De Vlaamsche School. Jaargang 21

[p. 155]

Beproeving.
Vervolg van blz. 148.

Weinige dagen later zat Herman voor eene schrijftafel, in diep gepeins verslonden en toen Bertha hem vroeg naar zijne bekommering zegde hij overtuigd te zijn van de dringende



noodzakelijkheid zijner tegenwoordigheid in Engeland en zich in staat te gevoelen om de reis te aanvaarden. Bertha had reeds op zijn verzoek zijne aanstaande overkomst aan Johnson bericht. Toen zij hem des avonds mededeelde dat alles in orde was, voegde zij er bij: ‘Ik heb het gedurende de laatste dagen vrij druk gehad met de toebereidselen voor de verandering die ons wacht. Onder anderen heb ik ook aan mevrouw von Roden geschreven, en haar herinnerd, hoe dikwerf zij mij heeft te kennen gegeven, dat zij voor hare dochters eene meesteres wenschte te bezitten, die naar mij geleek. Die betrekking heb ik thans voor mijzelve gevraagd, en mijn aanbod is aangenomen, zoodat ik gedurende onze scheiding (bij deze laatste woorden begon hare stem te haperen), voor niets te zorgen heb, en wij tot Weenen nog te zamen kunnen reizen.’

Hare tegenwoordigheid van geest, haar vertrouwen op de toekomst, en bovenal de moeielijke taak, die zij zich persoonlijk getroostte, dit alles verhief haar onuitsprekelijk in de oogen van Herman, die zich geheel aan hare leiding onderwierp. Te Weenen zag hij haar in de diligence stappen om de reis naar Presburg voort te zetten, en van dit oogenblik af, hoeveel het hem ook mocht kosten, zijne gedachten geheel bij zijne zaken bepalende, zette hij in allerijl den tocht naar Engeland voort. Onder de gissingen, die voor een oogenblik bij hem oprezen om terstond weder verworpen te worden, behoorde ook de verdenking van den ouden Johnson, wien hij eene onbepaalde volmacht op zijnen bankier had achtergelaten; maar wanneer hij bedacht wat de ondervinding hem ten opzichte van de eerlijkheid en naauwgezetheid van den ouden man geleerd had, dan verdween dit vermoeden terstond weder, en kwam hij tot de overtuiging, dat alleen de dood of eene noodlottige ongesteldheid dezen in de vervulling van zijne plichten kon hebben doen te kort schieten. Hij verkeerde alzoo gedurende de gansche reis in de pijnlijkste onzekerheid omtrent de oorzaak van zijn ongeluk, en deze werd nog op het laatst niet weinig gerekt door het onderzoek van zijn pas, dat hem te langer te Oostende ophield, omdat hij geheel onbekend was met de taal des lands. Hij begreep alleen dat men eenigen argwaan jegens hem koesterde. De beambten spraken hem in het Fransch, Vlaamsch en Duitsch aan, maar die talen verstond hij geen van allen, en dewijl de familie von Roden met de Engelsche taal bekend was, had hij evenmin aan zijn gemis in dit opzicht gedacht, als aan de onaangename gevolgen, die daaruit voor hem konden ontstaan. Het onderzoek eindigde met zijne voorloopige inhechtenisneming. Nooit in zijn leven had hij zich zoo teleurgesteld gezien. Nog altijd zwak en lijdende ten gevolge van zijne ziekte, zijne ziel ten prooi aan de folterendste onzekerheid, die hij te vergeefs trachtte te verbannen, waren de uren van den nacht, dien hij slapeloos doorbracht, de onaangenaamste zijns levens. Des morgens werd hij voor een hoofdambtenaar gebracht, die gelukkig de Engelsche taal verstond, zoodat alle beletsel weldra uit den weg geruimd was en Herman zich weder in vrijheid gesteld zag. - De voornaamste reden zijner inhechtenisneming was gelegen in het dragen van eene pruik, waartoe hij, daar in zijne ziek te zijn haar was uitgevallen, zich genoodzaakt had gezien, terwijl in zijn paspoort van eigen haar melding gemaakt werd.

