De Vlaamsche School. Jaargang 7
(1861)– [tijdschrift] Vlaamsche School, De–
Auteursrechtvrij
[pagina 121]
| |
De Antwerpsche omgang.Er is, geloof ik, wel niets zoo moeielyk dan deel te nemen aen eene samenspraek, wanneer deze loopt over eene stof die ons onbekend is. Welnu, even moeielyk is het voor den oudheidskundige en den geschiedschryver over eene zaek te spreken waervan hy zelfs de eerste letter niet heeft geleerd. - Indien het aldus gelegen is, - zoo denkt gy, - dan handelde de schryver het best en voorzichtigst, de veder uit te laten rusten en zich niet uit louter schryfjeukte, tot
antigonus.
onnuttig papier-bekladder aen te stellen en aldus zyne lezers tot vervelen toe te doen geeuwen. Een oogenblik geduld, vriend lezer, niet al te haestig; want thans zyt gy het die over eene zaek redeneert, waervan gy niets, neen de eerste letter niet kent. Weet dan, dat een schryver zich soms in omstandigheden bevindt die hem noodzaken te schryven wanneer hy graeg buiten langs de velden zou loopen en dit nog wel over zaken waer hy zich nimmer heeft mede bezig gehouden, waer aen hy nooit heeft gedacht. Gy schudt ongeloovig hethoofd en roept nog ongelooviger uit: - zou het waer zyn? Of het waer is? Denkt gy dan, vriend lezer, dat ik de man ben die u zoo maer koelbloedig weg blauwe bloemkens op de mouw zou kunnen speten? Neen, waer is het, dat een schryver somtyds genoodzaekt is over dingen te spreken die hy niet kent, en indien gy deel maektet van eene of andere redaktieraed van welkdanig tydschrift ook, dan zoudt gy het wellicht even als ik hebben ondervonden. De uitgevers van tydschriften zyn toch by tyd zulke rare wonderlyke lieden. Indien gy er u wilt in getroosten uwe beide ooren zoo wyd mogelyk open te zetten en my beloofd goed en nauwgezet te luisteren naer hetgeen my is te beurt gevallen, beloof ik u, van naeldeken tot draedje, te verhalen hoe ik, onlangs geleden, in dergelyke verlegenheid werd gebracht. Gy zwygt. Wel nu, ik herinner my een zeer oud spreekwoord dat zegt: wie zwygt stemt toe. Ik zal dan ook maer besluiten zoo dadelyk aen uw nieuwsgierig verlangen toe te geven, uit vrees dat, zoo ik nog langer draelde, gy insgelyks tot een besluit mocht komen en, my antwoordende dat gy my op myn woord geloofd, my de aengename taek mocht ontnemen, my van het pak dat my op het hert ligt in het uwe te ontlasten. Zie dan hier, geduldige vriend, wat my, nu eenige dagen geleden, te beurt is gevallen: Ik zat, op eenen vooravond der verledene week, in eene hoogst bevallige houding, met het hoofd in de handen en de ellebogen op het tafelblad, aen iets te denken. - Ja, waer aen dacht ik weêr? - Om het even waeraen, - zegt gy; - uwe gedachten doen hier niets ter zake. En hier in mist gy het rechte spoor, vriend lezer; myne gedachten beteekenen soms heel veel en dienen dikwyls om eene hoogst duistere zaek in een helder daglicht te brengen. Doch thans, dat ik meest noodig heb te herrinneren waer mede mynen geest zich op dien avond bezig hield, schynt er my een ondoordringbaer gordyn... - Stap maer verder, vriend schryver, - hoor ik u ongeduldig uitroepen; - en laet uwen geest met vrede; hef het gordyn, indien het u zoo veel moeite kost, niet op, en spaer my vooral uw getalm en uwe ellenlange volzinnen; byzonder thans, dat wy de opgeruimde dagen van het aenstaende gemeentefeest, dat beloofd schitterend te zyn, zoo naby zyn. Verveel u niet te zeer, zoo zyt gy zeker my ook niets van myne goede luim te doen verliezen. Ik dank u, verstandige lezer, gy hebt zonder het te weten het gordyn opgelicht en door het uitspreken van een enkel woord, my doen herinneren waermede ik my verledene week, toen ik my in de gemakkelyke houding bevond, waer van ik u zoo even sprak, bezig hield. Ik dacht dan aen het aenstaende gemeentefeest en aen de goede oude kermissen van het voorgeslacht en maekte eene wysgeerige beschouwing