De Vlaamsche School. Jaargang 14

[p. 5]

Tante Sidonie.

I

De nederdalende novemberzon vergulde de stervende natuur, en flikkerde vroolijk door de vensterruiten der ruime kamer, waarin de oude weduwe van den te vroeg ontslapen notaris Brakeleer bij de warme kachel zat.

De oude dame zit recht op in eenen gemakkelijken armstoel; haar donkerkleurig kleed is ouderwetsch van snede, maar het staat haar goed, en hare hagelblanke, eenvoudige en toch sierlijke muts, die volkomen bij haren huiselijken opschik past, schenkt aan haar nog ongerimpeld gelaat als het ware eene soort van jeugd. In den oogenblik dat wij haar beschouwen, getuigt de heldere glans die uit haar donkerblauw oog op hare twee bejaarde dochters straalt, die haar gezelschap houden, nog van jeugdigen zielegloed. En toch kan men op haar effen gelaat lezen, dat de eik dien zij dagelijks door het venster bespiedt, menigmaal zijne bladeren heeft afgeschud sedert haren geboortedag. Maar hebben de jaren haar voorhoofd met geene rimpelen doorploegd, heeft de ouderdom haar oog niet verduisterd, toch heeft de tijd met zijne onzichtbare veder de jaren van haar bestaan, ten teeken van vergankelijkheid, op haar gelaat geschreven: voor haar teekent de wijzer des levens tachentig jaar.

Tachentig jaar, en nog bezit zij het gebruik van al hare zintuigen. Haar geest en haar hart zijn jong gebleven. Zij denkt en schrijft; zij lijdt en geniet.

Uit het huwelijk der oude vrouw waren slechts de twee kinderen gesproten, die wij aan hare zijde vinden. Hare oudste dochter, Josephine, draagt reeds eene kroon van grijze haren onder de kanten muts. Zij is met eenen geneesheer getrouwd en heeft veel kinderen; doch dit belet niet dat zij de lieve moeder dagelijks den goeden morgen gaat wenschen, en zich nooit ter ruste legt zonder dat de duurbare oude haar den avondzegen geschonken heeft.

De jongste dochter van mevrouw Brakeleer, de blonde Sidonie, is jonge juffer gebleven en woont nog bij moeder. Zij begint ook al oud te worden; maar zij draagt hare jaren met zoo veel bevalligheid, dat er schier niemand aan haren ouderdom denkt: steeds vroolijk en goedaardig glanst zij in elk gezelschap als eene liefelijke ster, en zij is de troost en de vreugd van hare moeder. Sidonie bezit vele deugden, maar gelijk elke sterveling heeft zij ook hare gebreken: zij is geldzuchtig en gierig.

Josephine is op dien schoonen novemberdag langer dan naar gewoonte in het ouderlijk huis gebleven, en men had reeds lang over onverschillige dingen gekout, wanneer de oude plots vroeg:

‘Ziet gij geene verandering aan mij, kinderen?’

Vier vriendelijke oogen zochten het antwoord op die vraag op het gelaat der geliefde moeder, en daarop schudden de twee zusters het hoofd.

‘Waarom vraagt gij dat?’ zeî Josephine, ‘gevoelt gij u niet wel?’

‘Er gebeurt een ommekeer in mij,’ antwoordde de grijze, ‘ik lijd noch pijn noch smart; en toch gevoel ik dat de dood mij nadert. Nog eenige dagen waarschijnelijk......’

Josephine werd doodsch bleek. ‘Ik zal de meid om den doctor zenden, opdat hij u gerust stelle,’ sprak zij met bevende stem: ‘wees niet bevreesd, lieve moeder, mijn man heeft mij dezen morgen nog verzekerd, dat gij nog zoo krachtig zijt als hij of ik.’

‘Laat uw man in vrede,’ zeî Sidonie, ‘moeder heeft nog zulke gedachten gehad. Ik zal haar een ruimerken ouden wijn geven: oude wijn maakt jong bloed.’

Sidonie had haar gelaat van moeder en zuster afgewend, om de blijken van aandoening voor haar te verbergen. Hare lippen bewogen zich krampachtig, en hare oogen draaiden onrustig onder haar ongerimpeld voorhoofd.