Eindelijk kwam hij te Londen, waar zijn eerste bezoek den ouden Johnson gold. Het ware moeielijkte beslissen geweest, op wien van beiden het voorgevallene den meesten invloed had uitgeoefend. Angst en verdriet hadden op beider gelaat diepe rimpels achtergelaten, doch spoedig was nu alles opgehelderd. De bankier, die het geheele vermogen van Miller in handen had gehad, was in gebreke gebleven van te betalen, en met de hem toevertrouwde gelden verdwenen; als een onvermijdelijk gevolg daarvan had ook de oude Johnson de aangegane verbintenissen van het huis Miller niet kunnen voldoen, en tot overmaat van ramp was hij op het tijdstip dat het noodlottige voorval plaats greep, geheel onbekend met de verblijfplaats van zijnen meester, weshalve deze schuldig werdver klaard aan bedriegelijke bankbreuk. Nog bevroedde Herman het ergste niet. Hij voorspelde zich wel gebrek en ellende, maar zag een en ander niet zoo vastberaden onder de oogen, als hij dit in den aanvang van zijne loopbaan gedaan had. Hij was thans niet meer alleen om den storm het hoofd te bieden en de armoede te trotseren. Eene eerlijke schikking zijner zaken, al mocht hij ook nooit zijn krediet terugkrijgen, noch zelfs op een onbekrompen bestaan hopen, was nu zijn eenig streven. Dag en nacht wendde hij daartoe zijne pogingen aan, bijgestaan door den ouden Johnson. Eindelijk bevredigde hij zijne schuldeischers, aanvankelijk voor veertig ten honderd, met het vaste voornemen, om indien hem tijd van leven geschonken werd, ook het overige tot den laatsten penning te betalen. Ofschoon hij nu in zoo verre zijn geweten tevreden mocht stellen, kon hij het zich zelven toch niet vergeven, dat hij zijnen bankier een zoo onbepaald vertrouwen geschonken had, en oven weinig dat hij zich zorgeloos van zijne zaken verwijderd, en het vermaak boven zijne plichten gesteld had. Wat zou er nu van zijne Bertha worden? Niet alleen kwelde hem het verdriet haar in behoeftige omstandigheden te zien; maar ook de vraag of zij, die hij aan gemak en overvloed gewend had, al had zij ook den eersten schok kloekmoedig doorgestaan, in staat zou zijn om op den duur aan eene onafzienbare

[p. 156]

reeks van beslommeringen en ontberingen het hoofd te bieden. Terwijl zijne zieldoor deze beangstigende gedachten geslingerd werd, ontving hij nu en dan een bemoedigenden brief van de zoo teeder beminde vrouw, en de eerlijke Johnson spoorde hem aan en ondersteunde hem om op den ingeslagen weg voort te gaan. Sprak zijn meester somwijlen van het meerdere voordeel, dat hij van eene andere betrekking kon verwachten, dan kleurde een donkere blos de vermagerde wangen van den trouwen dienaar, en met tranen in de oogen riep hij uit: ‘Neen, mijnheer, neen! Wij drijven of zinken te zamen, maar ik verlaat u nooit!’ Herman glimlachte en liet zich gaarne gezeggen.

Er was een geruime tijd verloopen, en het geluk, waarmede eenige nieuwe ondernemingen bekroond werden, deed beider hoop herleven, toen bij het naderen van den winter de ongelukkige Miller, die zich overspannen had, andermaal door hevige koortsen aan het ziekbed gekluisterd werd. Deze nieuwe ramp werd zorgvuldig voor Bertha verborgen gehouden, tot dat de ziekte een graad van hevigheid bereikt had, dien Miller buiten staat stelde om zelf te schrijven. Toen moest Johnson wel het ambt van secretaris op zich nemen, en schreef den volgenden brief, die hem door Miller opgegeven werd:

‘Lieve Bertha! Eene lichte ongesteldheid belet mij voor het oogenblik zelf de pen te voeren, maar een trouwe dienaar heeft die in handen, een vriend, aan wien ik meer verschuldigd ben dan ik kan uitdrukken, meer dan ik in staat ben hem ooit te vergelden. Hij zal u mijne eigene woorden mededeelen. Ik zet, zooals gij weet, thans weder mijne zaken voort, doch niet, zooals ik die in den laatsten tijd dreef, maar veeleer, zooals ik ze jaren geleden begon. Ik smeek u dus, Hoe smartelijk het mij ook valt, vooralsnog te blijven waar gij zijt, onder de bescherming der vriendschap en, door de aanwending uwer talenten, in het genot van welverdienden overvloed. Hier kan ik u vooralsnog geen dergelijk lot aanbieden, en het zou mij den moed benemen, indien ik u met mij zag lijden. Houd u dus vast aan den steun dien gij hebt, sedert ik, aan een gebroken riet gelijk, u dien zelf niet kan aanbieden; maar laat de gedachte u bemoedigen, dat ik mijn best doe, om weder te worden wat ik geweest ben, en dat dit mijn eigen troost is, zoolang ik uw bijzijn moet missen, enz. enz.’