tusschen beide. Ik vergeleek hoe ongeschuldig onze grootvaders en grootmoeders, ten pryze van weinige kosten, zich hertelyk vermaekten en wy, hunne kleinkinderen, niet tegenstaende de groote en dikwyls zure uitgaven, ons tot geeuwens toe vervelen, en daerop vielen my armen, handen en hoofd op de tafel, en zuchtend, of liever geeuwend, riep ik uit: ‘Ons oudren waren groot! - En wy? - Wat zyn wy heden? Doch op het zelfde oogenblik, werd ik eensklaps in myne wysgeerige beschouwing gestoord, door iemand die buiten aen de straetdeur, zoo geweldig ruw met de bel trok, dat ik plotseling rechtsprong en het overige | |
[pagina 122]
| |
gedeelte van het meesterachtig vers myns ouden lettervriendsGa naar voetnoot(1), als een ingeslokken vischgraet, in den gorgel bleef steken. Terwyl ik moeite deed om het er uit te krygen of binnen te slikken, had iemand der huisgenooten de deur gaen openen. Nu zoudt gy geerne weten wie er had gebeld en wie er had geopend, niet waer? Doch daer gy u zoo weinig aen myne gedachten gelegen laet, moet het u ook om het even zyn. Genoeg zy het u te weten, dat op het oogenblik dat ik nog eens, met opgeheven arm en naer de zoldering wyzenden vinger begon uit te galmen: ‘Ons oudren waren groot!... men my een briefje ter hand stelde, dat ik my haestte te openen. Het was van eenen der uitgevers der Vlaemsche School, en luidde:
‘Goede vriend,
Ik verzoek u minzaem een vermakelyk opstel te maken over den Antwerpschen Ommegang, en dit by de voorstellende platen: “de reus Antigonus en de wagen der provincie Antwerpen.” Wel te verstaen om vóór kermis te kunnen verschynen. Uw toegenegen, enz.’
Nauwelyks had ik er het oog op geslagen of ik schoot in eenen luiden schaterlach. Hoe! ik zou over iets schryven, dat my onbekend was? Ik zou... Maer dacht die uitgever dan... Wat meende hy toch wel... Doch, nu herrinnerde ik my, dat ik, reeds maenden geleden, eens had gezegd, dat er wel iets over den Omgang te maken was en ik overlas het briefje nog eens. Het was toch zoo vriendelyk opgesteld. Men noemde my ‘goede vriend’, het verzoek was zoo minzaem. Het verhael moest noch gevoelig, noch hertroerend, noch geestig zyn, indien het slechts vermakelyk was, dan was alles goed en richtig. Daerby, de uitgever had onkosten voor het graveren van platen gedaen. Er was niets aen te doen, ik zou maer moeten toegeven. Doch hoe beginnen? Ja, met papier, pennen en inkt in gereedheid te brengen. Daer zulks niet moeielyk was, lag weldra het papier op de tafel en dopte ik de pen in den inktpot, waerna ik, terwyl ik met de linker hand aen het achterhoofd krabde, met de rechter de pen over het papier stuerde en schreef: ‘De oorsprong der Omgangen is zoo oud en met zooveel duisterheid omgeven, dat hy zich verliest in den nacht der tyden.’ Doch nauwelyks stond hy daer, die eeuwig geboekstaefde volzin, dien alle geschiedschryvers en oudheidskundigen gebruiken om hunne door en door geleerde en lichtverspreidende werken aen te vangen, of ik herinnerde my dat dezelfde volzin, nog eens, in eene andere omstandigheid, door my was gebezigd geworden, en ik er dan had moeten van afzien, om dat de oorsprong van den Boer der Eijermerkt niet zoo oud was en met veel meer licht omgeven, dan dat hy noodig zou hebben zich in den nacht der tyden te verliezen. Met den Reus Antigonus et met de Omgangen zou het nu ook wel het zelfde geval zyn. Ik liet den volzin staen, doch schreef er omiddelyk achter: ‘Ik weet er niets van en kan my de moeite niet getroosten er heên te zoeken.’ Daerop legde ik myn papier ter zyde en begaf my naer het huis myns uitgevers, ten einde, indien het mogelyk was, by hem eenige inlichtingen in te winnen. Doch hy wist er minder van dan ik, en raedde my aen, naer de LeguitGa naar voetnoot(1), waer het logies van Druon Antigoon en zyne vrouw, van den Walvisch, het Schip en de Praelwagens was, en waer men druk bezig was aen alles in gereedheid te brengen, eens te gaen kyken; daer, dacht hy, zou ik wel te weten krygen wat ik verlangde. De brave borst was zeker van gevoelen dat Druon Antigoon zoo maer met my, kleine, onbekende en oningewyde dwerg, aen het praten zou hebben gegaen en my zoo maer dadelyk op myne onbescheidene vragen zou hebben geantwoord, wie of hy was, hoe hy hier was aengeland en wat hy voornemens was te doen. - Dit gaet niet, dacht ik, sprak met hem niet meer verder over de zaek en morde binnen 's monds: ‘de - platen kunnen maer zonder opstel verschynen; het is nog al meer gebeurd dat er opstellen zonder platen, en platen zonder opstellen het licht zien.’ Toen ik heên ging herhaelde myn vriend nog eens: ‘- in de Leguit zult gy al vinden wat gy noodig hebt.’ - Loopt naer den... - dacht ik, - doch loeg hem, zoo als het licht te denken valt, eens minzaem toe en zweeg. Hoe vast myn besluit stond niet meer aen Omgang, Walvisch noch Reus te denken, de volgende dag geraekte het toch, uit oorzaek myner toegevende inborst, aen het waggelen, en een kwaert uers na ik myne wooning had verlaten, stapte ik, zonder te weten hoe ik er gekomen was, door de poort der Leguit. Ja, daer ging het werkelyk zoo als myn vriend het my had gezegd: Alles stond overeinden. Eene heele brigade werkluî liep om en weder. Deze waren bezig met de vlimmen en koonen van den walvisch te verwen; genen reinigden den neus en waschten de ooren van Druon Antigoon, anderen staken zyne beminnelyke en tengere huisvrouw, van onder tot boven, in een nieuw pak, en nog anderen... Maer, heilige deugd des heeren! Horresco! Horresco! drymael Horresco!.. De haren myns hoofds rezen te bergen by het droevig schouwspel dat myne oogen ontwaerden. Ik had haer gekend, mevrouw Druon Antigoon, wel niet als eene jeudige schoone, maer als eene trotsche vrouw in den vollen bloei des levens, met oogen schitterend als agathen en haer zwart als git, vyf voet lange krullen, die haer langs de beide zyden des aengezichts, in den vorm van kurkentrekkers, tot byna op de schouders daelden, en thans zat zy daer, vlak voor my, op haren zetel, met oogen zoo flauw als of er alle licht en leven uitgedoofd was en haer hoofdsieraed, haer hoogsten en edelsten trots, die vyfvoet lange kurkentrekkers, waerop zy met recht fier mocht zyn, waren... niet voor den tyd vergrysd; maer gansch, tot het leste pyl, verdwenen: haer hoofd was glad en effen en geleek niet slecht aen eenen monsterkaes. Horresco! Horresco! drymael Horresco! Toen ik byna dry minuten sprakeloos en als door het vuer des hemels geslagen haer had staen beschouwen, kreeg myne tong de beweging en myne stem het geluid terug, en my tot een der werklieden, die bezig waren met haer een nieuw hemd aen te schieten, keerend, vroeg ik: - Zeg my, kameraed, wat heeft mevrouw gehad? Eene zware | |
[pagina 123]
| |
ziekte? My dunkt... het schynt my toe... Zou zy wel voor haer leven lang blind zyn?... De man lachte eens eventjes en antwoordde: - Och! mynheer, het is niets, stel u gerust! wanneer zy zullen gewassen en geschilderd zyn, zullen hare oogen weêr schitteren en leven als vroeger toen zy elk zoo minzaem tegen loeg. - Maer haer gitzwart haer, waer is dit gebleven? - hernam ik. - In de ziekte uitgevallen? Jammer is het, want het was toch zoo prachtig schoon. - Ja, sprak de man, hare krullen zyn verdwenen, of liever, zie, zy liggen daer ginder in den hoek: de ratten hadden er hun nest in gemaekt. En wat hy zegde was waer; hare krullen waren geene krullen meer. Zy lagen daer wel in den aengeduiden hoek, maer zoo kort en klein als of zy op den metsendiender wachteden die haer tusschen den zavel en den kalk zou mengen bestemd om de steenen van het weldra op te richten nieuwe Beursgebouw by een te voegen. - En zal, mevrouw, - waegde ik te vragen? - nu in dien staet verplicht zyn achter haren heer en