De Vlaamsche School. Jaargang 3

(1857)– [tijdschrift] Vlaamsche School, De– rechtenstatus



[pagina 1]

De gevonden schat. Houtsneden door Jaek Gons. Over eenige dagen wandelde ik met dry of vier myner vrienden van Antwerpen naer Lier. Doch, daer het weder uitermate schoon was, hadden wy besloten de myl op zeven te gaen, dat wil zeggen, in plaets van den steenweg, die van de eene naer de andere stad geleidt, te volgen, eenen omweg te maken over Wommelghem en Ranst. Dat wy zulks niet slechts deden om een weinig langer op de baen te blyven, hoef ik niet te zeggen. Neen, wy dachten dat het veel genoeglyker was langs schilderachtige wegen, waer men schier by elken stap verrukt stilhoudt by het zicht van weelderige landouwen, hier en daer doorzaeid met bedryvige pachthoeven, prachtige lusthoven en windmolens met roode en witte wieken; of by malsche klaverweiden waerop gansche troepen hinnikende peerden met hunne veulens stoeijend achter elkander loopen, en bonte runderen zich aen het gras en de klaver te goed doen; waer men byna op elk kwaert uer gaens eene kudde grazende schapen ontmoet, waertusschen een zwarte of rosse wolfshond loopt en springt, en eenige schreden zy- of ruggewaerts doet, en de achterblyvers in den steert of de wol byt, om ze terug by de kudde te brengen; wy dachten, zeg ik, dat dit alles veel aengenamer was dan dien langen, eentoonigen, prozaïschen steenweg te moeten volgen. Ik vooral had geene reden my dien omweg te beklagen; want toen wy het ouderwetsch kasteeltje, tusschen Wommelghem en Ranst, met zynen schilderachtige gevel, weêrhaen en breede gracht voorbytraden, hield ik eensklaps stil om er eenen vluchtigen blik op te werpen. Dit kasteeltje, waer ik in vroegere jaren, toen het door mynen letterkundigen vriend Alfried D..... werd bewoond, meer dan een bezoek aflegde, bracht my menige
[pagina 2]
aengename herinnering te binnen, en deed my onder andere aen eene geschiedenis denken die my op een myner bezoeken aldaer, door den toenmaligen bewooner, werd verteld, en my sints lang reeds uit het geheugen was gegaen. Zoo als ik daer even zegde, dit lusthofje werd over eenige jaren bewoond door Alfried D...., die te dien tyde het beroep van geneesheer uitoefende en als oogmeester zeer befaemd was, zoo dat dagelyks een groot getal kranken, niet alleen uit de omliggende dorpen, maer ook uit de steden Antwerpen, Lier en Mechelen, het huis van den doktor kwamen bezoeken. Over eenige jaren had ik er my, op een zondag, in het gezelschap van eenige vrienden, heen begeven, en daer het juist kermis was te Ranst, hadden wy er ons buitengewoon goed vermaekt. Tegen het vallen van den avond begonnen wy te spreken van huiswaerts te keeren. Onze vriend, de doktor, deed ons nog een stuk ham en een glas van zynen lekkeren bruinen proeven, terwyl hy zich een weinig ging opschikken, ten einde ons tot op het Roggenveld uitgeleide te doen. Omtrent tien minuten later hadden wy de ham en den bruinen binnen, en de vriend Alfried, die zyn zwart kleed en witte ondervest had aengetrokken, waerschuwde ons dat het tyd was, zoo wy niet al te laet in de stad wilden aenkomen, ons op weg te begeven. Wy ontstaken onze cigaren, langden onze hoeden, bedankten mevrouw D.... voor haer goed onthael, en namen afscheid van haer en het overige gezelschap. Ofschoon wy ons allerbest hadden vermaekt, toch behielden wy allen het stilzwygen by het verlaten van Alfried's wooning, en stapten snel over de baen; men zou byna hebben gedacht dat wy haest hadden de muren der stad te zien, zoo spoedig stapten wy voort. Het scheen dat zulks de doktor niet al te zeer beviel; want op eens kruiste hy de armen tegen de borst, en te midden der baen stilhoudend, viel hy eenigzins wrevelig uit: - Ik weet by den drommel niet wat gyliê hebt; gy loopt als of u de vyand op de hielen zat! Zie, ik ben er byna den adem van kwyt. Men zou waerachtig zeggen dat gy u niet goed hebt vermaekt! Een onzer verzekerde hem dat wy op het kasteel eenen waerlyk genoegelyken dag hadden doorgebracht en