De Vlaamse Gids. Jaargang 74

[p. 20]

Nieuwe boeken in kort bestek

CITATEN - Een citatenboek is geen normaal leesboek. Het is een boek om te doorbladeren, een leespark dat tot ontspannende wandelingen uitnodigt. Het is ook een naslagwerk; in bepaalde omstandigheden moet men een toepasselijk citaat in een minimum van tijd kunnen terugvinden. In Prisma van de citaten zijn ruim 3.000 aforismen thematisch gerangschikt. Door de systematische indeling zijn ze gemakkelijk terug te vinden. Ook het auteursregister is een belangrijke wegwijzer.

De samensteller van dit nieuwe citatenboek heeft een keuze gemaakt uit het veel eerder verschenen Spectrum Citatenboek van Cees Buddingh'. Hij heeft deze verzameling aangevuld met een aantal nieuwe citaten uit andere bronnen.

Balzac, Goethe en Oscar Wilde behoren tot de meest geciteerde auteurs. In Prisma van de citaten is werk van Nederlandstalige schrijvers in bescheiden mate aanwezig. Multatuli spant de kroon. Een goed aforisme van August Vermeylen: Verdraagzaamheid is in vele gevallen maar een vorm van moeheid. En van Gerard Walschap: Smaak is geen kwestie van meerderheid. Nog één buitenlands smaakmakertje, een voor sommige idealisten moeilijk te kraken noot van Franz Kafka: Iedere revolutie vervluchtigt en laat enkel het slijm van een nieuwe bureaucratie na.

Pittige beschouwingen over het genre staan in de inleiding, nog steeds van C. Buddingh'. Een heerlijk boek.

J.Y.

PRISMA VAN DE CITATEN. Samenstelling: Cees van der Zwalm. Utrecht, Het Spectrum, 1989, 406 p. (Prisma Pocket, 2704). Prijs: 395 BF. (In België verdeeld door Standaard Uitgeverij te Antwerpen)

FISCUS - Er zijn de laatste jaren verschillende handleidingen voor belastingplichtigen verschenen, maar het boek Fiscus, uw vriend, uw vijand van P. Van den Heuvel en L. Vanheeswijck blijft een van de beste. Het boek is gewijd aan de vele moeilijk te doorgronden mogelijkheden tot aftrekken van allerlei bedrijfskosten voor loon- en weddetrekkenden. Er is nu een zesde druk van verschenen: een volledig herziene versie, aangepast aan de nieuwe belastingwetgeving.

[p. 21]

In een tweede boek behandelen dezelfde auteurs de problematiek van de aftrekbare bedrijfslasten voor vrije beroepen.

Beide boeken worden gekenmerkt door een overvloedige beschrijving van voorbeelden uit de praktijk. De eigen toestand kan daar gemakkelijk op geprojecteerd worden. Het zijn dus echt leesbare en ook echt bruikbare boeken.

J.Y.

HEUVEL, P. van den en L. Vanheeswijck: Fiscus, uw vriend, uw vijand? Aftrekbare bedrijfslasten voor loon- en weddetrekkenden. 6^e en aangepaste druk na de belastinghervorming. Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 1990, 150 p. Prijs: 595 BF.

HEUVEL, P. van den en L. Vanheeswijck: Fiscus, te veel, te weinig? Aftrekbare bedrijfslasten voor vrije beroepen. Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 1990, 126 p. Prijs: 595 BF.

BOEKEN OVER NEDERLANDSE TAAL - Bij de Nederlandse SDU (Staatsdrukkerij/uitgeverij) te 's Gravenhage, verschenen drie belangrijke boeken die het praktische gebruik van de Nederlandse taal in goede banen helpen leiden. Van het sinds lang bekende Groene Boekje verscheen een nieuwe en met ongeveer 30.000 trefwoorden aangevulde editie. Na een dertigtal pagina's spellingregels volgt de ruim 800 bladzijden lange woordenlijst met vermelding van o.a. de meervoudsvormen, het geslacht, de gangbare verbogen en vervoegde vormen en de afbreekplaatsen. In een ruim 50 pagina's lange appendix wordt van minder gebruikelijke schrijfwijzen verwezen naar de wettelijke voorkeurspelling. De nieuwe woorden zijn in de woordenlijst herkenbaar afgedrukt.

De herziening en de aanvulling zijn verzorgd door het Instituut voor Nederlandse Lexicologie te Leiden.

Aan een nieuwe spelling wordt al weer sinds jaren geknutseld en het zal vermoedelijk nog jaren duren vooraleer een officiële spellingcommissie met bruikbare voorstellen voor de dag komt. Tot zo lang is dit nieuwe Groene Boekje een unieke steun en toeverlaat in momenten van twijfel. Al wie zich met taal bezighoudt moet dit boekje binnen handbereik hebben.