‘Ik heb te lang gewacht’ zuchtte zij inwendig.

De oude wijn scheen inderdaad de afgeleefde vrouw te verkwikken; maar Josephine bleef toch ongerust, en liet, niettegenstaande de bemerkingen van hare zuster, den doctor roepen.

II

Mevrouw Brakeleer had tamelijk goed geslapen. De doctor en zijne Josephine hadden haar reeds vroeg in den morgen op hare slaapkamer bezocht, en omtrent negen ure liet zij zich op het dringend verzoek van Sidonie aankleeden en naar den armstoel geleiden, die op haar bij de kachel stond te wachten.

Sidonie zag er somber uit, somberder als de ruime benedenkamer, die er gisteren zoo vroolijk uitzag, en buiten was 't ook somber: de zon verborg haar blinkend gelaat achter eene dikke nevelgordijn, en de ontbladerde tuinplanten stonden te beven van koude.

Moeder Brakeleer schijnt de somberheid, die haar omgeeft, niet te deelen. Zij ziet er nog liefelijker uit dan den vorigen dag, maar zij is minder spraakzaam.

‘Moeder,’ zoo wekte Sidonie plots de geliefde uit hare wakende droomerij: ‘Moeder! ik moet u van eene gewichtige zaak spreken.’

Een glimlach en een hoofdknik was het antwoord.

‘Gij weet hoe ik u bemin en altoos bemind heb,’ zeî de dochter; hoe ik mijne schoonste levensdagen heb opgeofferd om u aangenaam te zijn; hoe ik iedereen die mijne genegenheid zocht te winnen, heb afgewezen, om u alleen met hart en ziel toe te hooren, hoe ik.....’

‘Welnu, mijne lieve dochter, hoe kan ik u hierover mijne dankbaarheid betuigen!’ vroeg de oude gansch verwonderd over die zonderlinge taal.

‘Door mij, die aan al de droomen mijner jeugd om u te believen vaarwel heb gezegd, eene blijk te geven van bijzondere

[p. 6]

genegenheid. Sinds lang heb ik gemeend u naar het diamanten familiekruis te vragen,’ sprak zij, als ter inleiding van een belangrijker vraagstuk.

‘Het diamanten kruis heeft van ouders tot ouders aan de oudste dochters der familie behoord,’ was het antwoord, ‘maar uwe zuster is zoo goed en redelijk, dat zij wel zal toestaan, dat er voor u eene uitzondering geschiede. Zij ook is u dankbaar, lieve Sidonie, voor de liefde die gij uwe oude moeder hebt betoond. Ik zal u het kruis in hare tegenwoordigheid aan den hals hangen als uw eigendom.’

De dochter scheen teleurgesteld.

‘Ik hadde het liever bij testament,’ antwoordde zij.

‘Bij testament!’ het ergste woord was er uit.

‘Maar dat is onnoodig, lief kind,’ bemerkte de moeder; ‘een appeltje in twee, is er wel iets zoo gemakkelijk om deelen? Haal mij het kruis, kind, en als Josephine komt....’

Tot groote verbazing der moeder zette de oude dochter zich met de handen voor het aangezicht te weenen.

‘Gij hebt mij nooit bemind,’ snikte zij, ‘ik had al lang moeten zien, dat gij meer over hadt voor uwe oudste dochter dan voor mij. Voor Josephine die u van over vijf-en-twintig jaar heeft verlaten. Ik meende dat ik ten minste ons huis met het aanpalend land vooruit zou krijgen.’

