De Vlaamsche School. Jaargang 6

[p. 170]

Geschiedenis der Rederykkamer de Goudbloem
Onder den titel op zinspreuk: groeyende in deugden
Te Antwerpen.
(Vervolg, en stol; zie bl. 145 dezes jaergangs.)

Zedert vinden wy niets ten opzigte van onze kamer der Goudbloem aengeteekend, als dat er in den jare 1630 eene nieuwe ordonnantie gemaekt wierd, luydende als volgt en aengeteekend in den ambachtboek vol. 3 fol. 123:

Alsoo men heeft bemerckt. Verscheyden ongereltheden, ende cleyne lieffde dier js tusschen ettelycke personagien der Gulde van onse Lieve Vrouwe genaempt de Goud-blom groeijnde in deuchden, binnen dese stadt van Antwerpen, myne heeren hooftman, Prince, Dekens, Oudermans mette oude princen ende oude Dekens, Princen der personagien, ende andere affgegaen officieren der selver Gulde camers geweyse vergadert synde hebben midts de redenen voors., ende andere hun daer toe moverende geresolveert, ende goet gevonden, generalycken alle de personagien der voors. Gulden zoo wel geeede als ongeeede, aff te dancken ende ontslaen, soo sy de selve affdancken ende ontslaen midts desen vande verplichtinge die sy aen deser Gulden hebben t' sy van Eets wegen off andersints.

Ende hebben voorts geconsenteert last ende macht gegeven. aenden Prince ende dienende Dekens te aenveerden ende aenteeckenende t'sy vuytte voorz. affgedanckte personagien oft hoedanige andere persoonen soo veele ende sulcken nyeuwe personagien (liefhebbers der conste van poesy ende retorycke soo componisten als acteurs) als sy ten dienste der gulde ende exercitie van de conste noodich ende bequam sullen vinden de welcke sullen gehouden wesen punctuelyk te onderhouden, ende achtervolgen de poincten ende articulen nabeschreven.

In den eersten dat elcke personagie indeser Gulde aengenoomen wordende als voore sal moeten betaelen voor incomgelt de somme van drye guldens omme de selve mette andere personagien verteert te worden met verstande nochtans, dat de gene die vuytte alsulcke affgedancte personagien aengenomen sullen worden, daer inne nyet en sullen syn gehouden.

Item dat de voorschreven personagien, soo wanneer hun by de Dekens, Princen der const oft facteur by tyden wesenden eenige rolle sal worden gegeven om te spelen, zy de selve sullen moeten aenveerden ende leeren, sonder tegen seggen oft te excipieren, dat sy beter tot eenige andere personagie bequaem syn, als de gene daer van hun de rolle gegeven wordt.

Item dat sy sullen moeten compareren t'elker reyse, ende ter plaetsen, daer hun dat sal worden geordonneert, om te accorderen, ende geinstrueert te worden tot het spelen van de rolle, die hun sal wesen gegeven, als voore opde verbeurte van thien stuyvers 'telken keere; d'een helft tot profyte van de busse van den Armen, ende dander helft voor de andere comparerende personnagien. Ende de selve breucke sal by den Defaillant moeten betaelt worden, binnen acht daegen daer naer op pene van tdobbel te verbeuren.

Ende als den dach oft dagen sullen wesen bestemt om te spelen sullen sy gehouden wesen ter gesetter vren precies hun op de camer te laeten vinden, om by tyden tot het spel geaccoustreert ende geaccommodeert te worden jn sulcker vuegen als hun geordonneert sal worden, op pene van sesse guldenen, d'een helft ten profyte van de busse van den Armen, ende dander helft ten profyte van dandere personagien, ende boven dyen als jnfaem ende meyneedich van de camere gebannen te worden.

Item de voorschrevenen personnagien eenich spel gespelt hebbende sullen hunne accoutrementen moeten houden by malkanderen ende die aen den Prince der const oft facteur over leveren, op pene, van twintich stuyvers te bekeeren als voore.

Item en sullen de voorschreven personnagien t'sy op feestdagen oft Colffdaegen nyemanden mogen op de kaemer brengen, op pene vandat datelyk, den voorschreven medegebrochten persoon van de camere sal worden geleijt, ende boven dyen de personnagie hem mede gebrocht hebbende verbeuren de somme van sesse guldenen ten behoeve van der gulden.