Er verscheen ook een volledig herziene editie van de door Jan Renkema samengestelde Schrijfwijzer. De eerste editie van dit boek verscheen in 1979 en was een uitvloeisel van de werkzaamheden binnen de Commissie Duidelijke Taal, ontstaan na klachten over onduidelijk taalgebruik door overheidspersoneel. De praktijk heeft uitgewezen dat deze Schrijfwijzer niet alleen bij ambtenaren welkom was.

In het boek wordt ruime aandacht besteed aan stijlregels, aan zinsbouw, aan tot leesgemak leidende tekstindeling, aan een aantal grammaticale valkuilen, aan de gangbare spelling, aan het gebruik van leestekens. Vooral de talrijke voorbeelden uit de praktijk van het dagdagelijkse taalgebruik werken zeer verhelderend.

Het derde SDU-boek is samengesteld door Karel Treebus, sinds meer dan vijfentwintig jaar als grafisch vormgever aan de SDU verbonden. Zijn Tekstwijzer richt zich tot een meer gespecialiseerde groep taalgebruikers. De ondertitel van het boek verwijst er naar: een gids voor het grafisch verwerken van tekst. Het is een handboek voor typografen, voor publicisten en vormgevers, voor het groeiende aantal gebruikers van desktop-publishing-systemen. Merkwaardig is wel dat het boek niet alleen het gloednieuwe heden en de toekomstperspectieven bekijkt, maar ook een boeiend overzicht brengt van het verleden. Het ontstaan van de oude letters, de oude zet- en drukmethodes worden met een zekere eerbied beschreven.

De grootste aandacht gaat uiteraard naar de technieken van vandaag, naar de werking van de moderne zetmachines, de beeldschermopmaak, de hedendaagse boekverzorging. Het vijfde hoofdstuk is vooral belangrijk voor de auteurs en vormgevers; het behandelt de redactionele en zettechnische aspecten van het manuscript, van wat de drukkers de kopij noemen.

Tekstwijzer is een handboek vol praktische informatie voor allen die zich bezighouden met het persklaar maken van teksten. Een groot aantal illustraties vullen de vlot leesbare tekst aan.

J.Y.

HERZIENE WOORDENLIJST VAN DE NEDERLANDSE TAAL. 's Gravenhage, SDU-uitgeverij, 1990, 919 p. Prijs: 695 BF, gebonden.

RENKEMA, JAN: Schrijfwijzer. Volledig herziene editie. 's Gravenhage, SDU-uitgeverij, 1989, 210 p. Prijs: 750 BF, gebonden.

TREEBUS, K.F.: Tekstwijzer. Een gids voor het grafisch verwerken van tekst. Vierde druk. 's Gravenhage, SDU-uitgeverij, 1988, XIV+270 p., ill. Prijs: 1.050 BF, gebonden.

De drie boeken worden in België verdeeld door Standaard Uitgeverij te Antwerpen.

NIEUWE ‘OOGGETUIGEN’ - Het boek Vogels in de reeks Ooggetuigen is niet het zoveelste kijkboek over vogelsoorten. Het is een - vooral door de bonte illustratie - goed en boeiend overzicht van de vogel in het

[p. 22]

algemeen, met vooral aandacht voor details: skeletten, vleugels, poten, snavels, pluimen, eieren, nesten. Ook het vliegen, de voeding, het paren en het bebroeden van de eieren komen ter sprake. Op het einde van het boek wordt ook de waarneming van vogels behandeld en de bouw van vogelhuisjes.

In Planten wordt op gelijkaardige wijze over de plant in haar algemeenheid geschreven. De van dichtbij bekeken details zijn hier o.a. wortels, bladeren, bloemen en zaden, waarbij problematiek als bestuiving, verspreiding der zaden, ontkieming en vegetatieve vermeerdering ter sprake komen. De hele levenscyclus van de plant komt zo aan de beurt. In afzonderlijke hoofdstukken wordt aandacht besteed aan enkele bijzondere plantensoorten als de water- en vetplanten, de alpenflora. In een slothoofdstuk wordt het verzamelen en bewaren van planten beschreven.

Zoals bij de vroegere bespreking van Ooggetuigen-delen reeds werd gezegd (zie Boek en Bibliotheek 1990/1) speelt de illustratie in deze boeken een hoofdrol en is de reeks vooral bedoeld voor jongeren. In een vijftal landen werd de Ooggetuigen-reeks reeds bekroond. Terecht.