Alvorens dezen brief te verzenden, dacht Johnson er over na, of hij er wel aan deed den waren toestand zijns meesters voor diens gade te verzwijgen; doch daar Hermans ziekte, volgens het gevoelen van den dokter, grootendeels uit zwaarmoedigheid voortvloeide, en niet rechtstreeks gevaarlijk te noemen was, zoo besloot hij eindelijk den brief af te vaardigen. Hermans toestand verbeterde echter aanvankelijk in 't geheel niet, en zijn rustelooze geest en prikkelbaar zenuwgestel waren een groote hinderpaal voor zijne genezing.

Nadat er eenigen tijd verloopen was zonder antwoord van Bertha, begon hij in zijne zwaarmoedigheid aan de voortduring van hare genegenheid te twijfelen. Hij mijmerde over de wankel. baarheid van het aardsche, begon zich het bezit van eene zoo begaafde en schoone vrouw onwaardig te keuren, en verviel eindelijk op de gedachte, dat hij geen recht zou hebben om te morren, wanneer hij in het huiselijk leven even rampspoedig mocht wezen als in zijnen handel. Nu overviel hem een angst, zooals hij dien nooit gekend had, en eene soort van menschenhaat of menschen vrees maakte zich meester van hem. Eindelijk beval hij zelfs Johnson zoo beslissend en dringend, hem alleen te laten, dat de grijze dienaar, ofschoon ongaarne, aan zijn verlangen moest voldoen. Nadat de oude man vertrokken was, sloot hij de deur, wierp een treurigen blik op de kale wanden en het armoedig huisraad van het vertrek, en bleef een geruimen tijd in somber gepeins verdiept, tot dat een ongewoon gedruisch in den benedengang zijn oor trof. Weldra werd dit gevolgd door voetstappen op den trap, en nu onderscheidde hij duidelijk de tem van Johnson, die, naar het scheen, iemand anders weerhield, die weinig en fluistrend sprak; maar dat weinige drong door tot het diepste van zijne ziel. Onwillekeurig deed hij eene schrede voorwaarts, en bij het flauwe licht der lamp zag hij eene gestalte naderen, die hem een droombeeld toescheen, aan welks wezenlijkheid hij niet durfde gelooven. Maar een oogenblik later omstrengelde hem een zachte arm, een heete traan viel op zijne wangen, en Bertha rustte aan zijn kloppend hart.

Welk eene blijdschap ontstak Bertha door hare onverwachte terugkomst in de door vertwijfeling en wanhoop ter neer gedrukte ziel van haren echtgenoot, en welk eene zaligheid voor haar, haren Herman weder te zien en te kunnen vertroosten!

Er blijft ons weinig meer te verhalen over. Het stilzwijgen van Bertha was veroorzaakt door eene omstandigheid, die haar van het blijde vooruitzicht op moedervreugde beroofd had; doch naauwelijks hersteld, was haar besluit genomen, en door de welwillende tusschenkomst van de famillie von Roden, die hare diensten op eene even kiesche als ruime wijze beloonde, al hare juweelen te gelde gemaakt hebbende, was zij onder angstige verwachting, in allerijl naar Engeland teruggekeerd. Bij de kleine geldsom, die Bertha medebracht, voegde Johnson zijne opgelegde spaarpenningen, en dit kapitaaltje was de grondslag waarop Herman nieuwe handels-ondernemingen bouwde, terwijl de eerlijke boekhouder hem met onverdroten ijver bijstond. In den beginne maakte mevrouw Miller zich hare bekwaamheden ten nutte door les te geven bij eenige aanzienlijke familiën; doch later, toen de omstandigheden van haren echtgenoot zich verbeterden, bepaalde zij zich uitsluitend tot het behartigen van hare huiselijke plichten. Johnson bleef de bestendige huis- en boezemvriend van zijn meester, en allen kwamen tot de overtuiging, dat tegenspoed eene heilzame leerschool is voor verstand en hart, die het geluk, dat wij vroeger met onverschilligheid genoten, dubbel doet waardeeren, en den mensch leert zich naar alle omstandigheden des levens te voegen.

Naar het Engelsch.

Douglas Jerrold.