‘Sidonie! Sidonie!’ riep de arme moeder en haar gelaat begon te blozen door den gloed harer ondergaande levenszon, ‘Sidonie, gij doet mij onrecht. Wanneer hebt gij mijne liefde tot u zien falen! wanneer en op welke wijze heb ik uwe zuster bevoorrecht! Uw vader, zaliger, dien ik sedert dertig jaren betreur, heeft mij zijne goederen in tochtgebruik gelaten; met de opbrengst heb ik u beide grootgebracht en eene bijzondere opvoeding gegeven; maar toen de doctor mij de hand van uwe zuster vroeg, heb ik hem gezegd, dat ik hem mijn kind, maar geenen bruidschat schenken kon. Josephine is getrouwd, en haar goede man heeft haar gelukkig gemaakt. Door dag en nacht zijn moeielijk ambt waar te nemen, heeft hij haar behoorlijk onderhouden en hare acht kinderen opgebracht volgens hunnen staat, en zou ik mijn kind gedeeltelijk onterven, en hierdoor misschien oneenigheid verwekken in een tot nu toe zoo eendrachtig gezin? Maar gij meent het niet, lieve Sidonie; gij kunt het niet meenen.’ En de oude bezag hare dochter met eenen door tranen overwolkten blik.

‘Gij kunt toch niet begeeren, dat men mij, wanneer de verkaveling mij tegenvalt, hier uitzette;’ nokte de schraapzuchtige: ‘moet ik het huis verlaten, waar ik met u zulke zoete dagen gesleten heb, waar alles mij van u spreekt!’ en heviger snikkend voegde zij er bij:

‘Indien ik den Hemel iets mocht verzoeken, dan ware het van met u ten grave te gaan. Maar gij zult u wel bedenken, moeder lief; later is immers toch alles voor de kinderen van Josephine, vermits ik buiten jaren ben.’

‘En de doctor, de arme afgesloofde doctor, die veel ouder is dan zij, zou ik dien te kort doen,’ snikte de moeder, en afgemat door al te groote inspanning, liet zij zich ineen zinken, en legde het vermoeid hoofd tegen de leuning van haren zetel.

III

Gedurende drie dagen en drie nachten plaagde de oude dochter hare moeder om een testament: de oude vrouw was als het ware in den strijd gebroken, en nog had Sidonie haar tot geen andere gedachten gekregen; maar toen zij in den morgen van den vierden dag ontwaakte, en op het gelaat harer dochter zag dat de kamp moest herbeginnen, had zij er den moed niet toe, zij richtte zich op en sprak:

‘Geef mij het schrijfgerief en dicteer.’

Met het hoofd tegen de kussens gesteund, schreef de arme moeder op het lijdensbed het noodlottig schrift, dat hare dochter verlangde. Hare hand beefde, hare ziel weende, en de schokkingen van haar hart gingen in hare vingeren over. Gejaagd schreef zij de woorden op, die hare dochter haar voorzegde. De letteren waren sterk gekronkeld, maar wanneer zij Sidonie het testament overgaf, herkende deze in de krabbeling toch het schrift harer moeder. De dochter verzegelde het stuk en de lijdende mevrouw Brakeleer schreef er het adres van den notaris op, die voor den uitvoerder van haren laatsten wil moest doorgaan.

Nauwelijks was het testament afgegeven of de doctor kwam binnen. Hij vatte den pols der geliefde moeder:

‘Wat is hier gebeurd?’ vroeg hij zijne schoonzuster, die door het venster naar de doode tuinbloemen stond te kijken.

‘Moeder heeft eenen slechten nacht doorgebracht,’ antwoordde Sidonie.

‘Het is noodig dat de geestelijke geroepen wordt,’ fluisterde de geneesheer, ‘doe Josephine en de kinderen ook roepen.’ En de man die er honderden had zien sterven, begon bij het sterfbed der teergeliefde schoonmoeder te weenen als een kind.

Een uur later kondigden de doodsklokken het afsterven van mevrouw Brakeleer aan. Sidonie erfde de schoone woning met den uitgestrekten blok land, en het diamanten familiekruis.

IV

De dag der begrafenis was voorbij. De doctor en zijne vrouw, beide in rouwgewaad, zaten met juffer Sidonie en den notaris in de groote zaal van het sterfhuis. De schoonzoon scheen verwonderd, omdat er een testament was, Josephine was bleek van angst, en Sidonie blikte treurig ten gronde. Naar het uiterlijk scheen zij treurig, maar toen zij eens eventjes de oogen opsloeg bemerkte de doctor, dat zij inwendig zegepraalde.