eindigde met te zeggen: - Spytig maer dat wy genoodzaekt zyn huiswaerts te keeren. - Ha! is het slechts dit? - antwoorde Alfried D....; - in myne hoedanigheid van geneesheer ken ik hulpmiddelen tegen alle kwalen; ook dit lyden kan ik helpen. Laet ons terug keeren; myn huis is groot genoeg om u allen te herbergen. Wy bedankten hem voor zyn hertelyk aenbod, daer wy den volgenden dag onze gewoone bezigheden moesten hervatten. - Waerom zyn wy geene millionarissen! - merkte ik lachend aen; - by alle sancten en sanctinnen, hoe zouden wy ons vermaken. Maer nu is het geheel wat anders, jongen: werken van 's maendags tot zaterdags om het lieve kostje! - En toch zyt gy te vreden, niet waer? - antwoordde Alfried; - terwyl alle millionarissen zulks niet kunnen zeggen. Och! jongen, wees er zeker van, het geld maekt den mensch niet altoos gelukkig. Verre van daer, het geld maekt heel dikwyls hem die vroeger zich niets voelde ontbreken en te vreden was met zyn lot, het ongelukkigste schepsel der aerde. - Maek dit aen de ganzen wys, vriend Alfried, - gaf ik hem ten antwoord; - voor het geld koopt men de boter en nog duizend andere dingen. En om hem te toonen hoe weinig geloof ik hechtte aen zyn gezegde, begon ik het spottendste deuntje te schuifelen dat ik kende, en op het zelfde oogenblik schuifelden al de vrienden met my in choor. - Zegt wat gy wilt, schuifelt zoo lang het u goed dunkt, - merkte Alfried aen; - er ligt nogthans in myne woorden meer waerheid dan gy wel denkt. Wy lieten hem zeggen en gaven ons de moeite niet te antwoorden, maer vervolgden, altoos schuifelend, onzen weg. Nauwelyks waren wy echter eenige boogscheuten verder, of een myner makkers maekte plotselings onze opmerkzaemheid gaende op een voorwerp dat hy op eenigen afstand bespeurde. - Zie! wat ligt daer ginder tegen dien boom, naest de gracht? - riep hy uit, daer hy met de hand recht voor zich uit wees. Wy richtten allen het hoofd op, zagen in de aengeduide richting uit en bemerkten een rood voorwerp; doch niemand onzer kon raden wat het eigentlyk mocht zyn. - Kom, kom, weest niet bang, - lachte Alfried; - het ding dat ginder ligt, zal u niet byten. - Weet gy wat het is? - vroeg ik. - Ja, - antwoordde hy, een ernstig gezicht zettende; - het is een sprekend bewys van wat ik daer straks de eer had te zeggen; namelyk: dat het geld niet altoos den mensch gelukkig maekt. Wy wierpen allen eenen zydelingschen blik op den doktor, als om hem uit te noodigen zich verder te verklaren. Hy scheen ons te begrypen, daer hy zegde: - Een oogenblik geduld, vrienden; wanneer wy haer voorby zyn, zal ik u hare geschiedenis vertellen. Wy stapten nu sprakeloos voort; doch nauwelyks waren wy eenige schreden verre, of het voorwerp richtte zich op en kwam ons te gemoet. Weldra herkenden wy in haer eene
[pagina 3]
oude vrouw van zestig of vyf-en-zestig jaren, met eenen rooden kapmantel over de schouders en eenen knoestigen eiken stok in de handen. Toen zy nog slechts eenige schreden van ons af was, stak zy de hand tot ons uit, als of zy eene aelmoes wilde vragen. - He! wat is dit weêr, Kaet? - vroeg Alfried op strengen toon; - gy steekt weêr de hand uit om te bedelen! - Ha! mynheer doktor, zyt gy het? - sprak de oude vrouw, het hoofd oprichtende, terwyl haer arm eensklaps naest haer lichaem zakte; - ik vraeg u immers niets? - Neen, gy vraegt niets; maer toch steekt gy de hand uit, en dit komt op hetzelfde neêr. - Ik moet toch brood koopen, mynheer doktor, - antwoordde de oude. - Ja, Kaet, ja, en jenever ook, niet waer? - sprak Alfried schamper; - daer, dit is voor brood, - voegde hy er by, terwyl hy haer een stuk geld in de hand stak; - maer geen jenever drinken, hoort gy? of van my krygt ge niets meer. Nu verscheen er eensklaps een zotte lach op haer gelaet, en de hand waerin zy den stok hield, tot op de hoogte haers aengezichts verheffend, sprak zy op eenen toon die blykbaer hare tevredenheid te kennen gaf: - Wees gezegend, mynheer doktor! wees gezegend! Gy vergeet de arme menschen niet, gy! wanneer ik