De Vlaamsche School. Jaargang 6

[p. 34]

De familie Galle.
(Vervolg zie bl. 26 dezes jaergangs).

Zyne teekening is juist en net; en de gemeenzamelyke dagschaduw, alsook de nauwkeurigheid en gemakkelykheid waermede hy het graveeryzer behandelde, deed dezen meester in zyn vak onderscheiden⁽¹⁾. Die bekwaemheid deed hem verscheidene leerlingen in zyn werkhuis ontvangen, meest allen in den Liggere van St-Lucasgilde opgeschreven, en welke wy hier, behalven zyne twee zonen Theodoor en Cornelius (over welke wy later zullen handelen), nederschryven. Ten jare 1573, Hendrik van Dort; in 1586, Karel van Mallery; in 1594, Jan Barbe; in 1595, Christoffel Spierinck en in 1605, Petrus Backereel. Sommige schryvers beweeren dat Adrianus Collaert, die met zyne dochter Josina in den echt trad, ook zyn leerling is geweest, doch hiervan maekt de Liggere geen gewag⁽²⁾; zulks is ook het geval met Peter Nagel, insgelyks als leerling van Philip aengeduid door Ch. Le Blanc in zyn Manuel de l'amateur d'estampes.

Philip Galle wist ook de vriendschap van de geleerdste en hoogste personnaedjes zyns tyds te verwerven en, volgens wylen de heer J.B. Van der Straelen, heeft aengeboekt, waren Ben. Arias Montanus, Albr. Ortelius, Ch. Plantyn, Jan Moretus en Franciscus Swertius Junior, zyne boezemvrienden. Deze laetste gewaegt van Philip Galle in zyne Authen. Belg. bladz. 642, en noemt terzelfder tyd vele zyner gewrochten op. Ook Foppens in zyne Bibl. Belg. Tomus II, p. 1032, maekt insgelyks van onzen kunstenaer gewag⁽³⁾.

Philips Galle bezat meest alle de portretten zyner vrienden, en deze bewaerde hy in zyne verzameling, tot dat er een zeker getal by een verzameld waren, welke hy dan in het licht gaf. Zoo verscheen van hem ten jaren 1572, zyne eerste verzameling, onder titel van: Virorum doctorum de disciplinis benemerentium effigies XLIIII. a Phil. Gallaei. Antv. - Christ. Plantyn 1572. Alle die portretten (44 in getal) waren elk met een latynsch vier regelig vers opgeluisterd, door den vermaerden Arias Montanus, wiens portret er zich insgelyk in bevindt, doch de verzen daer onder staende werden opgesteld door Adrianus Junius. De voorrede in die uitgaef geplaetst, verdient gelezen te worden, en doet veel eer aen de gevoelens van Ph. Galle, welken Plantyn weerdig genoeg achtte, om zyne kunstryke uitgave met zyne medehulp ten uitvoer te brengen⁽¹⁾.

Doch verschillige portretten ontbraken nog in de verzameling van 1572. Philips welke deze wilde in bezit hebben, beloofde eene ander uitgaef te doen indien men hem die portretten zoude hebben beschikt. Onze plaetsnyder gelukte in zyne kunstlievende poogingen en reeds ten jare 1587, verscheen er eene uitgaef: Imagines L doctorum virorum, qui benè de studiis litterarum meruere, cum singulorum elogiis: nunc primum editae et in aes incisae opèrâ Phil. Gallaei: Antverpiae, 1587. - De verzen onder die portretten geplaetst, werden opgesteld door Franciscus Raphelengius den jonge, welke insgelyks de schryver was der verzen geplaetst in de verzameling uitgegeven ten jare 1595, onder titel: Imagines L doctorum virorum qui bene de studiis litterarum meruere; cum singulorum elogiis nunc primum editae et in aes

(1) Jacobus de Jongh die het Leven der doorluchtige nederlandsche en eenige hoogduitsche schilders, door Karel van Mander, byzonderlyk vermeerderd en volledig heeft gemaekt, zegt van hem: ‘Hij was een kunstig plaatsnijder en leerling van Dirk Volkersz. Koornhart sneed zijne plaaten veel netter, gladder en fijner, gelijk de onkundige het noemen; maar ten opzichten van fraaiheid van omtrekken en teekenachtigheid in het uitvoeren naar de kunst, koude hij op verre na niet tegen Koornhart aan.’

