openbaren. Hoe menigmaal heeft hij niet gepoogd het vreemde juk af te werpen of zich aan een vernederend voogdijschap te onttrekken!

De omwenteling van 1830 schonk ons met den naam van Belg, eindelijk onze eerste volksdommelijkheid, ons eerste zelfbestaan en thans zou het ons gegeven zijn aan al de Europeesche volkeren te toonen op welke wijze wij van onze zoo lang gemiste vrijheid en onafhankelijkheid wisten gebruik te maken.

Ten einde die onafhankelijkheid op eenen vasten en duurzamen grond te vestigen, begiftigde men, op den 7ⁿ Februari 1831, ons land met eene grondwet, waarbij alle vrijheden hunnen waarborg erlangden en welke men niet alleen - zelfs bij den vreemde - als een toonbeeld, als een meesterstuk aanhaalt, maar die tevens als een der merkwaardigste voortbrengselen der volkswijsheid wordt beschouwd.

Vervolgens hield het congres zich ernstig bezig met het kiezen van den vorst wien het Belgische volk zijn lot zou toevertrouwen. Er werd besloten dat men de kroon zou aanbieden aan Leopold-Joris-Christiaan-Frederik, hertog van Saksen, prins van Saksen-Coburg en Gotha.

Lid van een doorluchtig huis, vroeger de echtgenoot van Charlotta-Augusta van Brunswijk-Luneburg, prinses van Walles, erfgename van Engelands troon, werd Leopold reeds gekozen om over het herboren Griekenland te heerschen, doch thans zou hij zijnen machtigen invloed, zijne ervarenheid, zijne liefde aan de welvaart van ons vaderland wijden. Immers, hij vereenigde ten volle al de hoedanigheden, die men met recht van eenen koning mocht eischen.

Vier Belgische afgevaardigden: graaf Felix de Merode, H. Vilain XIIII, de abt de Foere en Hendrik de Brouckere begaven zich naar Londen om met den vorst te onderhandelen. Den 22ⁿ April werden zij te Marlborough-House door Leopold ontvangen en de volgende woorden, welke hij hun daar toesprak, zullen volstaan om van zijne edele inborst een juist denkbeeld te geven:

‘Al mijne eerzucht bestaat in het welzijn van mijnen evenmensch te bewerken. Jong nog, heb ik mij in zulke bijzondere en moeielijke toestanden bevonden, dat ik geleerd heb de vorstelijke macht slechts uit een wijsgeerig oogpunt te beschouwen; en, heb ik deze macht ooit verlangd, het was enkel om goed te doen en duurzaam goed te stichten.’

Den 4ⁿ Juni 1831 door de wettige vertegenwoordigers des volks tot koning uitgeroepen, begaf Leopold zich den 16ⁿ Juli daarna op reis naar België, zijn nieuw vaderland. Den volgenden dag kwam hij langs West-Vlaanderen over onze grenzen en zijn tocht van Veurne tot Brussel was eene aanhoudende zegemarsch. Te IJperen, Oostende, Brugge wedijverde het volk in geestdrift en opgetogenheid en bij het luide vreugdegeroep van Leve de koning! dat zich liet hooren, zegde de vorst goedaardig en vriendelijk tot de hem omringende menigte: ‘Wacht toch nog wat, ik ben nog geen koning.’

Vooral te Gent, waar echter sedert eenigen tijd de bevolking door de hevigste partijtwisten verdeeld was, werd een schitterend onthaal voorbereid voor hem die ons zelfbestaan kwam bevestigen. Na aldaar den eerewijn te hebben gedronken, sprak Leopold, met diepe ontroering, tot de stedelijke overheden de volgende woorden:

‘Mijne Heeren, ik verwachtte mij geenszins aan het onthaal dat ik hier geniet, en ik kan u niet uitdrukken hoe gevoelig ik er voor ben. Ik weet, dat, sedert de omwenteling, de stad Gent in hare nijverheid veel heeft geleden. Wanneer ik den plicht, mij door de grondwet opgelegd, zal volbracht hebben en ik bepaald het hoofd van den staat zal wezen, wil ik mij onverpoosd bezig houden met den voorspoed uwer fabrieken, even als met de belangen van het gansche koninkrijk. Het Belgisch bloed, dat voor ieder edel hart zoo duurbaar bloed, zal, hoop ik, niet meer gestort worden. En zoo het vaderland een offer eischt, zal ik al het mijne ten beste geven voor zijne welvaart en zijne onafhankelijkheid.’