den verloren schat terug vind, en ik heb reden te gelooven dat zulks zich niet lang meer zal laten wachten, zal ik uwe mildheid aen uwe kinderen tiendubbel vergelden. Aengename wandeling, mynheer doktor! wel te huis, jonge heeren! Mynheer doktor, myne groetenis aen mevrouw, als het u belieft. En daerop hinkte zy, op haren gaenstok steunend, verder. Eenige stonden later hoorden wy haer ons nog eens achterna roepen: - Mynheer doktor, vergeet mevrouw mynentwege niet te groeten. - Welnu, doktor, de beloofde geschiedenis? - sprak ik. - Gy zyt verduiveld haestig, - merkte Alfried aen, terwyl hy eenen snuif nam uit zyne schilpaddendoos; - gy laet my saperloot den tyd niet adem te halen. - Dit komt, vriend Alfried, antwoordde ik, - omdat wy nieuwsgierig zyn te vernemen in hoeverre die vrouw in verband staet met uw gezegde van daer straks, dat het geld den mensch niet gelukkig maekt. - Welnu, gy gaet het hooren, hernam hy; ik ga op staenden voet uwe nieuwsgierigheid voldoen. Luister slechts, en gy zult weldra bekennen dat ik niet heel en gansch ongelyk had. Die vrouw was niet altoos wat gy haer thans ziet. Neen, moeder Kaet, zoo als de boeren van Ranst haer nu noemen, was niet altoos eene oude half zinnelooze bedelares. Toen zy vyf-en-twintig jaer oud was, had zy geen grys hair, geen verrimpeld vel, geene doove oogen zoo als nu; zy was toen zoo schoon als jong, en had een paer bruine helschitterende oogen, blozende wangen en gitzwarte hairlokken om de stadsche jonkers op haer te doen verlieven. Doch Kaet lachte met de heerkens uit de stad en luisterde slechts naer de zoete woorden van haren Nelis. Maer Nelis Wyckmans was toch ook een heele pronte jongen, die misschien wel wat minder verstand had dan de heeren uit de stad; maer voor niemand moest achteruit staen voor wat de lichamelyke volmaektheid betreft. Nelis was, met een woord gezegd, een struische boerenklepper van eenen jongen. Op omtrent tien minuten gaens van Ranst, in de richting van Wommelghem, staet de pachthoeve van Koben Voets; doch in den tyd waer van ik spreek, was Koben nog slechts een kind, en de pachthoeve hoorde toen nog toe aen zyn vader zaliger, Andries Voets. Nelis en Kaet woonden op de pachthoeve van den ouden Voets, hy als knecht, zy als koeimeid. Zy waren er beide het zelfde jaer komen woonen en kenden toen elkander van hair noch pluim; doch als men te saêm onder het zelfde dak eet en slaept, dan is de kennis spoedig gemaekt. Ook was er geen jaer verloopen of Nelis en Kaet waren de beste vrienden van de wereld, en daer Nelis elken vrydag, als hy van de merkt, uit de stad terug keerde, het een of ander voor Kaet meêbracht, en Kaet byna elken dag eene kom warme melk voor Nelis ter zyde had, zegde men spoedig dat er liefde in het spel was. En wanneer het nu geviel dat er hen iemand zulks liet hooren, dan staken zy het ook niet weg, maer bekenden het recht voor de vuist. Dit spel duerde nu zoo alreeds by de vyf jaer, toen op zekeren avond Nelis en Kaet uit het veld, waer zy den dag met hooijen hadden doorgebracht, naer huis keerden. Kaet ging voorop; in de linker hand hield zy eene groote steenen bierkruik en aen haren rechter arm eenen ledigen korf, waerin zy des middags het eten der arbeiders had gebracht. Nelis volgde haer, met de zeisen op de schouders, kort op de hielen. Zy hadden nu al een heelen tyd achter elkander gegaen, zonder dat de eene tot de andere een woord had gesproken, toen eindelyk Nelis op eens opzettelyk begon te hoesten. Daer Kaet
[pagina 4]