Het testament werd opengebroken en gelezen, en hier op volgde eene pijnlijke stilte. Josephine zag de aderen aan de slapen van haren echtgenoot zwellen; zij zag hem beurtelings verbleeken en herkleuren door aandoening; zij voelde den planken vloer sidderen onder de beving van den dierbaren man; en toch durfde zij hem niet aanspreken, niet troosten; hoewel zij overtuigd was, dat de rechtschapen echtgenoot en vader niet aan zichzelve maar aan vrouw en kinderen dacht.

Als waren beide door eene geheime veêrkracht bewogen, rezen man en vrouw gelijktijdig op.

[p. 7]

‘Zuster Sidonie,’ sprak de geneesheer met krachtige stem, en hij keek haar recht in de rustelooze oogen, ‘indien moeder u dit alles uit vrijen wil heeft geschonken, wensch ik er u geluk meê.’ En zijne ontstelde echtgenoot den arm vattend, ging hij de deur uit.

Die woorden vielen als een vonnis op het hart der erfgename.

‘Doctor!’ kreet Josephine zoodra zij met haren echtgenoot in haar eigen huis was, ‘doctor, ik kan het niet helpen.’ En zij sloeg de armen om den hals van haren gemaal, legde het hoofd tegen zijne borst en weende.

‘Dat is alweêr voorbij,’ antwoordde de geneesheer kalm. ‘Ik ben ginder eenige oogenblikken in gramschap geweest, dat hebt gij wel bemerkt; maar waarom zouden wij ons langer ontstellen; dat leidt tot niets. Het legaat beloopt niet hooger dan de wet het toelaat. Wij zullen Sidonie noch haat noch vijandschap toedragen, hoewel ik mij overtuigd houd, dat zij door het afpersen van dit schrift de dagen onzer welbeminde moeder heeft verkort. Geloof mij, lieve Josephine, dat rampzalig testament zal Sidonie meer wroeging veroorzaken, dan ik haar toewensch.’

‘Gij zijt de edelmoedigste der menschen,’ kreet de onterfde vrouw: ‘gij hebt meer voorspoed verdiend.’

V

Omtrent een jaar na mevrouw Brakeleer's dood riep eene buurvrouw die juffer Sidonie dagelijks voorbij haar huis ter kerk zag gaan, tot de juffer van over de deur:

‘Juffer Sidonie loopt ook met de schop van den grafmaker op den rug; zij zal hare moeder niet lang overleven. Hoe is 't mogelijk van zulk een verdriet te maken: hare moeder werd oud, en zij heeft er meer van genoten dan haar toekwam.’

‘Daar ligt de knoop, meen ik,’ sprak eene derde buurvrouw die bij de eerste in den winkel stond: ‘haar bleek ingevallen wezen en haar kwijnend oog verraden wroeging en spijt.’

‘De familie van den doctor blijft haar nogtans altoos even vriendelijk’ bemerkte de eerste spreekster: ‘ik zie er alle dagen de jonge juffers heen gaan, en de doctor en zijne vrouw komen er ook.’

‘Pront!’ zei de juffer van over de deur, ‘pront! die vriendschap is 't die haar ergert. Ware de doctor tegen het testament opgekomen, dan hadde zij beter haar gemoed kunnen koelen. Het is de edelmoedigheid van zwager en zuster die aan haar hart knaagt. De gebuurvrouw heeft gelijk; zij loopt met de schop van den grafmaker op den rug; zij zal van verdriet sterven.’

‘Indien ik in hare plaats ware,’ hernam de winkelierster, ‘indien ik in hare plaats ware...’ maar hare raadgeving werd afgebroken door de komst van juffer Sidonie, die terug kwam van de kerk, en in den winkel iets kwam bestellen.

‘Hebt gij 't gezien?’ vroegen de buurvrouwen elkander, toen de begunstigde erfgename weg was: ‘zij ziet er uit gelijk een opgetooid lijk.

‘Ja, zij ziet er akelig uit in dat pikzwart rouwgewaad,’ bemerkte de winkelvrouw, ‘ik zou in hare plaats niet willen wezen, al was ze nog zoo rijk.’