(2) Mariette heeft hier over het volgende aengeteekend:
..... Au reste Adrien (Collaert) étoit gendre de Philippe Galle... et il se peut faire mesme qu'il en fut le disciple.

(3) ‘De naem van Philips Galle, zegt de heer P. Génard, in zyn artikel over Les grandes familles artistiques d'Anvers, bevindt zich met het jaertal 1560 op den steen van Poitiers welke gegraveerd is voor het werk: Civitates orbis Terrarum, tot Keulen, door Georgius Braun en Franciscus Hogenberg, uitgegeven. Het is waerschynelyk dat onze kunstenaer de reis naer Frankryk deed, in gezelschap van den aerdrykskundige Gerardus Mercator, den plaetsnyder Jan Sadeler en met een der opstellers der Civitates, Franciscus Hogenberg, achter wier namen het jaertal 1560 geplaetst is. Het is te veronderstellen dat de aerdrykskundige Abraham Ortelius insgelyks by dit gezelschap tegenwoordig was. Het volgende jaer sneden de plaetsnyders Hoefnagels, Robert van Haeften, Obertus Gyfanius, Buranus Pedagogus, Joannes a Bloemmendael en Guilliamus Mostaert, insgelyks hun naem op het Druidische altaer van Poitiers, en zy werden daerin ten jare 1562 nagevolgd, door Georgius Braun zelven, welke de medewerker van Hogenberg was. Overigens was Philippus Galle in vriendenbetrekking met de byzonderste geleerden zyner eeuw.’ Deze steen waervan den heer P. Génard hier melding maekt, staet redelyk wel in het Magasin Pittoresque, afgebeeld.
Het portret van Philippe Galle wierd in 1582 gegraveerd door Hendrik Goltzius, van onder las men: In aere lector, ora, etc.

(1) In 1574 gaf Philips Galle het volgende werk te Antwerpen in het licht: Le miroir du monde redvict premierement en rithme Brabançonne par M.P. Heyns; et maintenant tourné en prose françoise: auquel se represente clairement et au vif tant par figures que caracteres, la vraye situation, nature, et propriété de la terre universelle: non moins dvisant par chemin à tous voyagers curieux, que l'exellent Theatre d'Abraham Ortelius, est utile et convenable à l'estude de tous estudiants ingenieux. - A Anvers, de l'imprimerie de Christophle Plantin pour Philippe Galle. M.D.LXXIX.
Het privilegie luidde als volgt:
Privilege.
‘La Maiesté Royale a permis à Philippe Galle tailleur en cuiure, de pouvoir imprimer ou faire imprimer et vendre en ses païs bas, le Miroir du monde, etc. defendant à tous autres tailleurs, imprimeurs ou vendeurs de liures, de n'imiter ce liuvre de cartes ny en grande, ny en petite forme: ny aussi, estant ailleurs imprimé, l'apporter ou vendre en ces païs durant le terme de huict ans; a compter du iour que ledict liure sera acheué d'imprimer; sur peine de confiscation de tous lesdicts liures, et d'amende de 80 Carolus.’
Donné à Bruxelles le 20 iour de juillet 1577.
Signé,
Jac. Blyleuen.

[p. 35]

incisae per Ph. Gallaeum. Ant., 1595. - In die verzameling bevindt zich het portret (N^o 13) van den vermaerden jesuiet Andreas Schott (welke in de latynsche en grieksche letterkunde zeer geleerd was en verscheidene nuttige boekwerken heeft geschreven); dit portret vindt men zeer zelden in de collectiën onzer liefhebbers⁽¹⁾.

Philips Galle beoefende niet alleen het vak van etzer maer tevens ook dit van letterkundige, in welke bezigheid hy zich dikwyls met het geschiedkundige heeft onledig gehouden.