meester, door de stad te ryden? Ik denk Druon Antigonus goed te kennen: nimmer zal hy dulden dat zy zoo onfatsoenelyk voor het oog der wereld verschyne. - Het heeft geen nood, mynheer, - antwoordde de man, altoos vriendelyk lachend, - de stad weet wat haer toekomt en, in zyne wyze bezorgdheid, heeft het Magistraet voor haer reeds eene pruik besteld. - Eene pruik? zy zal gepruikt door de stad ryden? - Zy is toch de eenigste niet. - Maer waer was Druon Antigoon toen de ratten hare krullen in bezit namen. - Hy stond nevens haer. - Gewapend? - Met zweerd en knods. - En hy die haer, zyne wettige huisvrouw, volgens de wet eerbied en bescherming verschuldigd is, hy heeft het ongediert niet afgeweerd? - Het ongediert had ook hem die, volgens men zegt, van eene vergiftigde stof is samengesteld, en tot nog toe voor zyne aenvallen was beveiligd gebleven, niet geëerbiedigd. De ratten, als ware het om hem te beletten dat hy hen voor hunne stoutmoedigheid zou kastyden, hadden dit mael plaets gevat, in zynen knods, in het wapen dat hy gebruiken moest om hen te verdelgen. Druon Antigoon was genoodzaekt zich onbeweeglyk te houden, als of hem een steenen hart in het lyf schuilde, en moest het met eigen oogen nazien hoe de ratten het schoonste sieraed zyner trotsche wederhelft verwoesteden. Hy dorst den knods niet verheffen, uit vrees van, in plaets van het ongediert te verjagen, hetzelve rond zyne bekoorlyke wederhelft te verdubbelen. Zie daer, mynheer, hoe het komt dat Antigoon zyne gade heeft laten onteeren, zonder iets in het werk te stellen om haer te wreken. - Zou het niet eerder zyn om dat hy jaloersch is en zyne ega, toen hy, nu dry jaren geleden, uitreed, zoo vriendelyk sommige hofsche springers tegenloeg? Nauwelyks had ik dit gezegd of een groote zwarte rat sprong van den zetel des reuzen en liep voorby myne voeten weg. Ik blikte omhoog en ik dacht aen elke zyner oogen eene traen te zien blinken, ook scheen het my toe hem in stilte te hooren fluisteren: - Horresco, Horresco! men verdenkt my. Nu wierp ik nog een laetste blik op mevrouw, zyne dierbare gade, wier aengezicht middelerwyl afgewasschen en wier oogen daerdoor niet meer half zoo flauw in haer hoofd stonden en my scheen te willen zeggen dat haer man de waerheid had gesproken. Ik wist nu genoeg, dacht my, ofschoon ik in der waerheid nog niets had ingewonnen rakende het doel dat my had naer de Leguit gelokt. In het heêngaen zegde ik: ‘Ons oudren waren groot!... zy zouden het niet hebben geduld dat iemand, wie het ook wezen mocht, een haerpyl op het hoofd hunner wederhelft schond. ‘En wy? - Wat zyn wy heden!... met een pruik de stad rond ryden! - Horresco! Horresco! drymael Horresco! Niet zoodra was ik terug te huis of ik dacht my dadelyk aen het schryven te zetten; maer ik ondervond weldra dat ik nog altoos in de zelfde verlegenheid verkeerde, dat is te zeggen, dat ik nog niet al te best wist hoe aen te vangen. Toen ik op het punt was gekomen, myn voornemen te laten varen, schoot my eensklaps het gedacht te binnen, mynen diepgeleerden vriend, Julius Caesar, de jeugdige oudheidskundige, die de geschiedenis van Antwerpen op zyn duimken kent, en my ter verveerdiging van myn opstel De Eijerboer en de Melkboerin, zulke ontzaggelyke dienst had bewezen, te raed plegen. - Zoo gezeid zoo gedaen, - dacht ik; - waerom zou ik Julius Caesar niet raedplegen? Hy is immers toch altoos bereid om diensten te bewyzen. Daerop vatte ik pen en papier, schreef een paer woorden om hem te verzoeken ten mynent te willen komen, en liet het briefje hem dadelyk bezorgen. Myn vriend, de jeugdige oudheidskundige, die, het zy onder ons gezegd, met elk komend jaer er ook twelf volle maenden minder jeugdig begint uit te zien, liet zich dan ook niet lang wachten. Zoodra hy binnen trad, bood ik hem een stoel aen en verzocht hem te gaen zitten; doch, daertoe scheen hy niet veel trek