Item van gelycken alsser eenigen spelen worden gespeelt (t' zy dat sy mede spelen oft nyet) en sullen sy nyemanden vermogen op de kaemer te brengen oft laeten koemen, dan als de spelen voor de tweede ofte derde reyse worden gespelt, zoo ende tot sulcken getaele als hun dat byde Dekens sal worden geconsenteert, op pene van te moeten betaelen voor elcken persoon, die sy op de camere sullen hebben gebrocht twintich stuyvers, ten profyten vander gulden.

Item sullen de voorschreven personagien op den eersten ende tweeden feestdag deser gulde tot laste vande selve getracteert worden naer behooren. ende gelyck de voorgaende personagien getracteert zyn geweest.

Item op de Colffdaghen sullen de voorschreven personagien telcken moeten betaelen sesse stuyvers, soo wel als de guldebroeders van het loth daer jnne sy gestelt sullen worden, behoudens de gene op de Colffdagen eenige battement oft ander spel sullen spelen de welcke vande voors. sesse stuyvers sullen vry gehouden worden.

Sonder dat de gulde jn eenighe andere lasten oft recompensen aen de personagien gehouden sal wesen anders dan dat den dienenden Deken jnt accorderen oft andersints tsynder discretie, sal mogen dispenderen, de somme van seven guldenen, sonder meer.

Item sullen myne heeren den Hooftman Prince ende Dekens de voorschreven aente nemene personagien, ende elcken van hun, telcken alst hun gelieven sal vermogen te verlaten, ende aff te danken, sonder gehouden te syn te verclaeren de redene waer omme.

Item de voorschreven personagien sullen ooch mogen vuytte

[p. 171]

gulde scheyden alst hun sal gelieven, midts t'selve sesse weken te vorens de Dekens aendienende ende betaelende voor vuytscheyd gelt achthien guldenen.

Item als jemandt vande voorschreven personagien sal comen te overlyden, sal voor dootschult betaelt moeten worden de somme van drye guldenen, omme onder de personagien metten lycke gegaen hebbende verteert te worden.

Alle welcke penen ende andere omgelden sullen staen tot heerlycke heele ende parate executie volgens de permissie by myne heeren vander Magistraet deser stadt voor dese aende gulde verleent.

En dit alles sonder prejuditie vande voorgaende Ordonnantien deser Gulde, de welcke blyven jn vigeur voor soo veele de selve nyet en syn contrarierende dese tegenwoordige,

Ende sullen de voorschreven aen te nemene personagien thunder aencompste gehouden wesen te doen den behoorlycken Eedt van onderdanicheyt, ende dat sy punctuelyk sullen onderhouden dese ende alle andere ordonnantien deser gulde hun rakende,

Actum den xxviij.^en februarij. anno xvj.^c ende dertich, ende was onderteekent Robrecht Tucher, A. van Lyere, J. de Pape, Lazarus Tucher, G. Le Rousseau, J. Soydens, Ghysbrecht Van de Cruys, A. Vander Dussen oudt Deken, Pauwels Lambrechts, J. Francken, Jan de Bruyn, E. Roberts, Peeter van Couwenberch, Peeter van Halle, Franchoys Potteau.

Onder stond: Collat. Concordat.

Geteekent Van Lyere.

Myne Heeren Borgermeesteren ende Schepenen deser Stadt van Antwerpen gesien hebbende de voorgaende Ordonnantie ende Reglement, hebben het selve jn alle syne poincten ende articulen gelaudeert ende voor goet gehouden gelyck sy de de selve lauderen, ende voor goet houden midts desen, ordonnerende een jegelyck hem daer naer te reguleren op reele ende parate executie, Actum jn collegio den sesden April xvj.^c dertich, ende was onderteekent Philips van Valckenisse,

Collat Concordat

Van Lyere.

Den eed van den Prince der kunst of der personagiën volgt op deze ordonnantie, als gemaekt of vernieuwd in't jaer 1632.

Op de blyde inkomst van den Doorluchtigsten Prins-Cardinael Ferdinandus, Infante van Spagniën, den 17 April 1635, bewees de Goudblomkamer, aen het Meulegat, in levende vertooning, dat op den Prins-Cardinael, de hope van geheel Nederland is rustende.

