De Vlaamsche School. Jaargang 12

[p. 117]

Natuurkundige lessen.

De heer D^r Matthyssens, een der oudste medewerkers en een der stichters van ons tijdschrift, heeft zijne belangrijke Natuurkundige lessen, ten gevalle van de lezers der Vlaamsche School, overzien



en daar waar zulks noodig bleek, aangevuld. Wij zullen dezelve broksgewijze en zooveel mogelijk zonder onderbreking in de volgorde, in ons tijdschrift opnemen.

Wij raden onze lezers aan, den leergang van natuurkunde, dien wij in ons tijdschrift openen, te volgen. De Vlaamsche School verschijnt eens om de veertien dagen; dus worden er nagenoeg alle maanden slechts twee lessen gegeven en ieder van onze lezers krijgt zijne les te huis. Men kan derhalve zonder ongemak of ongerief, zonder zijn huis, zonder zijne kamer te verlaten, zonder zich te moeten aankleeden, den leergang bijwonen.

Aangezien hij eenige maanden duren zal en het dengenen die hem volgen niet dan aangenaam wezen kan, den professor wiens lessen hun worden medegedeeld, ook naar zijnen persoon te kennen, zoo geven wij hier het portret van den heer D^r Matthyssens.

Een leergang wordt ook gewoonlijk met eene leidende redevoering geopend. Wij willen geene inbreuk maken op deze gewoonte, maar wij zullen het woord afstaan aan iemand die op het stuk meer gezag heeft dan wij en wiens bevoegdheid in het vak zeer groot mag genoemd worden. Hoort, lezers, hoe de geleerde D^r. S.P. Scheltema over het nut der natuurkundige studiën spreekt:

‘Al wie zich met natuurkundige studiën bezig houdt, heeft een driedubbel doel; hij verbetert zijn eigen geestvermogens, hij wordt heer der natuur, in zoo verre dat hij de natuur leert gebruiken voor zijn doel; hij leert de overeenkomst kennen tusschen zijn eigen verstand en het verstand, dat in de natuur heerscht.

Maar ik hoor daar tegen aanvoeren, dat niet ieder tijd heeft om zich daarmede bezig te houden, dat het veel beter is zich niet met zulk eene studie, die niets opbrengt en enkel met zijne eigene winstgevende zaken of met voordeelige dingen op te houden.

Zeker, om veel voordeel van de natuurstudie te hebben, moet men er veel van weten; maar, met weinig er van te weten, beloont zij reeds met een weinig helderder inzicht en lokt uit tot meeder onderzoek. Weinig kennis beloont reeds den arbeid en dat is genoeg. Voor veel moeite en inspanning is een groot loon weggelegd. Dat is óók eene natuurwet, dat het loon niet van zelf komt

[p. 118]

en moet verdiend worden door inspanning; dat is zoo zeer eene natuurwet, dat, waar het van zelf komt, het doorgaans niet wordt op prijs gesteld en weder verloren gaat.

Dus de natuurkunde beloont naar werk en naar vatbaarheid; die er weinig tijd voor heeft, heeft weinig werk en weinig loon, maar toch loon naar evenredigheid van het werk.

Geen tijd heeft, maar al wie den tijd eens bedenkt, die hij in herbergen of met buurtpraatjes, in het vragen naar het nieuws van den dag, in het bemoeien met andermans-zaken of beoordeelen van anderen verliest, zou die dezen tijd niet beter met natuurstudiën, met opmerken en waarnemen doorbrengen? Zou hij dan niet in wijsheid en tevredenheid toenemen?

Maar voordeel, geldelijk voordeel steekt er niet in, en eigen zaken, eigen bedrijf, daar moet men niet buitengaan, anders verzuimt men zijne zaken, men wordt er ongeschikt voor, en het is schade voor de hand.

Dat gebeurt wel eens, maar dan overdrijft men, en altijd werken doet men toch niet; uitspanning, verandering van bezigheid, verandering van onderwerpen wil men toch hebben; daaruit komt juist dat dagelijks vragen naar nieuws voort: welnu, de natuur, is eene onuitputtelijke bron van nieuws, er is zoo veel dat geen menschen leeftijd, zelfs geen menschen-geslachten dat nieuws kunnen bevatten.

Als men zich nu maar eens toelegde om dat nieuws te weten, dat eigenlijk voor ons onderzoek is weggelegd, het nieuws, dat onzen geest beter maakt, dat ons gemoed vervrolijkt, dat alle wangunst en jalouzie verbant, het nieuws dat ons liefde en vrijheid predikt, en dat ware verlichting en beschaving doet ontstaan, terwijl het menschennieuws niet anders dan uit haat, uit willekeur, uit domheid en vooroordeelen is samengesteld. Zou dat eerste nieuws niet meer onze uitspanning behooren uit te maken dan het laatste?

Of zou het spelen met gekleurde papiertjes (kaartspel), wie het meeste kleuren heeft, niet veel kinderachtiger schijnen aan iemand, die de zaken eens onpartijdig wilde beoordeelen?

Goed is het dus voor ieder, om zich met natuurstudie bezig te houden, is het niet veel dan is het weinig, is het niet lang dan is het kort, is het niet volledig dan is het onvolledig; het moet zijn en blijven uitspanning en bijwerk.’

Wij besluiten hiermede onze aanhaling uit de kernachtige, welsprekende rede waarin d^r Scheltema het nut der natuurkunde betoogt. Wij twijfelen niet of wat voorgaat zal genoeg zijn, om al onze lezers gunstig voor te bereiden op het werk van den heer Matthyssens. En nu in de volgende aflevering de eerste les.

Geen berg zonder dal, geen mensch zonder gebreken.