Zoo verscheen van hem in 1579, by den vermaerden boekdrukker Christoff. Plantyn: Een cort verhael van de gendincweerdichste saken in de XVII provincien van de Nederlanden, enz. - Van het jaer 1566 tot 1570, door Philips Galle, kl. in-8^o. Dit werk, thans zeer zeldzaem, is met de kaerten der zeventien provinciën der Nederlanden (en met latynschen tekst) opgeluisterd. Op aendrang van verscheidene zyner vrienden, zag dit werk nog hetzelfde jaer in de fransche tael het licht, met geschiedkundige vermeerdering der jaren 1570-1579. Het voerde voor titel: Sommaire annotation des choses les plus mémorables advenues de jour a autre dès XVII provinces des Pays-Bas dès l'an 1566 jusques au premier jour de l'an 1579. Anv. Plantin 1579, kl. in-8^o, en werd door de liefhebbers met geestdrift ontvangen; zelfs Feyerabendt welke toen tot Frankfort was gevestigd, liet het in de latynsche tael drukken, onder titel: Annales sive historiae rerum Belgicarum a diversis auctoribus (nempe a Jacobo Meyero, Hadriano Barlando, Gerh. Geldenhaurio, Jacobo Marchantio, Ludov. Guicciardino, Philippo Gallaeo, Gerhardo Candido). Ad haec nostra usque tempora conscriptae deductaeque, quibus omnium illarum provinciarum, Brabantiae, Flandriae, Hannoniae, Hollandiae, Selandiae, Geldriae, Frisiae, Aliarumque vicinarum regionum res memorabiles comprehenduntur, cum Indice, Expensis Sigism. Feyerabendi, Francofurti ad M. Georg. Corvinus. - 1580. 2 Tom. in-fol. Het zelfde werk nog by Feyerabend in-kl. 8^o.

Voorts had Philips reeds van het jaer 1568 laten in druk uitgaen: Semideorum marinorum omniumque sigillariae imagines delineatae; Antverpiae. 1568. kl. in-4^o, een werk dat thans zeer zeldzaem is geworden⁽²⁾. Volgens Foppens in in zyne Biblioth. Belg. heeft aengeteekend, zou Philips Galle nog de schryver zyn van een boek in-fol., hebbende voor titel: Instructions et fondemens de bien pourtraire pour les peintres, les statuaires, orfèvres etc., met platen. - Antv. 1589.

Philips Galle versierde ook verscheidene nuttige werken met platen van zyne hand. Onder anderen zullen wy noemen:

Auraei saeculi imago, sive Germanorum veterum vita, mores, ritus et religio cum iconibus, Per Abraham Ortelium, apud Philippum Gallaeum, 1598, in-4^o.

Zoo graveerde hy ook de potretten voor het Museum van Albertus Miraeus, Antvp. 1606.

De honderd dry en twintig landkaerten welk het werk: Kort begryp des wereld tooneel van Abraham Ortelius, in welke zich vertoonen zoowel door figuren als door character, de waerachtige ligging, natuer en eigendom, der algemeine wereld, overzien, verbeterd en vermeerderd van verscheidene kaerten, voor de laetste mael, in-8^o oblong. Antwerpen in de Plantynsche drukkery. - 1598, versieren, zyn insgelyk door onzen Philippus Galle gegraveerd.

Ook heeft men nog verscheidene printen, werk van onzen plaetsnyder, welke met verzen werden opgeluisterd, door de geleerdste persoonen zyner eeuw.

Foppens in zyn reeds gemelde werk maekt van verscheidene dezer werken gewag, waeronder de volgende byzonder uitmunten:

1. XII. Cardinalium, pietate, doctrinâ rerumque gestis maximè illustrium imagines et elogia. - 1598.

2. Icones illustrium faeminarum veteris Testamenti, versibus breviter à Cornelio Kiliano explanatae.

3. Semi. - Deorum marinorum, amnicorumque imagines.

4. Icones Prophetarum Majorum et Minorum veteris Testamenti, per eundem.

5. Septem orbis miracula.

6. Vermis sericeus, quem Joannes Stradanus Brugensis figuravit.

7. Prosopographia virtutum, animi, corporis, bonorum externorum, vitiorum et affectuum variorum delineatio, distichis illustrata per Kilianum.