te hebben. - Ik heb geen tyd, zoo gy my iets te zeggen hebt, wees dan spoedig. Ik heb noch niet geëten en men wacht my in de inrichtingskommissie voor het kongres, de kommissie... Nu was het myne beurt hem in de reden te vallen. - Gelukkige jongen! - riep ik uit; - gy maekt deel van alle kommissieën! gy staet by iedereen in eer en aenzien; terwyl men my met rust laet... Doch het is dit niet, hooggeleerde vriend, het is dit niet waerom ik u hier ontbood. Ik wil u enkelyk iets voorlezen dat u zal behagen. - Wat!... Voorlezen!... Gy spot zeker!.., - onderbrak hy my haestig. - In het geheel niet, Julius Caesar, goede vriend, - antwoordde ik, zoo kalm mogelyk, - in het geheel niet... - Welnu, na de feesten, - luidde zyn kort antwoord. - Maer dan is het te laet... - Ik heb toch niet eerder tyd u te hooren. - Maer het raekt de geschiedenis van ons dierbaer Antwerpen. - Van Antwerpen?... - vroeg hy daer hy my by het hooren van dien naem, een weinig meer aendacht scheen te leenen. - Ja, van Antwerpen, - herhaelde ik; - van Antwerpen, waer gy en ik, en zoo veel andere groote mannen het licht zagen: ‘Ons oudren waren groot!... - Ik had de vriend Julius Caesar in het net: ik wist het dat hy aen den roem en de grootheid van Antwerpen niet kon wederstaen. Ook | |
[pagina 124]
| |
wanneer hy my hoorde zeggen: ‘Ons oudren waren groot!..’ onderbrak hy my met den uitroep: - Reuzen! - Ja Reuzen, waren het, - hernam ik, - er is byna geene stad in het land of zy heeft haren reus gehad. Doch eere zy Antwerpen! Druon Antigoon spant boven allen de kroon! ‘Doch wy? wat zyn wy heden?... - Maer waer wilt gy, om den drommel, toch heen? - vroeg my Julius Caesar verwonderd, terwyl hy my bekeek als of hy niet goed wist of ik spotte of in ernst sprak. - Luister, - sprak ik, - en gy zult zien dat ik den schoonen naem van oudheidskundige, die ik door myn opstel de Eijerboer en de Melkboerin verwierf, wil blyven behouden. Nu vatte ik een vel wit papier en deed als of ik las. - De benaming Omgang, - zoo begon ik, - komt voort van de woorden om en gaen of van het saêmgetrokken woord omgaen. Daervan de benaming omgang zoo als men in vroeger tyden de processieën placht te noemen. Ik wachtte een weinig als om zyne denkwyze te kennen; doch hy sprak geen woord, zoo dat ik my gedwongen zag hem te vragen: - Wel nu, Julius Caesar, beste vriend, hoe vindt gy de étymologie van den oorsprong der omgangen. Nu borst hy in een luid schateren, waer aen ik niet spoedig een einde voorzag, want hy had de beide handen over den buik gekruisd, en stond nu eens op het rechter dan eens op het linker been te dansen, terwyl hy, als of hy pyn gevoelde, niet op hield uit te roepen: - Ah my! ah my! ah my!... - Welnu, welnu, wat is er? vroeg ik ernstig... - Houdt gy my voor den gek? - sprak hy eindelyk, - gy neemt de oorsprong van het woord voor de oorsprong der omgangen, dat is te sterk! - Welnu, is de oorsprong der omgangen, niet zoo oud en met zoo veel duisterheid omgeven, dat hy zich verliest in den nacht der tyden? - vroeg ik. - Juist zoo oud niet, - antwoordde hy, ofschoon men toch niet met juistheid kan zeggen wanneer en hoe zy ontstaen zyn. Doch gy zoudt ten minste mogen beweren, dat zy hier te lande zyn ontstaen, dat zy hier te huis zyn, even als andere landen hunne eigenaerdige feesten hebben. Gy zoudt met eenige zekerheid er kunnen byvoegen dat de oorsprong der omgangen te zoeken is in de godsdienstige feesten der vroegere eeuwen. Zoo zag men by de besnydenis processie, omtrent het midden der 15e eeuw allerhande zinnebeeldige vertooningen van apostelen, propheten, maegden, koningen en ridders, deels gaende en anderdeels rydende op peerden en wagens, als mede de Gilden der hand- en voetbogen en de kamers van Rethorica. Later werden er reuzen, walvisschen, oliphanten, en andere zinnebeeldige stukken bygevoegd. Deze stukken volgden of gingen