De Vlaamse Gids. Jaargang 76

[p. 44]

Woord en beeld 4
Kristien Hemmerechts
Dré Peeters

‘Woord en Beeld’ is een nieuwe reeks in De Vlaamse Gids waarbij schrijvers en schilders, pen en penseel, elkaar kruisen op initiatief van Ernest Van Buynder, voorzitter van het Willemsfonds v.z.w. en van de Vlaamse commissie voor Beeldende Kunst.

In deze aflevering ontmoet de schrijfster Kristien Hemmerechts (Brussel 1955) de beeldhouwer Dré Peeters (Zichem, 1948). Ze verzorgde op 8 juni 1991 de inleiding van zijn tetoonstelling ‘Rabiës’ in de Galerij De Zwarte Panter te Antwerpen.

De beelden van Dré Peeters hebben geen ogen. Meestal zijn ze geblinddoekt, soms houden ze hun ogen gesloten. Eigenlijk is het vreemd dat hij geen beelden maakt met uitgestoken ogen, want bloederige, gapende oogholtes zouden hier helemaal niet misstaan.

Freudianen interpreteren uitgestoken ogen als een symbool voor castratie. Toen Oedipus besefte dat hij zijn vader had vermoord en met zijn moeder was gehuwd, stak hij zijn ogen uit, maar het zou inderdaad passender zijn geweest - hoewel misschien nog pijnlijker - als hij zijn penis had afgesneden. Maar ik vermoed dat ik met Oedipus en Freud op het verkeerde spoor zit om het werk van Dré Peeters te begrijpen. Zoals gezegd, gaat het hier om geblinddoekte ogen, en als er al sprake zou zijn van castratie dan is het een averechtse castratie: zowat elk lichaamsdeel kan weggesneden worden, maar zeker niet de geslachtsorganen. Die worden juist uitvergroot, op centrale plaatsen bevestigd of in een opvallend kleurtje geschilderd, kloofden, armen of benen kunnen ontbreken, maar borsten, penissen en kutten niet.

Nee, deze beelden hebben geen ogen omdat ogen, een oogopslag, een blik, mensen menselijk maken; en deze beelden juist tonen dat mensen geen mensen zijn. Het zijn dieren, honden, varkens, hanen, groteske monsters. Tachtig procent van de mensen leiden een hondeleven, zegt Dré, en de overige twintig procent gedraagt zich honds of hondsdol. Zijn beelden zijn ook stom. De monden zijn opengesperde gaten, en als er een tongetje uit hangt, is het geen spraakorgaan maar een obsceen broertje of zusje van penis en kut.

Dré Peeters rukt lichaamsdelen los. Soms tref je een eenzaam stel voeten aan, of een hanepoot waar het hoofd of de benen moeten zitten. Mensen zijn niet alleen dieren, maar ook machines die voor verbetering vatbaar zijn door bijvoorbeeld de onderdelen op een andere manier met elkaar te verbinden. Dré Peeters gaat

[p. 45]

aan het werk en construeert een zeilboot hond/mens. Hij ontkoppelt de hond/mens en zijn penis, bevestigt vervolgens de penis hoog boven de hond/mens en laat hem ernaar reikhalzen. De hondmens heeft ook hendeltjes meegekregen waarmee hij met een beetje geluk en goed mikken die penis kan manipuleren.

Als je langs deze beelden loopt, kan je je beginnen voor te stellen wat Dré Peeters ziet als hij naar ons kijkt. Ik denk dat het niet zo verschillend is van wat Jeroen Bosch of Ensor zagen. Dré was bang dat ik zijn werk vrouwonvriendelijk zou vinden. Uiteraard vind ik dat, maar ik vind het net zo goed manonvriendelijk, pausonvriendelijk, dieronvriendelijk, mensonvriendelijk.

Om te zien wat Dré ziet, kan je bijvoorbeeld op de Sinksenfoor gaan rondlopen en kijken naar mensen in alle mogelijke maten en uitvoeringen, met een groot gat in hun gezicht waar ze hamburgers, frites en ijs in proppen. Of je kan 's avonds laat op café gaan, en bestuderen hoe alcohol het gezicht van mensen vervormt, hoe ze lelijker en lelijker worden naarmate ze meer en meer drank in dat gat gieten. Of je kan kijken naar de foto's in de uitstalramen van sexshops en erotheken, naar de sterretjes die voor dat ander gat worden gekleefd. Eigenlijk is het helemaal niet verwonderlijk dat sommige beelden een averechtse geboorte voorstellen. Je zou voor minder terug in de baarmoeder kruipen, weg van al dat lelijke.

Dré Peeters maakt geen gepolijste beelden. In tegendeel. Ze zijn in elkaar geknutseld met - en ik citeer een uitspraak van hemzelf - alle mogelijke

[p. 46]

rommel, bij voorkeur beeldjes die iemand op een kerkhof heeft gevonden, of beenderen, of een kitcherige notenkraker in de vorm van het onderlijf van een vrouw, of gordijnkwastjes, plastic tubes, rubberslangen, veren. Je kan het niet zo gek verzinnen, of Dré gebruikt het wel. Daardoor is zelfs het meest lugubere, bloederige beeld van Dré Peeters tegelijkertijd grappig als je begint te ontdekken hoe en met welk materiaal hij het in elkaar heeft gestoken.

De beelden maken me ontzettend nieuwsgierig naar de manier waarop ze gemaakt zijn. Ik krijg zin om te zien hoe hij materiaal uitkiest, in zijn handen houdt, bewerkt. Er zijn natuurlijk duurdere woorden en theorieën om te praten over hoe deze beelden tot stand komen. Je kan het hebben over assemblage en ‘objet trouvé’ in plaats van over rommel, je kan opmerken dat Dré oude rituelen ontmantelt en met de brokstukken nieuwe ontwerpt. Maar als ik naar deze beelden kijk, zie ik hun maker vooral als een man die zich amuseert terwijl hij werkt, die denkt: kom, we gooien er nog dit bij of dat, eens zien wat dat geeft. Ik zie iemand die schudt van het lachen als hij weer eens getoond heeft dat wij wandelende skeletten zijn want onder ons gezicht wacht onze doodskop. Wij worden geboren om te eten, te copuleren, en te sterven. Deze beelden wijzen voortdurend naar de aarde waar we zijn uitgekropen en waar we terug in moeten. Uiteraard moeten vooral pausen, apostelen en andere op de hemel gerichte heiligen het ontgelden. Zij willen de hemel zien maar Dré Peeters spijkert een blinddoek van lood voor hun houten ogen. Ze hopen het hemelse paradijs te betreden maar Dré stuurt hen onverbiddelijk de aarde in.

En nu kijk ik weg van de beelden naar de beeldhouwer, en naast al die geblinddoekte beelden valt het me op hoe ontzettend groot zijn ogen wel zijn, hoe ze fonkelen en tintelen, maar ook heel droef zijn. Het zijn ogen die zien en zien, en daar pijn van krijgen maar tegelijk ook schitteren, maar ik vermoed wanneer Dré begint te denken aan de wraak die hij zal nemen op de lelijkheid en vergankelijkheid van de wereld door ze nog lelijker en vergankelijker voor te stellen dan ze al is. Eigenlijk zijn het de ogen van een schelm.

[p. 47]