Intusschen was juffer Sidonie voortgeslenterd naar hare woning, waar zij sedert de teekening van het testament niets gesmaakt had dan kommer en verdriet.

VI

De rouwtijd was voorbij. De lieve dochters van den doctor hadden bontkleurige kleedjes aan, maar hunne moeder was nog in 't purper. De goede vrouw was nog te bedroefd over de dood harer moeder, om eene veelkleurige kleedij aan te nemen; en ware 't niet uit hoofde van eene bijzondere gebeurtenis, die er te wachten stond, zij ware nog wel een vol jaar in den halven rouw gebleven.

Moeder en dochters zaten in de voorkamer van de doctors woning aan fijne vrouwenhemden en aan zeer lieve slaapmutsjes te naaien, voor de oudste dochter des huizes, voor de lieve Clarisse, die met eenen geneesheer ging trouwen, welke pas zijn laatste exaam had afgelegd.

De meisjes spraken over de goede zuster die afwezig was; die zij wel uit het huis, maar als het ware niet uit het oog zouden verliezen. De aanstaande schoonbroeder ging zich op vaders verlangen in een naburig dorp plaatsen, zoodat zij elkander bij tijd en omstandigheden zouden kunnen raadplegen. De vader had echter den schoonzoon liever op zijne gemeente gezien; want de oude arts had eene uitgebreide praktijk, die hij hem later geerne zou overlaten; en voor den oogenblik was er bezigheid voor beiden, maar voor de uitvoering van dit plan rees er eene groote moeielijkheid op: in gansch het dorp was er geene fatsoenlijke woning te vinden. De oude doctor vond toch veel behagen in dit huwelijk, al brachten bruid en bruidegom veel liefde en weinig geld bijeen.

‘Het geeft mij wonder wat tante Sidonie zal zeggen,’ zeî eene der zusters, ‘wanneer Clarisse haar huwelijk gaat aankondigen.’

‘Wat zou ze zeggen,’ zeî de aanstaande bruid, die juist de kamer binnenkwam, ‘ik geloof dat zij al heel weinig belang in de zaak stelt.’

‘Wie kan 't weten,’ dacht de moeder.

Het jongste der meisjes was zoodanig voor een der vensters geplaatst, dat zij ver de straat op kon kijken.

‘Zie eens,’ riep zij plots uit, ‘ginds komt tante Sidonie.’

Allen sprongen recht om door de ruiten te turen. ‘Zij is nog in vollen rouw,’ zuchtte de doctorsvrouw, ‘in vollen rouw, met floers en al. Wat is dat nu,’ vervolgde zij op helderen toon, ‘zij draait den stoep om, alsof zij naar hier kwam.’

Hoewel er bijna dagelijks iemand van des doctors huisgezin de tante ging bezoeken, had de oude dochter sinds den dood harer moeder den voet over haar zwagers dorpel niet gezet. De familie schreef dit aan koppigheid toe, en liet haar begaan; en nu zij waarlijk kwam aanbellen, waren zij er eenigszins door ontsteld.

[p. 8]

‘Wat zou zij komen doen?’ vroeg men elkander af: ‘er moet nieuws zijn.’

Vóór die vraag beantwoord was, kwam juffer Sidonie, die door de meid was binnengelaten, in de kamer.

De oude dochter schoof haar rouwfloers weg, om de familie te groeten. Ach! wat zag zij er bleek en akelig uit, zoo had men haar nog nooit gezien.

De meisjes liepen naar de tante om haar hoed en shawl af te nemen, maar zij wees haar met handbewegingen af: zij wilde eerst haren zwager en hare zuster spreken; doch de kinderen waren voor de samenspraak geen belet.

De doctor werd uit zijne apotheek geroepen, en er werden buigingen en handdrukken gewisseld.

‘Zwager,’ zeî juffer Sidonie, en hare stem was belemmerd door aandoening, ‘ik kom u en mijne zuster verlof vragen, om nicht Clarisse een bruidgeschenk te mogen doen.’

‘Daar is waarlijk geen verlof toe noodig, zuster,’ was het antwoord; ‘zoo iets is jonge beginners altoos aangenaam. Maar hoe weet ge reeds van dit huwelijk! zij zijn immers nog bij u niet geweest?’