het geestelyk gedeelte der processieën vooraf; tot dat de talryke misbruiken die er uit ontstonden zulks door kerkelyke verordeningen deed wyzigen en er verbod kwam voortaen het heidensch nog met het geestelyk te mengen. - Vriend Julius Caesar, - sprak ik, daer ik zag dat hy op myne goedkeuring wachtte, - gy spreekt of het gedrukt stond. Wellicht gevleid door myne loftuiging ging hy voort: - Even als de processieën in pracht en rykdom wonnen, zoo ook groeiden de Omgangen in grootheid en merkweerdigheid met elk jaer aen. Er was een tyd dat er meer dan honderd zinnebeeldige stuks en wagens rond de stad reden, zoo als Op Sinjorke, dat ons door de Mechelaren ontstolen werd, de Hellewagen, de wagen verbeeldende het Laetste oordeel, en zooveel anderen. Maer het merkweerdigste van alle deze zinnebeeldige toerustingen was toch wel de Walvisch, omringd van een aental Dolphyntjes, die tegen den Olifant oorlog voerden. Toen ging het er anders als nu. De Walvisch en de Dolphyntjens spoten en spuwden dan niet alleen water op de toeschouwers, maer de Cupidootjes die zy op den rug droegen schoten ook met hunne pylen in de ramen der huizen waer zy voorby reden. Dan ging het er anders toe als nu. - Ja, - sprak ik, - het voorgeslacht wist zich beter te vermaken dan wy; thans dient de Walvisch slechts tot vermaek van het straetjanhagel. De bewooners der huizen sluiten thans hunne ramen, uit vrees van door het water te worden bespoten en in vroeger tyden was dit water hun welkom; want wanneer zy de ramen sloten, schoten de Cupidootjes hunne ruiten uit. Inderdaed dit was een andere tyd dan de onze. - Ik geloof het wel, - zegde Julius Caesar, - onze ouderen waren om geen klein gerucht verveerd. Doch andere tyden andere zeden. De reus... - Laet my u eens voorlezen wat ik over Druon Antigoon geschreven heb, - viel ik den jeudigen oudsheidskundigen in de reden. En ik las: - Druon Antigoon werd in de zestiende eeuw verveerdigd uit gekauwd papier, door zekere persoon, die om een zwaer misdryf voor levensdurigen dwangarbeid op het kasteel van Antwerpen zat opgesloten. Het magistraet der Scheldestad, was zoodanig te vreden over dit kunststuk, dat zy den man genade schonk; doch, opdat hy geen tweede reuzenbeeld voor eenige andere stad zou maken, werd hy, eer men hem in vryheid stelde, met een gloeijend yzer de oogen uitgebrand; zoo dat hy zyn leven lang blind bleef. Nauwelyks had ik dit gezegd, of Julius Caesar viel my wrevelig in de reden. - Ta! ta! ta! wat vertelt gy daer altemael? - Wel nu! - deed ik. - Wie heeft u dit altemael wysgemaekt? - Ten eerste, - antwoordde ik, - de volksoverlevering; ten tweede, het is my bevestigd door Sus de Beer en Piet Beukelaer die, zoo als gy weet, al wat Antwerpen betreft op hun duimken kennen. - Zoo gy den schoonen naem van oudheidskundige, vroeger door u verworven, wilt behouden, scheur dan spoedig al wat u door die twee babbelaren werd verteld in stukken, - gaf my Julius Caesar ten antwoord; - anders loopt gy gevaer om voor een groote weet niet door te gaen. - En waerom? - vroeg ik verbaesd. - Waerom? Om dat er van al wat gy verteld geen woord waer is. Verre van door een veroordeelde te zyn verveerdigd, is Druon Antigoon het werk van een vermaerd schilder en beeldhouwer, en werd zoo als het onder op het voetstuk te lezen staet, ten jare 1534 door Peeter Coeck van Aelst, schilder van Karel V, gemaekt: PET. VAN AELST PICT. IMP. CAROL V FECIT Ao MDXXXIIII; ten tweede, op dit tydstip bestond het kasteel van Antwerpen, dat eerst door den hertog van Alva werd opgericht, nog niet; ten derde, daer Peeter Coeck, alias van Aelst, geen veroordeelde was, heeft men ook zoo barbaersch niet kunnen zyn hem hem de oogen uit te branden. - Dit is spytig! zeer spytig! - zuchtte ik. - Hoe! gy noemt het spytig, dat men Peeter Coeck de oogen niet | |
[pagina 125]
| |
wagen der provintie antwerpen.