echter op dat hoesten geene aendacht scheen te maken, besloot Nelis haer aen te spreken. - Kaet! fluisterde hy met eenigzins ingehouden stem. De meid keerde het hoofd met het halflyf tot haren vriend, en vroeg: - Nelis, jongen, wat is het! - Niets, Kaet, meisken! och niets! - antwoordde Nelis zuchtend. - Nogthans hebt gy my iets te zeggen, denk ik; want waerom zoudt gy my anders by mynen naem hebben genoemd! - Ik? - Ja, gy. Stry het niet af, Nelis; want ik heb het heel goed gehoord. - Welnu, ja, het is waer; ik dacht u iets te vragen. - En wat toch? - Dat wy er maer een einde aen maekten? - Waeraen, Nelis? - Aen het vryen. - Zyt gy my moede, Nelis? - Bylangen niet, Kaet! bylangen niet! ik bemin u meer dan ooit, en wilde u voorstellen samen in het klooster te gaen, van broêr Arjaen, waer twee paer sloffen voor één bed staen. - Ik bedank u wel, Nelis! ik bedank u van herte, - antwoordde Kaet; - ik ben ik myn goed leven nog niet moede. - En denkt gy dan, Kaet, dat gy het slechter zult hebben wanneer wy getrouwd zullen zyn, eh? - Och, jongen! nu hebben wy den onbezorgden kost, en dan zullen wy er zelf moeten voor zorgen. Dat we zoo maer ergens eenen schat wisten te ontdekken, of zoo een groot lot uit de eene of andere lotery konden winnen, dan zeg ik niet neen... - Hoor, Kaet, - sprak Nelis; - ik heb zoo nog al een goeden pot achteruit gehouden; gy ook hebt zeker wel een stuiverken op zyde in uwe kist? Ik weet een klein pachthoefken ledig; wy trouwen, trekken op het hoefken, koopen eene koei, werken van 's morgens tot 's avonds, en 't zal wel gaen. Wat zegt gy nu van dit gedacht, eh? - Dat het zoo slecht niet is, Nelis. - Welnu, ge stemt toe in het huwelyk, Kaet? - En hoe zou ik u iets kunnen weigeren, eh? - antwoordde Kaet; - ge weet het allemael zoo schoon uit te leggen, dat ik het wel moet gelooven, of ik wil of niet. Maer het is toch eender, een goede schat of een groot lot uit de lotery zou ons toch niet slecht van pas komen; ik ben zeker, dat gy er over denkt even als ik. - Ja, dat zou zeker zoo kwaed niet zyn! sprak Nelis zuchtend; maer spoedig voegde hy er opgeruimd by: - Kom, kom, Kaet, daeraen niet meer gedacht! het is gezegd, wy trouwen, eh? - Wy trouwen! - herhaelde Kaet. Nelis gaf Kaet eenen kus op haer voorhoofd, en beide stapten nu naest elkander op de hoeve van hunnen boer af. Zes weken later woonden Nelis en Kaet, als man en vrouw, op een klein pachthoefken tusschen Ranst en Massenhoven. Nelis werkte van den morgend tot den avond in het veld of in de schuer, en Kaet had den stal en het huishouden onder haer beheer. Daer zy achtervolgens vier of vyf goede boerenjaren hadden, en daerby uiterst spaerzaem waren, kwamen ze niet alleen heel goed door de wereld, maer ze veroverden daerenboven zichtbaer, en vergaêrden het een sommeken by het ander, kochten het een stuk land voór en het ander na, zoo dat zy op den tyd van vyf jaren het zoo ver hadden weten te brengen, dat zy dry vette koeijen en een schoon werkpeerd hadden op stal staen, en daer zy hun werk niet alleen konden gedaen krygen, een knecht en eene meid moesten in huer nemen. Nelis Wyckmans rolde met zyne Kaet door de wereld dat het een vermaek was om zien. Slechts éen hertzeer hadden zy, en dat was dat hun echt minder gezegend was dan hun arbeid; want zy waren nog altoos zonder kinderen. De boeren van Ranst, wanneer zy onder elkander over Nelis Wyckmans spraken, zegden: - De Nelis komt goed vooruit; hy zal met den tyd nog een van de grootste boeren der parochie worden. En dat zou ook waer zyn geweest, zoo Nelis en Kaet maer niet te veel door den geldduivel waren bezeten geweest. De Kaet had eens een ongelukkig woord gelost,
[pagina 5]
toen zy tot haren Nelis had gezegd: - Dat wy zoo maer ergens eenen schat wisten te ontdekken of een groot lot uit de eene of andere lotery konden winnen; - want sedert dien tyd droomde Nelis Wyckmans van niets anders. In den beginne had Kaet hem dit gedacht uit het hoofd willen praten; maer hy wilde er maer niet van afzien. Daer ze zag dat al haer gepraet slechts boter tegen de galg was, besloot ze ten lesten er maer over te zwygen, en daer heur Nelis op den duer van 's morgens tot 's avonds van niets anders sprak, was zy al zoo schoon geworden als hy, en ze droomde ook van niets anders dan van eenen schat te vinden en van eenen prys uit de lotery te winnen. Zy begonnen dan in de lotery te spelen. Elke week droegen zy hun schoon geld naer de stad; maer het lot lachte hen vierkant uit, want zy wonnen nooit iets; integendeel verloren zy er hun vrolyk