8. Venationes Ferarum, Avium, Piscium, depictae à Joanne Stradano, editae à Philippo Gallaeo, et carmine illustratae a Cornelio Kiliano.

9. Differens portraits de menuiserie, de l'invention de Jehan Vredeman et mis en lumière par Ph. Gallé.

Philippus Galle, welke in 1570 met Catherina Rolland in den echt was getreden, overleed te Antwerpen op 12 meert 1612. Hy werd in O.L.V. kerk vóor St.-Lukas kappelle by zyne vrouw begraven, onder eenen zerk thans vernietigd en waer op men in koperen letteren het volgende geschrift las:

D.O.M.
Phillippo Gallaeo
Scvlptori Celeberrimo
et
Catharinae Rollandae
Eivs conivgi
Ille annos natus LXXV.
Obiit 14 idvs Mart. M.DC.XII
Haec Annos nata LXIII.
Obiit prid. non. Ivn. M.D.XCIX.
Reqviescant In Pace.

(1) Catalogue de Ch. Van Hulthem, by Foppens, Biblioth. Belg, p. 1032, vindt men over deze portretten de volgende tilels aengeteekend:
Effigies C L Virorum, versibus Ariae Montani ornatae.
Effigies C L Virorum Belgarum, in quas carmine lusit Franciscus Raphelengius.

(2) C. Kramm. Levens en werken der Hollandsche en Vlaamsche kunstschilders, beeldhouwers, graveurs en bouwmeesters. In 4 deelen.

[p. 36]

Philips Galle had by zyne vrouw Catherine Rolland, de volgende kinderen gewonnen:

1^o Theodoor Galle van wien wy in § II zullen gewagen. - 2^o Cornelius Galle I van wien wy in § IV zullen spreken. - 3^o Josina Galle, geboren.................. trouwde den 28 October 1586 in O.-V.-V. kerk met den plaetsnyder Adriaen Collaert; getuigen: Jan Collaert en Philippus Galle. - 4^o Catharina Galle; zy trouwde op 10 january 1598 in O.-L.-V. kerk met den vermaerden plaetsnyder Karel van Mallery; getuigen: Philip. Van Mallery en Philip. Galle. - 5^o Philip Galle gedoopt in O.-L.-V. kerk op 30 mei 1581; zyn peter was de vermaerde boekdrukker Christoffel Plantyn, zyne meter, Florentia Geeraerts.

§ II.
Theodoor Galle.

Deze vermaerde plaetsnyder was de oudste zoon van Philippus en Catharina Roelandt. In Antwerpen geboren, werd hy aldaer in O.-L.-V. kerk op 16 july 1571, ter vonte gehouden⁽¹⁾; waren by deze plechtigheid tegenwoordig, als peter: Jacobus Schil; als meter: Volcxken (?) Dierickx.

De eerste onderrichtingen in de graveerkunst ontving onze Theodoor van zynen vader. Later ging hy zich verder te Rome in dit vak beoefenen ‘waar hij door het bestuderen van het antiek en het graveren van verschillende onderwerpen naar de Italiaansche meesters zijn stijl verbeterde.’ Na in de hoofdstad des christendoms eenen geruimen tyd vertoefd te hebben, begaf Theodoor zich weder naer zyne geboorteplaets, waer hy eenen printenwinkel oprichte en vele werken liet verschynen zoowel naer zyne eigene teekeningen, als naer die van Marten de Vos, P.P. Rubens, Stradan, Otto Venius, Zuccaro, J. De Momper, enz.

Zoo heeft men van onzen kunstenaer vyf allegorische samenstellingen, voor titel hebbende: Litis Abusus, etc.; (zynde, zegt C. Kramm, zinnebeelden over het misbruik der processen). Deze platen zyn alle onderteekend: Theod. Galle sculp. Th. Galle excud.

By Ch. Le Blanc, in zyn Manuel de l'amateur d'Estampes, vindt men slechts eene print van dit werk gr. langw. in-fol. en als raer zynde aengeteekend.