Eindelijk brak de dag aan van den 21ⁿ Juli, waarop onze eerste koning zijne plechtige intrede deed te Brussel, alwaar hij op de koninklijke plaats, onder de jubelendste en geestdriftigste vreugdekreten der volksmenigte, werd ingehuldigd.

Reeds ettelijke dagen op voorhand hielden de bewoners der hoofdstad zich ieverig bezig met allerlei straatversieringen; al

[p. 111]

de huizen waren met de vaderlandsche kleuren bevlagd en met weelderig loofwerk en hulstkransen behangen.

Vóór de Kaudenbergs-kerk was een prachtig trapgestoelte opgericht, waarop de eigenlijke inhuldigingsplechtigheid zou geschieden. Dit trapgestoelte, van eenen zeer sierlijken bouwtrant, bestond in eene groote overdekte en smaakvol behangen gaanderij, die den heelen voorkant des tempels besloeg. - Beneden langs weerskanten van den trap bevond zich een reusachtig leeuwenbeeld, en op de beide uiteinden der gaanderij brandden overgroote reukvaten. - Te midden, onder het domgewelf des gebouws, verhief zich de troon, onder eenen kostbaren praalhemel van witte met goud doorwerkte stof.

Vijf rijke fluweelen armstoelen, waren vlak voor den troon geplaatst. Deze waren bestemd voor den vorst, voor den regent, voor den voorzitter en de twee ondervoorzitters van het nationaal congres. Vier andere zetels waren den secretarissen voorbeschikt.

Langs henen de friezen der gaanderij en op dezer draagpijlers, bemerkte men onderscheidene schilden en kartellen, de eene met het naamcijfer des konings, andere waarop de namen: Brussel, Luik, Waalhem, Leuven, Berchem, Lier, Venlo en Namen.

Op het bovengedeelte prijkten ettelijke wapentrossen, uit trommels, sabels en geweren samengesteld en waarbij het ouderwetsche harnas door den eenvoudigen werkmanskiel was vervangen geworden. Het geheel was opgeluisterd met witte wimpels, waarop in gulden letters de namen der verschillende Belgische gewesten schitterden; voorts menigvuldige driekleurige vlaggen.

Al zeer vroeg in den morgen van voormelden dag, was schier de geheele bevolking van Brussel en dezes omstreken op de been om den vorst te gemoet te gaan tot aan het kasteel van Laeken, alwaar hij in den avond van den 19ⁿ Juli was aangekomen.

Overgroot, ja ontzaglijk was de toeloop overal op den weg van Leopold, toen deze met zijn gevolg de Laekenschepoort binnentrad om zich langs de nieuwe Bruggestraat, de Nieuwstraat, de Munt, de Grasmarkt en den Magdalenasteenweg naar de Koningsplaats te begeven.

Van aan de stadspoort en tot aan de plaats der inhuldigingsplechtigheid stonden, gewapend en in dubbele rijen, de burgerwacht en het leger.

Omtrent den middag begaven zich de regent en de congresleden, onder het geleide eener afdeeling lansiers, van het Natiepaleis naar de Koningsplaats, om daar den nieuwen vorst te verwachten, die ten elf ure het kasteel van Laeken had verlaten.

Te Molenbeek werd de koning door de gemeente-overheid geluk gewenscht en daar werd hem tevens den eerewijn geschonken.

Aan de poort der hoofdstad, bevonden zich de burgemeester, schepenen en raadsleden van Brussel, welke insgelijks Leopold kwamen welkom heeten. De achtbare heer Rouppe, die in zoo vele omstandigheden blijken had gegeven van de meeste verknochtheid aan de plichten van zijn ambt als eerste magistraat, en van de nauwkeurigste zorg voor het algemeen welzijn, sprak daar eene kernachtige redevoering uit, waarna hij den koning de stadssleutels aanbood. Doch, die sleutels niet aanvaardende, antwoordde Leopold met de uiterste vriendelijkheid, ‘dat zij niet beter konden toevertrouwd worden dan aan hem, die ze in de moeielijkste oogenblikken zoo wel had weten te bewaren.’