humeur by. En toch bleven zy altoos in het gedacht dat het lot hun eens zou gunstig worden. Het ging zelf zoo ver dat Nelis, wanneer hy in de herberg zat, zyn kaertje niet meer speelde zoo als vroeger; maer in zyn eigen de kansen zat te berekenen die hem op eens moesten ryk maken, of met een stuk kryt op de tafel, waeraen hy zich, van allen afgezonderd, had neêrgezet, het nummer schreef waerop hy zyn geld had gewaegd, alsook de honderd duizend gulden die hy met zynen inzet moest winnen. Vroeger waren zy met hunnen handenarbeid goed vooruit gekomen, en nu boerden zy met hun zot gedacht van schatten te vinden en prys uit de lotery te winnen, van jaer tot jaer achteruit. En toch dachten zy aen niets anders, al waren zy dan ook genoodzaekt elk jaer het een pleksken land voór, het ander na te verkoopen. In plaets van hunne dry vette koeijen en schoon werkpeerd, hadden zy ten lesten nog slechts één mager koeiken op stal staen; van al het land dat ze bebouwden, hoorde hun niets meer toe, en de meid en knecht die ze vroeger hadden moeten nemen, waren ook al lang van hun hoefken verhuisd. Maer het was als of ze stekeblind waren en niet voelden waer de schoen hun neep; want als zy 's avonds na den arbeid samen uit het veld naer huis keerden, dan blaesden zy nog altyd elkanders ooren vol met de kasteelen die zy in de lucht optimmerden. - Nummer 56 is een gelukkig nummer, - zegde Nelis tot zyne vrouw; - Koben Steenackers, van Oeleghem, heeft er verleden jaer prys meê gehad, en over twee jaer won Wannes Goedseels, van Borsbeeck, er vyf-en-twintig duizend gulden meê. - Zeg wat ge wilt, - antwoordde Kaet; - toch houd ik het met nummer 24; ik kan u wel vyf verschillige persoonen uit de stad noemen die er prys hebben meê gehad. - Welnu, - hernam Nelis, - neemt gy nummer 24, ik zal op 56 spelen. En zoo deden zy. Nelis speelde op 56 en Kaet op 24; doch geene van beide won iets. En toch herbegonnen zy weêr de volgende week. Met éen woord, zy speelden zoo lang dat zy ten lesten hunne pacht niet meer konden betalen, en hun het hoefken waer zy op woonden, met het mager stuksken land dat zy labeurden, werd opgezegd. Zy hadden nog zes weken om hunne achterstallige huer aen te zuiveren; zoo niet konden zy van de hoeve verhuizen. En toch bleven zy voortboeren als of zy zeker waren van op de hoeve hun leven te zullen slyten; want zy rekenden nog altoos, Nelis op het geluk van nummer 56 en Kaet op de honderd duizend gulden, die haer nummer 24 moest doen winnen. Er was te Oeleghem eene venditie van boomen geweest; Nelis had er zes jonge appelaren gekocht, en was voornemens die in den tuin achter hunne wooning te planten. Te dien einde was hy den volgenden morgend, met de spade op den schouder, de wooning uitgestapt, ten einde er zes putten, in den tuin, voor te graven. Kaet was
[pagina 6]
intusschen met eene tyl naer den stal gegaen om haer mager beestje te melken. Het mensch molk haer koeiken, 't welk, och arme! zoo mager was dat het slechts het vel over de knoken had; terwyl zy in haer eigen overlegde, wat zy altemael met het geld van haer groot lot zou hebben gekocht, en zy was zoodanig in hare berekening verdiept sof zy waerlyk reeds den prys had gewonnen. Eensklaps werd zy in hare gedachten gestoord door haren Nelis die, bleek van aendoening als een lynwaden doek, den stal kwam binnen gestormd. - Kaet! Kaet lief! - riep hy met ingehouden adem, terwyl hy zich aen den stalstyl moest vasthouden om niet ten gronde te storten. - Nelis, wat is er? - vroeg Kaet gansch ontsteld, daer zy het bleek gezicht van haren man bemerkte, en daer ze naer hem toe wilde loopen, stiet zy de tyl met versche melk onder de koei omver. - Een schat! Kaet, een schat! - was al wat hy kon uitbrengen. - Kom binnen, Nelis! kom binnen! - zei Kaet, en ze vatte haren man by den arm en trok hem achter zich den stal uit. Wanneer zy binnen de wooning waren, haelde Kaet eene flesch uit de schapraei en schonk haren man een glaesken jenever voor. - Daer, - zeî ze; - drink eens, dat zal u doen