Volgens C. Kramm, bezit den heer Joannes Rynbout beeldhouwer te Utrecht, van onzen Theodoor, een printenwerk bestaende uit 50 stuks kl. in-4^o met titel: Spiritalis prolis educandae studium. Deze platen stellen het leven der H. Maegd Maria voor, en zyn onderteekend: Theodoor Galle fecit et excudit¹. De heer Ch. Le Blanc vermeldt in zyn reeds aengehaelde werk, nog een printenwerk, insgelyks het Leven van Maria, in acht-en-twintig stukken. Zeer waerschynelyk is dit hetzelfde werk als hetgene in bezit des heeren Joannes Rynbout. Vervolgens graveerde Theodoor ten jare 1600 een printenwerk van dertien bladen, getiteld: Typus occasionis in quo receptae commoda, neglectae vero incommoda proponuntur; Antv. 1600, in-8^o; en verder in 1606, een vervolg van 167 stuks getiteld: In imagines illustrium ex Fulvii Ursini bibliotheca Antverpiaeà Theod. Gallaeo expressas commentarius per Joan. Fabri. - Antverpiae ex offic. Plantaniana, apud Joan Moretum. 1606². Hy graveerde ook de nieuwe uitvindingen met titel: Nova Reperta, bestaende uit negen stuks, bevattende onder anderen: 1^o America, 2^o Pulvis Pyrius, 3^o Horrologia ferrea, 4^o Hyacum et lues venerea, 5^o Staphae sive stapedes, enz., elk stuk met latynsche verzen opgeluisterd en onderteekend: Theod. Galle, sculp., Phil. Galle, exc.

Verder telt men nog onder zyne gewrochten: 1^o De welden en armoede, bestaende in verscheidene stukken alle onderteekend: M. De Vos invent., Theod. Galle, sculp., Joan Galle, excud. - 2^o Een portret van Justus Lipsius, in-f^o. - 3^o Susanna in het bad. gr. in-4^o. - 4^o Vier-en-tachtig portretten van vlaemsche kunstenaren. - 5^o Een stormweder naer J. de Momper. - 6^o De geboorte van Christus door een engel aen de schaepherders bekend gemaekt. gr. in-fol. naer een oude italiaensche schildery. - 7^o De aenkondiging van de H. Maegd Maria, in-8^o insgelyks naer eene oude italiaensche schildery. - 8^o Eene H. Maria, naer eene oude spaensche schildery. - 9^o Het kindeken Jesus de werktuigen der passie aenschouwende. In-fol. - 10^o De H. Joannes evangelist in-8^o. - 11^o De H. Jeronimus te midden eener spelonk naer Fed. Zuccaro. Pl. in-fol. - 12^o De H. Hiltrudus in-fol. naer Otto van Veen. - 13^o Vyf platen onderwerpen aen de romeinsche geschiedenis ontleend; naer J. Stradanus. - 14^o Phaeton den praelwagen der zon rondvoerende naer denzelfden. - 15^o De Tiber, op eene kruik liggende en de Vestael Tuccia, water puttende. Gr. in-fol. naer Joan Stradanus. - 16^o Coriolanus, voor het smeken der vrouwen van Rome zwichtende. In-fol. naer denzelfden. - 17^o Cornelius met zyne dienstmaegden aen het werken zynde, naer denzelfden. - 18^o De graef Ugolin in den toren van Pisa. Gr. in-fol. op o. br. naer J. Stradanus.

(Wordt voorgezet.)

J.B. Van den Bemden.

(1) De juiste opgave des geboortedags van Theodoor Galle, zyn wy verschuldigd aen de opzoekingen des heeren P. Génard. By sommige schryvers vindt men aengeteekend dat Theodoor in 1562 geboren werd. Immerzeel zegt in 1560 en de heer C. Kramm stelt het jaer 1570 aen als de geboortedag van onzen plaetsnyder.

1 C. Kramm. - Levens en werken der Hollandsche en Vlaamsche kunstschilders, beeldhouwers, graveurs, enz. Amsterdam, gebroeders Diedericks, 1858.

2 Wy hebben in ons artikel over Ph. Galle, bladz. 27, reeds van dit werk gewaegd, welke wy verkeerdelyk onder dezes laetste gewrochten gerekend hebben.