Eene halve uur later kondigde een aanhoudend geroffel der trommels en de levendigste hoera-kreten aan, dat Leopold de Koningsplaats naderde. De stoet was gevormd als volgt: het korps gendarmen te paard; de lansiers; de kurassiers; de ruiterij der burgerwacht, de vrijwillige jagers-scherpschutters; de gekwetsten van September; de commissie der belooningen; de pompiers; het gemeentebestuur; de stafoversten der burgerwacht en die van het leger; de afgevaardigden van het congres en eindelijk de koning te paard.

Leopold droeg de kleeding van Belgisch krijgsoverste en was van een schitterend gevolg omringd.

Ter plaatse aangekomen, schaarde de stoet zich links en rechts, langs henen de gaanderij; op het trapgestoelte bevonden zich behalve de ministers, al de congresleden en de overige hooge ambtenaren des nieuwen rijks. - De koning nam plaats op den zetel in het midden; aan zijne rechterzijde zaten de regent, een der ondervoorzitters van het congres en twee secretarissen; ter zijner linkerzijde zaten de voorzitter van het congres, de tweede ondervoorzitter en nog twee secretarissen.

Zoohaast er eene genoegzame stilte heerschte en de plechtige zitting geopend was verklaard, stond de regent op en trad vooruit tot bij den koning voor wien hij eerbiedig bleef recht staan. Die regent was de vrijheer Erasmus-Lodewijk Surlet de Chokier, afgevaardigde van Limburg, die sedert den 24ⁿ Februari eerste magistraat van België was benoemd geworden

[p. 112]

en als zoodanig het voorloopig bestuur had vervangen. Thans kwam hij bij het congres, welks zending eveneens was volbracht, plechtig zijn gezag nederleggen. Bij het afstaan zijns bewinds, sprak die achtingswaardige gijsaard met diep ontroerde stem eene treffende rede uit, welke hij met de volgende merkwaardige woorden besloot:

‘Ik heb den

eedaflegging van z.m. leopold i.

dageraad des geluks voor mijn vaderland zien aanbreken; thans heb ik lang genoeg geleefd.’

Vervolgens plaatste zich een der secretarissen insgelijks voor den koning en gaf, met luider stemme, lezing van al de artikels der grondwet, waarna een tweede secretaris Zijner Majesteit den tekst van den af te leggen eed overhandigde. Er werd eene tafel voor den vorst geplaatst en met krachtige en vaste stem sprak Leopold den volgenden eed uit: ‘Ik zweer dat ik de grondwet en de wetten des Belgischen volks eerbiedigen, 's volks onafhankelijkheid en de geheelheid des grondgebieds handhaven zal.’

Nauwelijks had de koning gezworen immer die grondwet getrouw na te leven, of een onbeschrijflijk gejubel doorboorde de lucht, onder een oorverdoovend tromgeroffel en trompettengeschal. Aanstonds ook hoorde men het grof geschut, waarvan het gebulder tot aan het einde der plechtigheid voortduurde.

Middelerwijl waren de negen zetels weggedragen, en de eerste koning der Belgen beklom zijnen troon. Van weerszijden schaarden zich de ministers en de hoogste krijgsoversten. Ook de regent en de congresleden schikten zich, op eenigen afstand, links en rechts bij den troon. De redevoering welke alsdan te midden der diepste stilte door Leopold werd uitgesproken, wekte veel geestdrift op bij de menigte, die daaraan lucht gaf met de luidste vreugdekreten.

De plechtige inhuldiginsgzitting besloten zijnde, hervormde zich de eerestoet als bij zijne komst, en werd de koning, te voet, naar het paleis teruggeleid.

Den volgenden dag werd in de Gudulakerk een Te Deum gezongen, waarbij de nieuwe koning en al de hooge overheden des lands aanwezig waren. Daags na zijne aankomst te Brussel, bracht de vorst een bezoek aan Sint-Michielsplein, waar men, op bevel van het voorloopige bestuur, de lijken der moedige burgers, voor 's lands onafhankelijkheid gesneuveld, ter aarde had besteld. Dit plein, aldus in eene groote grafstede herschapen, kreeg den naam van Martelaarsplaats en er werd besloten daar een grootsch vaderlandsch gedenkteeken op te richten. - De eerste steen daarvan was plechtig gelegd geworden den 4ⁿ December 1830, in tegenwoordigheid der leden van het nationaal congres, van het voorloopig bestuur en van al de openbare overheden.

Brussel.

S.C.A. Willems.