bekomen. Nelis ledigde het glaesken, en zoo als zyne vrouw het had voorspeld, hy bekwam spoedig. - Eh wel! - hernam Kaet; - wat is er nu van uwen schat? Ik sta gelyk op heete kolen; vertel spoedig wat er van is? Nelis haelde diep adem, waerna hy haer haestig by de hand greep, het hoofd angstig links en rechts keerde, alsof hy verveerd ware geweest dat men zyne woorden afluisterde, en met stille, nauwhoorbare stem sprak: - Kaet! lieve Kaet! wy zyn schatryk! - Maer Nelis, man lief, wat is er dan toch? vroeg Kaet; - vertel my spoedig wat er is? Ik ben zoo nieuwsgierig dat ik het onmogelyk langer kan uithouden. Het kiekenvleesch komt er gelyk van op myne armen en beenen en het zweet breekt my langs alle kanten uit. Als gy my langer in myne nieuwsgierigheid laet, zal ik er nog iets van krygen. Nelis draeide nog eens het hoofd even angstig links en rechts, waerna hy hernam: - Zwyg, Kaet! spreek in Gods naem stiller; men zou ons kunnen hooren! Ik verzeker u dat wy zoo ryk zyn als het water diep is. Hoor liever: ik was juist bezig met achter in den hof mynen vyfden put te graven; nog eene schop twee of dry, en ik kon aen den zesden beginnen. Op eens stoot ik met myne spa op iets ruws. Ik dacht dat het tegen eenen steen was, en bukte my om hem uit den put te werpen; maer het was iets gansch anders dat ik ontdekte; het was niets min noch meer dan een yzeren pot. Ik wilde hem opheffen; maer ja wel! dat was my zoo veel mogelyk als met myne handen aen de lucht te reiken, zoo zwaer was hy. Nu zag ik dat er een yzeren deksel op den pot lag; aenstonds nam ik het er af, en... ik viel van blydschap voór den pot op myne kniëen. Alles draeide voór myne oogen, ik was byna stapelgek van vreugd: de pot lag vol gouden geld, en er zyn stukken in waervan twee volstaen om myne geopende hand heel en gansch te bedekken. - Heere God! Nelis, wat gy daer zegt, is niet om te gelooven! - riep Kaet byna zinneloos van vreugd. Wy zouden dan eindelyk eenen schat hebben gevonden! een oprechten schat! - Ust! zwyg, Kaet! zwyg, dom mensch! zoo ons iemand hoorde, waren wy alles kwyt! - sprak Nelis, de hand die hy vry had op den mond zyner vrouw leggende, terwyl hy het hoofd naer de deur keerde; en op zyn aengezicht lag het duidelyk te lezen, dat hy vreesde dat iemand de onvoorzichtige woorden zyner vrouw had gehoord. - Kom, - hernam Kaet fluisterend; - Kom, Nelis, man lief, laet ons spoedig gaen zien of wy met ons twee niet in staet zyn den pot op te heffen. - Neen, nu niet, dezen nacht, - antwoordde Nelis; - ik heb den put terug vol aerde geworpen. - Goed, goed, zoo zal er niemand iets van weten. - Houd in Gods naem den mond dicht, Kaet! - Dat moet ge my niet zeggen, Nelis; maer spreek gy er zelfs aen niemand een woord van; zoo zal geen mensch weten hoe wy zoo op eens ryk zyn geworden. - En nu zullen wy de hoeve niet moeten verlaten, Kaet! - Heb ik het niet altyd voorzegd, Nelis, dat wy eens eenen schat zouden vinden of een groot lot uit de lotery winnen? Heb ik het niet altyd.... - Kaet, morgen ga ik naer de stad, - onderbrak haer Nelis Wyckmans; - en vraeg aen mynheer Bernaerts om de hoeve te koopen. Wat zal hy staen zien, de vent! Hy zal een heelen anderen toon aennemen dan over eenige dagen, toen hy sprak van ons op de straet te zetten, dat verzeker ik u. Nelis Wyckmans en zyne vrouw bleven samen voortpraten over den gevonden schat, en wat zy er altemael mede zouden aenvangen. Zy bouwden zoovele kasteelen in de lucht alsof de yzeren pot, die in den tuin lag begraven, meer dan honderd duizend gulden bevatte. Beide beloofden echter plechtig voor iedereen het geheim omtrent den vond te bewaren. Den ganschen dag bleven zy binnen de hoeve, en het was slechts na middernacht, en na meermaels de
[pagina 7]