| |
[pagina 126]
| |
heeft uitgebrand? - vroeg de jeugdige oudheidskundige my zeer wrevelig. - Neen, - haestte ik my hem te antwoorden, toen ik zag dat hy myne woorden verkeerdelyk opvatte; - ik bedoelde slechts dat gylieden, ernstige geschiedschryvers en oudheidskundigen, met uwe opzoekingen en ontdekkingen, al het dichterlyke der geschiedenis, zoo als wy ze door de min of meer getrouwe volksoverlevering kennen, wegneemt. Wanneer van Schoonbeke niet in een gasthuis gestorven is, dan is zyne figuer niet half zoo dichterlyk, dan is hy slechts een berekend en behendig man die de kunst verstond om geld te winnen. Neem het armoedig en ziekelyk leven van van Memmelinghe weg, en wat blyft er over dan een groot schilder? Zoo ook is het met Druon Antigoon gelegen. Indien er voor hem niemand met een gloeijend yzer de oogen is uitgebrand, dan blyft hy slechts... - Een schoon kunststuk, - viel my Julius Caesar in de reden, - een man 24 voet hoog, zoo als er nergens een tweede te vinden is. - Die thans nog dient tot vreugde der kindermeiden, en tot schrik der kleine schepseltjes die hunne zorg zyn toevertrouwd, - waegde ik aen te merken. - Indien gy er zoo over spreekt, - sprak hy, - dan heb ik de eer u te groeten. En werkelyk, myn vriend, de jeugdige oudheidskunde, maekte zich bereid my den rug toe te keeren; dit ziende zegde ik spoedig: - Dan zyt gy zeker ook van gevoelen dat er niets waerheid ligt in het gezegde der oude chronykers, die verhalen dat er, lang voor de VIIe eeuw, een Reus bestond, die zich, aen den boord der Schelde, een kasteel had gebouwd, en daer de bemanning der voorbyvarende schepen, die hem geen tol wilde betalen, de hand afhieuw en in de Schelde wierp? - Altemael praetjes, - riep hy uit, - de naem van Antwerpen is te zoeken in de woordgronding aen werpen of in aen 't Werf, dat later, door verbastering Antwerpen is geworden. Ik dacht hem by zyn zwak, de wapenkunde, te vatten; daerom merkte ik aen: - En wat zegt gy dan van ons stedelyk blazoen dat voorstelt een slot met dry torens van zilver, op een veld van sabel, waerboven twee zilveren handen, de eene links en de andere rechts? Eh! wat zegt gy nu? - Dat de blazoenen na de steden zyn gekomen, - antwoorde hy heel eenvoudig, - en het gansch goed mogelyk zy, dat men dan alreeds het sprookje van Druon Antigoon verhaelde. - Het is spytig! - getroostte ik my te zeggen; - doch ik had om der dichterlykheid wille gewenscht dat de overlevering geene fabel ware. - Het is toch zoo. - Weet gy nu niets meer over Druon Antigoon te zeggen? - Voeg er by dat hy gekleed is als romein, de linker hand aen het gevest van zyn slagzweerd slaet, terwyl hy in de rechten een stok houdt; dat hy telkens wanneer hy uit rydt, voor by Teun Koekeloer rydt en hem vriendelyk groet, iets wat hy slechts heeft nagelaten, wanneer Teun, om Rubens te vleijen, zich verstout had te zeggen, dat alhoewel Druon Antigoon groot was, Rubens een ander man was, waer de reus niet aen kon. - Nu, daer van zal ik liefst zwygen, - zegde ik; - misschien is Druon dit reeds vergeten en de vrede tusschen hem en Teun gemaekt. Ik zal liever tot zyne vrouw overgaen en zeggen, dat mevrouw Druon, die zoo groot van gestalte is als haren gemael, eene kloeke romeinsche vrouw is, die vroeger, even als haren heer en meester de toeschouwers barsch beziet, deze vriendelyk placht tegen te lachen; doch sedert eenige jaren, toen zy eens voorby Teun Koekeloer reed, deze beschouwde op eene wyze die de hemel, al is zy eene heidensche, scheen te belgen; want even als de vrouw en de dochters van Loth in zoutpilaren veranderden, zoo ook viel haer het hoofd voor de voeten. De doktors werden gehaeld, die haer het hoofd met een drykleurig lint op de schouders vast maekten; doch sinds dien tyde heeft zy, tot straffe harer zondige blikken, een styven hals behouden, en kan zy het hoofd noch rechts noch links keeren, en is veroordeeld om recht voor haer uit te blyven kyken. - Laet ons dit potje maer gedekt laten: die oude herinnering mochte anders Druon Antigoon