In den rekeningboek van St-Jacobskerk leest men verder:

13 September 1637 ‘Offer van de Goublom misse gl. 1.14.’

Men vind dat dit rethorykgezelschap, ten jare 1640, nog in aenzien was en dat het alsdan op 8 September den Feestdag van O.L Vrouwegeboorte, zyne Patroonesse, met eene Solemnele Misse in de hooge choor van St. Jacobskerk gevierd heeft.

In de lykboeken van gemelde kerk vind men ook:

‘September anno 1641. Item den 22 ditto is geschiet in den hoogen choor de solemnele misse ter eeren van de H. Moeder Gods Maria, in haer H. geboorte, patronersse van de Heeren Retoriseeren van de Goublom. Musieck met 3 chooren met 8 speelmans, 18 g. organist en blaeser, 3, luyer en beyaerder, 1 g., 10 st., ornamenten, diaken, subd. 2 guld. 8 st. stroysel en meyen ende sireren 2 g. 8 st. soa̅ in alles 27 g. 6 st.’

Den 4 September 1643, heeft de Gilde der Goubloem, van Borgemeester en Schepenen dezer stad, op haer verzoek, verkregen, tot het koelen van hare buytengewoone onkosten en opbrengst van haere kamerhuer, vier-en-twintig guldens en den vrydom van accyse van twee amen wyn en zes tonnen bier, voor den tyd van acht jaeren, zoo als men in den actenboek der Tresorye van het jaer 1640-1650 fol. 81 aengeteekend vind, als volgt:

‘Aen Myne Eerw. Heeren Borgem̄res ende Schepenen der stadt Antwerpen.

Verthoonen met eerbiedinge den Hooftman Prince Dekens Ouders ende gemeyne guldebroeders van de Rethorie gulde van Onse L.V. genaemt de Gout Blomme deser stadt hoe dat van alle oude tyden deze stadt aen deselve gulde by naer alle jaer nyet alleen en heeft te goede gecommen ende gecontribueert totter extraordinarise oncosten dyer gedaen mosten worden maer dezelve gulde daer en boven van over jmmemoriabile tyden van dese stadt wege jaerlyx vuytgereyct geweest een pensioen of gagie tot het betaelen van de huere van hunne cameren welck pensioen volgens doudtste recken̅ die de supl̄ten op hunne camere bevinden beginnende a^o 1502 is geweest van 12 guldens tsiaers gelyck alsdoen van camerhuere worde betaelt ende dit js alsoo gecontinueert geweest tot den jaere 1514. Alswanneert alsoo de camerhuere dierder begonst te worden, het voors^e pensioen is verdubbelt geweest ende voordaene jaerlyx betaelt 24 guldens welcke de supl̅ten alsoo altyts bevinden gecontinueert geweest te syn emmers tot het jaer 1570 gelyck van alle syen blyckt by de extracten autentiq, vuyte voors^e rekeningen hier mede gaende jn der vuege dat naer alle apparentie men van deser stadts wegen gewoon is geweest de voorscreve gulde jaerlycx soo vele oft daer ontrent vuytte reycken als de huere van hunne camer was bedraegende, jn plaetse van de selve gulde van eene camere te versien gelyck in andere steden blyckende ten regarde van die van Mechelen, by de bescheeden hier

[p. 172]