brandewynflesch te hebben aengesproken, dat zy er toe besloten zich naer den tuin te begeven, om den put te openen en den schat uit den grond te delven. Zoodra zy terug binnen de hoeve waren, haesteden zy zich te onderzoeken wat de yzeren pot bevatte, en toen zy het deksel eraf hadden gelicht, stonden zy zoo versteld dat hunne beenen onder hun lichaem knikten. Nelis en Kaet konden byna hunne oogen niet gelooven: de pot bevatte meer dan twintig duizend gulden weerde in oude gouden spaensche muntstukken. Hunne oogen schitterden van genoegen toen zy de handen in den pot staken, het goud aenraekten en de muntstukken tegen elkander hoorden rinkelen. - God in den hemel! man-lief, hoeveel geld! - riep Kaet half zinneloos van vreugd uit; - ik geloof dat nooit, zoo lang de wereld staet, een menschenoog zooveel goud heeft byeen gezien! - Vrouw, - sprak Nelis Wyckmans, zoo ernstig als of hy den Rector Magnificus der Leuvensche Hoogeschool ware geweest; - vrouw, nu zullen al de boeren der parochie voor ons den hoed van het hoofd nemen. God weet word ik nog niet, eer het een jaer verder is, burgemeester der gemeente! - Dat wy liever het boeren vaerwel zegden, - wierp Kaet op, - en naer de stad trokken? - Neen, dit kan niet zyn, - merkte Nelis aen, - dit is onmogelyk! Ik wil burgemeester worden! Morgen ga ik naer de stad om de hoeve te koopen. Zoo bleven zy voortpraten tot diep in den nacht; doch daer zy eindelyk, een weinig van vermoeidheid en zeer veel uit oorzaek van wat al te dikwyls in het glas te hebben gekeken, de oogen byna niet meer konden open houden, moesten zy er wel toe besluiten naer bed te gaen. Na alvorens den yzeren pot onder het bed te hebben geschoven, legden zy zich dan ook te slapen en droomden den ganschen nacht van goud, van schatten en van de lotery. Kaet kocht eene goude halsketting met diamanten hert, gouden oorbellen en ringen, zyden en zwitsersche katoenen kleederen en wat dies meer. Nelis kocht van zynen kant zooveel bouwland, weiden en bosschen dat het alles te saêm wel eene gansche provintie kon uitmaken; en wat meer was, hy zag daerby zynen hoogmoed vervuld: hy droomde dat hy burgemeester was en den raed der gemeente voorzat. Maer het spreekwoord zegt: droomen is bedrog, en het spreekwoord heeft gelyk; want wanneer Nelis en Kaet des anderendaegs 's morgends de oogen openden, zagen zy dat zy nog juist de zelfden waren als vroeger. Nelis was op verre na geen burgemeester; het bouwland, de weiden en bosschen die hy zich des nachts had aengekocht, lagen, even als de gouden oorbellen, ringen en ketting met diamanten hert, even als hare zyden en zwitsersche katoenen kleederen, in het land der hersenschimmen. Slechts een ding bezaten zy wezentlyk; er bleef hun altoos iets dat geen droom was: de yzeren pot tot aen den rand gevuld met oude gouden spaensche muntstukken. Terwyl Kaet den waterketel over het vuer hing om koffy te zetten, haelde Nelis zynen besten frak, broek en hoed uit de kleêrkas, smeerde zyne schoenen met olie om er de rosse kleur van te doen verdwynen, en kleedde zich aen als of het zondag ware geweest. Na het ontbyt, dat hy al staende nuttigde om geenen tyd te verliezen, vatte hy zynen dikken mispelaren gaenstok en zegde tot zyne vrouw: - Kaet, vrouw, ik ga naer de stad om de hoeve te koopen. - Ga, Nelis, - antwoordde Kaet, - ga en keer spoedig terug; want ik ben uiterst nieuwsgierig om den uitslag uwer pooging te vernemen. Ik hoop dat alles naer wensch zal afloopen. - En wat zou er aen liegen? - merkte Nelis aen; - wy hebben immers geld genoeg, en wat meer zegt: ik wil dat de hoeve, kost wat kost, de onze zy. Daerop stapte Nelis Wyckmans de deur uit, en sloeg den weg in naer Antwerpen. Er was iets dat Nelis en Kaet zich den dag te voren en tydens den afgeloopen nacht herhaelde malen plechtig hadden beloofd, en dat hun de inhoud der brandewynflesch gansch had doen vergeten, namelyk: het geheimhouden omtrent den ontdekten schat. Toen Nelis Wyckmans by mynheer Bernaerts werd binnengeleid, hield deze zich juist bezig met ontbyten. Zoodra hy zynen pachter bemerkte, plaetstc hy de tas chocolade, die hy reeds aen den mond had, terug op de tafel en sprak: - Ha! gy zyt daer, pachter Wyckmans! Gy komt my zeker uwe achterstallige huer betalen, niet waer? - Mis geraden, mynheer Bernaerts! - antwoordde