‘Neen,’ zeî de tante, ‘maar er is iemand onder uwe kinderen, die tante Sidonie lief genoeg heeft om haar op de hoogte te houden van wat bij u gebeurt. Zoo dat zij het geschenk mag aannemen, zwager,’ en zij nam een toegeplooid papier en een juweeldoosje uit haar cabas.

‘Dat is voor Clarisse,’ sprak ze weemoedig, ‘en wanneer de andere trouwen, zal er tante nog wel iets overschieten.’

De bruid opende het doosje, en daarin schitterde het oud familiekruis.

De moeder begon eene bemerking te maken, maar hare zuster sprak haar tegen.

‘Na u is Clarisse de oudste der familie; het kruis volgt zijnen natuurlijken weg,’ zegde zij.

De bruid bedankte de tante en kuste haar.

Het toegevouwen papier bleef intusschen op de tafel liggen, en eerst op het verzoek van juffer Sidonie werd het door den vader ontplooid en ingezien.

De geneesheer vouwde het, zoodra hij er een oogslag had opgeworpen, weder toe.

‘Dit is te veel,’ zegde hij, en gaf het der zuster, die nog altoos met den rouwhoed op zat, terug.

‘Ik bid u,’ zeî Sidonie, plots in tranen losbrekend, ‘zwager lief, geef mij de gerustheid des gemoeds en mijn vorig heil weder.’

‘Staat er dan iets zoo verschrikkelijks op geschreven?’ vroeg de moeder.

‘Sidonie geeft alles wat moeder zaliger haar heeft vermaakt, ten bruidschat aan Clarisse.’

‘Wees gij mijne voorspraak, lieve zuster,’ nokte de tante voort, ‘gij die ik miskend en onterfd heb.’

De meisjes vielen ook aan 't weenen, en vader en moeder weenden meê, en zoo werd de laatste wrok gebluscht in zalige tranen.

Eindelijk liet tante Sidonie zich hoed en shawl afnemen; zij bracht den avond in het midden harer familie door, en sliep des nachts voor de eerste maal sinds haar moeders dood een gerusten slaap.

VII

Des anderdaags stak de doctor de akte van afstand, die zijne zuster had gebracht, in zijnen paltotzak, en ging recht naar het oud familiehuis.

‘Zuster,’ zoo sprak de verteederde zwager juffer Sidonie aan: ‘Zuster, vooraleer Clarisse uwe milde gift aanvaardt, moeten er nog andere schikkingen gemaakt worden. Waar denkt gij te wonen?...’

‘Dat is mij om 't even, was het antwoord, als ik maar ergens onder dak koom. Ik heb dezen nacht zoo goed geslapen, zwager. Maak om Gods wil geene zwarigheden.’

‘Nu het toch zoo gemeend is, wil ik u een voorstel doen; wij hebben er te huis over gesproken. Clarisse stemt toe, wanneer gij bij haar wilt blijven inwonen. Gij kiest uwe vertrekken, en leeft, volgens het u lust, buiten of binnen haren huiskring.

Sidonie legde hare hand in die van den zwager; het accoord was gesloten.

Zoo waren alle bezwaarnissen uit den weg geruimd. De doctor en zijne vrouw gevoelden zich waarlijk gelukkig bij het sluiten van den nieuwen vredebond met de verdwaalde zuster. Het bruidspaar stapte op de huwelijksbaan met het schoonste vooruitzicht. Juffer Sidonie gevoelde zich echter de gelukkigste van allen: haar geweten was gezuiverd, en ontdaan van hare geldzucht begon zij een nieuw leven.

Zoodra het bruidspaar de gift had aangenomen, schreef de tante haar testament ten voordeele der overige kinderen harer zuster, en op Clarisse's trouwdag legde zij haar rouwgewaad af.

Sedert veel jaren leven de nakomelingen van mevrouw Brakeleer, dank aan het vredelievend karakter van den doctor en het leedwezen der schoonzuster over het onrecht dat zij hare familie had aangedaan, met elkander in ongestoorden vrede.

Vrouwe Courtmans geboren Berchmans.