medegaende Fis nu soo dat jnt weder oprechten der voors^e gulde a^o 1616 der sup̄lten voorsaeten by gebreke van hunne boecken e̅n rekeningen die zy eerst over weynige jaeren hebben bekomen jn plaetse van het voorscreve pensioen van 24 gūld tsiaers te verhoogen (gelyck onder correctie) naer proportie van het verhoogen van de camerhuere hadden behooren te geschieden hun hebben laeten contenteren met het eerste pensioen van tweelff g^s tsiaers welcke aengemerekt ende jngesien den groeten yver ende vlyticheyt van de sup̄lten altyts hebben gethoont soo om dese stadt eere ende cieraet aente doen gelyck daer van is gebleken by de vertooninge ter incomste van syne Coningl. Hooch^t. a^o 1635 die de suppleanten boven tgene by dese stadt daer toe werde gecontribueert omtrent de vyff hondert gūlds heeft gecost als mede om hunne spelen te leeren ende de goede gemeynte der selve te recreeren gelyck onder andere geschiet js te kermisse van Sincxen a^o 1642 op de staeten Camer deser stadt ter sup̄ten groeten coste daer toe sy tallen tyde bereet syn soo wanneer zy daer toe by UE. sullen syn vermaent, dat oock midts het onderblyven van de camere van den Olyftack (waermede dese stadt van het pensioen dwelck sy aen de selve camere jaerlycx was vuytryckende is ontlast ende dat de violiere midts de menigte van ambachten e̅n natien die daer onder schuylen meer voor een ambacht is te reputeren als voor een camer van Rhetorica,) der supl̅ten gulde eygentlyk e̅n alleen is daer de aengenaeme consten van Rethorica e̅n Poesie onderhouden e̅n geexerceert wert houdende ten dyen eynde eenen seer experten facteur of poete met gage van 40 guld. tjaers ende dat andere steden naementlyk die van Mechelen ende de Rethoricamer aldaer verscheyde vryheden ende behulpsaemheden tot het exerceeren van de voors^e. conste jaerlycx syn gunn^de als by de medegaende extracten is blyckende Verhopende de sup̄lten dat dese stadt (die de andere soo vele jn magnificentie is te boven gaende) nyet min en sal willen doen hun betrouwende op de gewoonelyke descretie van UE. keerende hun tot deselve ootmoedelyck biddende dat tot solaes van de swaere onkosten die sy moeten dragen soo van hunne camerhuer tot 100 guld tsjaers als andere die welcke mits het clyn getal der guldebroeders gecauseert door den quaden tyd jaerlycx seer hoochloopen UE. gelieve tvoors^e pensioen te augmenteren tot 36 guld. oft wel de supl̅ten versiene van een bequaeme camere e̅n voorts hun te verleenen vrydom van accys e̅n jmposten van sesse tonnen biers tsiaers tot houden van de jaerlyxe comparitie daghen ende dry aemen wyn tot de feeste der voors^e gulde.

Dwelck doende, &c.

apostille.

Myne heeren Borgemren ende schepen hebben gecommitteert h^r Robrecht Tucher ridd^r schepen die hem op d'jnhoude deser sal informeren om zyn rapport gehoort voorts geordonneert te worden naer behooren.

Actum jn collegio 11 July 1643.

ondert. A. Fabri.

Daer naer gehoort het rapport der voorscreven commissaris, myne Heeren voorscreven hebben de sup̄lten tot het opbrengen van haere camer huer toegevuegt jaerlyx vier en twintich guldens, ende den vrydom van accyse van twee amen wyns e̅n sesse tonnen biers op poorters accysie e̅n dat voor den tyt van acht navolgende jaeren. Ordonneren Tresoriers e̅n Rentmr̅en deser stadt by tyde wesende hen hier naer te reguleren.

Actum jn collegio quarta Septemb. 1643.

B͞v^t ordert. A. Van Cuelen.

Accordeert met de origineele re9^te en apostille by my, was ondert. J. Van Omel.

Door hare openbare spelen bleef de gilde nog immer roemrugtig; doch het is wel te denken dat zy weynig tyds daerna te niet gegaen is, en dat alsdan derzelver oudheden en registers in het ongereed en verloren geraekt zyn; want in den bovengemelden ouden ordonnantieboek dezer kamer gequoteert N.^o 22, staet aengeteekend, dat dit o̅verblyfsel der Goudbloem op 19 September 1690 van eenen boekverkooper was gekogt, en agter staet daerin ook gemeld, dat dien boek aen de kamer van den Olyftak (met de Violieren vereenigd) in den zelfden jare 1690, door de goedheyd van den Edelen Heer van Valckenissen, Raed-Secretaris dezer stad en grooten liefhebber der konste, vereerd is; zoo dat het grootelyks te twyfelen is, of dat de laestlevende leden der Goudbloem, zelfs zich wel hebben vervoegd by degene der Violieren of Gilde van St. Lucas, alsnu gemeynlyk den Olyftak genoemd wordende.

J.-B. Van der Straelen.