Nelis; - deze mael zyt gy er in het geheel niet. - Neen? - vroeg mynheer Bernaerts, eenigzins verwonderd over den lossen toon zyns pachters; - wat brengt u dan naer de stad? Ik hoop toch niet dat het is om nieuwen uitstel te verzoeken; want zoo het daerom is dat gy u zoo vroeg hebt op weg begeven, moet ik u rechtuit verklaren dat gy deze mael buiten den weerd hebt gerekend. Ik wil op den vastgestelden dag myn geld hebben, zoo niet kunt gy de hoeve verlaten. - Maek u niet boos, mynheer! maek u niet boos! - hernam Nelis; - ik ben gekomen om de hoeve te koopen! - Om de hoeve te koopen? - vroeg de eigenaer langzaem, meer en meer verwonderd; - en waer zoudt gy het geld halen? Of denkt gy my misschien met peeënschyven te vreden te stellen, eh? - Laet u dit niet bekommeren, mynheer Bernaerts! -
[pagina 8]
antwoordde Nelis met een veelbeteekend lachje; - ik heb geld genoeg en zal u in goede gouden munt de som voortellen. - Kom, kom, niet gegekscheerd, pachter! - Ik spreek in vollen ernst, mynheer. - En waer zoudt gy dit geld hebben gehaeld? - Dit doet niets ter zake! Genoeg dat ik er eerlyk ben aengekomen. - Voor u, dit kan zyn; maer niet voor my. Ik wil u de hoeve wel verkoopen; doch vooraf wil ik weten hoe gy aen het geld zyt gekomen. - Welnu, - antwoordde Nelis zonder zich te bedenken; - ik kan u dit wel zeggen: ik heb eenen schat gevonden. - Een schat! - vroeg mynheer Bernaerts. - En waer ergens hebt gy dien gevonden, pachter, zoo ik het weten mag? - Wel zeker moogt gy het weten! en waerom niet? Achter de hoeve, in den tuin, heb ik gisteren eenen yzeren pot vol oude gouden munten, ter weerde van meer dan twintig duizend guldens, ontgraven... - In den tuin, achter de hoeve? - Ja. - Dan hoort die schat u niet toe, daer het op myn land is dat gy hem hebt ontdekt. - Neen, op myn land; want ik heb het in huer. - Neen, op myn land; want het hoort my toe. - Zoo zoudt gy beweeren dat de schat u toekomt? - Hoor, pachter Wyckmans, wat de wet hier omtrent zegt: wanneer iemand eenen schat ontdekt op een andermans goed, zoo behoort de eene helft den vinder en de andere helft komt van rechtswege den eigenaer van het goed toe. - Dan zou ik u de helft van den pot moeten afstaen, mynheer Bernaerts? - Den pot wil ik u laten behouden, pachter, - lachte de grondeigenaer; - doch stellig eisch ik het deel van den inhoud, dat my van rechtswege toekomt. - Wacht een oogenblik, mynheer Bernaerts! - sprak Nelis op bitsigen toon; - wacht een oogenblik! Gy zyt een heel slimme vos; doch Nelis Wyckmans laet zich nog zoo spoedig niet bedotten als gy het misschien wel denkt. Ik heb den schat gevonden, dus hoort hy my en niemand anders toe, en ik behoud hem ook heel en gansch. - Dan zal ik het recht aenspreken en er u toe dwingen. - Spreek al wie gy wilt, - bromde Nelis; - ik heb den schat gevonden, en al kwaemt gy hem met de gendarmen halen, toch zou ik hem u niet geven. Ha! gy wilt procederen, mynheer! Welnu, ik ook, ik wil procederen; ik verlang niets beters. Doch zie slechts goed toe dat gy geen goed geld by kwaed draegt. - Pachter Wyckmans, - merkte de grondeigenaer aen; - ik dacht juist dien raed op u toe te passen. - Ik heb uwen raed niet noodig, mynheer Bernaerts! - bromde Nelis; - in het geheel heb ik dien niet noodig! wy zullen procederen; doe gy slechts wat gy kunt, en zie dat gy het u later maer niet beklaegt. Ha! gy zoudt gy my zoo maer op een, twee, dry den schat, die my regtveerdig toehoort, willen ontfutselen! Gy zyt slim, mynheer Bernaerts! heel slim! Maer Nelis Wyckmans, al heeft hy dan niet gestudeerd, is toch zoo dom niet als zyn hoedje wel staet! Goeden dag, mynheer Bernaerts! goeden dag! ik groet u! En daerop verliet hy, binnen 's monds brommend, het huis van den grondeigenaer. De brandewynflesch had Kaet, even als Nelis, hare belofte doen vergeten; want toen deze uit de stad terug keerde, ontmoette hy in de nabyheid van het Roggenveld zynen ouden boer, Andries Voets, die hem over zynen vond geluk wenschte. (Wordt voortgezet.) Johan Van Rotterdam.