op nieuw tegen Teun Koekelaer verbitteren, - merkte mynen hooggeleerden vriend aen; - doch verwonderlyk is het dat gy alles zoo juist weet wanneer het de hedendaegsche geschiedenis geldt, terwyl gy altoos zoo deerlyk den bal mis slaet, wanneer het den verleden tyd betreft. - Dit is heel eenvoudig, vriend, - gaf ik tot antwoord; - de voorvallen van den dag heb ik met eigen oogen gezien; terwyl ik van de oude geschiedenis slechts de volksoverlevering ken. Maer wat zullen wy nu zeggen over het schip met zyn honderd lichte en zware matroosjes? - Dat het eene echte spaensche galei is, die in de XVIIe eeuw werd opgetimmerd; dat het een volledig vaertuig is, dat met zyne flinke masten, volle zeilen en geoefende manschap ruim zoo goed de golven des Oceaens zou kunnen trotsen, dan met behulp van wielen over des stads straten te ryden. - Goed! en nu de overige stuks van den Ommegang. - Voor eerst hebt gy de wagen des Olyftaks, waer op Willem Ogier zyne dochter Barbara, en andere rederykers der 17e eeuw hunne plaets hebben. - Voorts... - De wagen der provintie Antwerpen, die in 1856 voor de feesten der 25e verjaring der troonbeklimming des konings werd verveerdigt, het tydstip van Albertus en Isabella herinnert, met zyne groote mannen in alle vakken, als: Rubens, Otto van Veen, Grammaye, Justus Lipsius, Van Dyck, Jordaens, Bollandus, Duquesnoy, Rockox, Van Mansfelt, Van Solre, Prins de Ligne, Ambrosius Spinola, de Graef van Nassau, bisschop Willem van Bergis en den abt van St-Michiels, Denys-Feyten. - En eindelyk de Rubenswagen, verveerdigt volgens een ontwerp van den grooten meester, ter zyner eigen verheerlyking en ter opluistering van het twee-eeuwen feest gevierd in oogstmaend van 1840. - Ja, maer de Rubenswagen is thans de Rubenswagen niet meer, men heeft hem eenige veranderingen doen ondergaen en nu stelt hy, even als het schip, zinnebeeldig de koophandel onzer moederstad voor. - Jammer genoeg, - sprak ik, - liever hadde ik gezien dat men hem hadde gelaten zoo als den grooten meester hem eens heeft ontworpen en zoo als de schets nog in ons Museum bestaet. - En thans denk ik, - zegde Julius Caesar, - dat gy my niets meer hebt te vragen, en ik gerust my in den schoot myner kommissiën mag begeven. - Ja, - antwoordde ik, - maer vooreerst zult gy met my willen bekennen dat: ‘Ons oudren waren groot! - - Volmondig, - antwoordde myn vriend: ‘En wy? - Wat zyn wy heden? | |
[pagina 127]
| |
ging ik voort; waerop de jeugdige oudheidskundige antwoordde: ‘Een moedloos volk, dat steeds door vreemden voet vertreden... - Horresco! Horresco! drymael Horresco! - viel ik hem in de rede. Toen hy dit hoorde, liep hy heên; doch ik riep hem achterna: - Ofschoon ik heb gezegd dat de Walvisch, de Reus en de Reuzin nog slechts dienen tot vermaek der straetbengels en der kindermeiden, en tot schrik der kleine knaepjes en meisjes, hoop ik toch dat hy nog lange jaren, tydens de plegtigheden en feesten rond de stad zal ryden; want wy, groote lieden, zien hen ook, ofschoon wy het niet bekennen willen, geerne te voorschyn treden. Daerby zy zyn de verpersoonlyking van eigen zeden en eigen aert en, even als Antwerpen zal verbasterd zyn, wanneer Teun Koekeloer en zyne gade zullen ophouden vlaemsch te spreken, zoo ook zullen wy afstand gedaen hebben van der vaderen aert en zeden wanneer wy de Walvisch, Druon Antigoon en mevrouw Druon niet meer zullen dulden; dan ook zullen wy ryp zyn voor vreemde overheersching en slaverny, en dan zullen wy mogen uitroepen. Horresco! Horresco! drymael Horresco! het is door onze eigene schuld volbracht. Dan mogen wy er gerust met den dichter byvoegen: ‘Ons oudren waren groot! - en wy? - wat zyn wy heden?
Een moedloos volk................
........... In schandekluisteren vast gedrukt.’
- Nooit, dit nooit, riep Julius Caesar die reeds by de deur stond, - dit kan niet meer zyn nu het beeld van Bodwognat op eene onzer openbare plaetsen, tot verheerlyking des heldenmoeds opryst. Ik zegde niets meer, maer dacht: - God geve het! Johan Van Rotterdam. |
|