Exlibris
Negatieve invloeden van de democratie?
Ruilbijeenkomsten van verzamelaars zijn nog steeds een van de meest attractieve middelen om een verzameling uit te breiden. Ook de exlibrisverzamelaar doet daar graag aan mee. Half september werd te Praag een ruilweekend ingericht door de Tsjechische vereniging van exlibrisverzamelaars. Ongeveer vierhonderd deelnemers uit een zestal landen trokken er naar toe.
Praag is volop bezig het verleden af te schudden. De privatisering steekt overal de kop op; aan de opbouw van een middenstand wordt hard gewerkt. De rode slogans van vroeger zijn uit het straatbeeld verdwenen; de publiciteit wappert nu kleurrijk tegen de gevels. Dat ‘IJsboerke Belgium's best ice-cream’ is, kan men nu ook al in Praag lezen. De stad wordt door grote kudden West- en Zuideuropese (en ook opvallend veel Amerikaanse) toeristen overspoeld. Er is veel en gevarieerde animatie op straat en de Boheemse keuken stilt de honger met goed gekruide maaltijden. Tsjechisch bier en Moravische wijnen vloeien met groot gemak door de vele buitenlandse kelen.
De gemiddelde Tsjech is van de veranderingen niet beter geworden. Voor de toerist is het er doorgaans nog vrij goedkoop; voor de Tsjech daarentegen zijn veel dagdagelijkse dingen een heel stuk duurder geworden. Er wordt gemord, maar toch is er opvallend veel geloof in de toekomst. Men begrijpt en aanvaardt wat knarsetandend dat er nog enkele moeilijke jaren te wachten staan. O.a. een golf van criminaliteit en al zo'n dertigduizend hoeren doen de Pragenaars beseffen dat de democratie ook negatieve kanten heeft.
De buitenlandse exlibrisverzamelaars zijn uit Praag teruggekeerd met het wat nare gevoel dat de democratie ook voor de hooggeprezen Tsjechische exlibriskunst geen al te goede gevolgen zal hebben. Enkele grote en reeds algemeen bekende kunstenaars kijken voorlopig de kat uit de boom en stellen het krijgen van opdrachten zoveel mogelijk uit tot later, tot het moment dat ze sterk gestegen honoraria op tafel kunnen leggen. Het maken van exlibris was in het verleden vaak een middel om wat licht te brengen in het grijs van hun geestelijk leefklimaat. Het was soms een weldoende uiting van vrijheidsdrang. Nu hoeft het plots niet meer. De vrijheidszon dringt open en vrank doorheen de ramen van de artiestenateliers. Ze heeft ook verwarring in de geesten gebracht en een nieuwe weg is nog niet uitgestippeld.
Vooral de afwezigheid van nieuw en jong talent viel op tijdens de Praagse exlibrisdagen. Als dat enige tijd zou doorgaan, staat de Tsjechische exlibriskunst voor een van de ernstigste inzinkingen in haar geschiedenis. De Slovaakse kunstenaars zouden er wellicht gebruik van kunnen maken om zich nóg meer op de voorgrond te plaatsen, want de rivaliteit tussen Praag en Bratislava is levendiger dan ooit. Van 30 juli tot 2 augustus 1992 wordt te Bratislava een Europese exlibrisbijeenkomst ingericht. De Slovaakse exlibrisvereniging zal er wel naar streven een en ander beter te doen dan ‘die van Praag’.
De politieke wijzigingen in Tsjecho-Slovakije hebben ook geleid tot soms ergerlijke vormen van culturele repressie. Albin Brunovsky, een van de grootste en internationaal meest bekende Slovaakse kunstenaars, is er een zeer opvallend slachtoffer van. Tot aan de fluwelen revolutie was hij directeur van de academie van Bratislava. Hij heeft grote invloed uitgeoefend op een hele generatie kunstenaars. Men verwijt hem nu geflirt te hebben met het communisme, ook al vertoonde zijn werk veel kenmerken van een zeer sterk individualistisch geörienteerde levensvisie. Brunovsky heeft geweigerd voor een onderzoekscommissie te verschijnen. Boven deze kleinheid voelde hij zich terecht verheven. Hij is dus niet langer directeur van ‘zijn’ beroemde academie van Bratislava.
Werk van Albin Brunovsky is tot begin november te zien in Galerie Epreuve Artiste, Oude Kerkstraat 64 te Antwerpen. In het voorjaar van 1992 zal hij te gast zijn in de galerie van Arte Grafika te Nederzwalm.
L.V.
Auteursrechtelijk beschermd