J.Y.

BURNIE, David: Vogels. Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 1990, 64 p., ill. (Reeks Ooggetuigen). Prijs: 395 BF., gebonden.

BURNIE, David: Planten. Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 1990, 64 p., ill. (Reeks Ooggetuigen). Prijs: 395 Bf.

JUSTITIE - In de reeks Gezin en... publiceerde Elie Van Acker een wegwijzer in de doolhof van de justitie met een overzicht van zowel de burgerlijke als de strafrechterlijke procedures. In 91 vragen en antwoorden, dus op een zeer praktische wijze, worden de werkmethodes van het gerecht ontleed. Tot welke rechtbank moet men zich wenden? Hoe kan ik een zaak voor de rechtbank aanbrengen? Hoe verloopt een deskundig onderzoek? Hoe lang duurt een gerechtsprocedure? Hoe verloopt het gerechtelijk onderzoek? Kan ik mijn straf alleen in de weekends uitzitten? Wie betaalt de gerechtskosten? Hoeveel kost mij een advocaat? Enzovoort.

Achteraan staat een adressenlijst en een uitgebreide trefwoordenlijst vergemakkelijkt het spoedig terugvinden van detailonderwerpen. Het boek is in een eenvoudige en heldere taal geschreven.

J.Y.

ACKER, Elie Van: Gezin en justitie. Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 1990, 136 p. Prijs: 350 BF. (Reeks Gezin en).

ACHTER DE TRALIES - Twee eeuwen gevangen van Herman Franke is een - als proefschrift begonnen - boek over de veranderingen in de strafrechterlijke toepassingen en het gevangeniswezen in Nederland vanaf het einde van de achttiende eeuw tot heden. De evolutie is indrukwek-

[p. 23]

kend - ze vertrekt van haast dierlijk bevonden schepselen die van honger en ellende stierven in koude en vuile hokken en ze eindigt in de met centrale verwarming en met televisie uitgeruste cellen in de moderne gevangenis van vandaag. Recente gevangenisopstanden in diverse landen doen vermoeden dat de toestand in Nederland een groot stuk beter is dan in sommige andere - ook Westeuropese - landen.

Gevangenisstraf was in de achttiende eeuw vaak een vorm van foltering en voor het publiek was het lichamelijk leed van de gevangenen een soort kermisattractie. De overheid organiseerde de mogelijkheid tot het gaan bekijken van gevangenen en zag er een middel tot afschrikking in. Naar de oorzaken van crimineel gedrag werd weinig of niet gepeild. Het ondemocratische gezag moest zichzelf beschermen en de meest elementaire menselijkheid voor de gevangenen was daarbij een overbodige luxe. Het schijnchristelijk geweten van de gezagdragers lag er niet wakker van.

De studie van criminoloog Franke omvat bijna 100 pagina's noten en bibliografische bronnen en daaruit blijkt de grote ernst waarmede naar de waarheid over het gevangeniswezen werd gezocht. Niet alleen - de toch soms sterk onthullende - overheidsbronnen werden daarbij aangeboord. In het boek vindt men ook de meer emotionele en met medevoelende menselijkheid doordesemde reacties van bv. schrijvers. Dickens, Dostojevski en zelfs onze Hugo Claus komen daarbij ter sprake.

Belangrijk in de evolutie van het Nederlandse celregime is een op het einde van de vorige eeuw gehouden enquête van het door Herman Heijermans geleide tijdschrift De Jonge Gids. Voor het eerst werd de buitenwereld toen geconfronteerd met de bevindingen van gewezen (voor politieke ‘misdaden’ veroordeelde) gevangenen. Hun conclusies waren duidelijk: het celregime in het toenmalige gevangeniswezen was berekend op lichamelijke en geestelijke aftakeling en moord. Dat zelfs de daders van kleine (bv. fietsen-) diefstallen dat onmenselijke regime moesten ondergaan wijst op de grote hardvochtigheid van magistratuur en politici. Pas na de tweede wereldoorlog werd het gevangeniswezen van uit een ruim verbrede menselijke hoek bekeken. En zelfs nu zijn niet alle problemen opgelost. Tegenstanders van een meer humane aanpak van misdadigers zullen ongetwijfeld de vraag stellen: wanneer komt er eens een boek over het leed van de rechtstreekse en onrechtstreekse slachtoffers? Ze hebben uiteraard gelijk. Een en ander is inderdaad niet eenvoudig.

Twee eeuwen gevangen is niet alleen een goed gedocumenteerde studie voor criminologen en andere vaklui uit de betrokken sector. Het is ook een boeiend geschreven werk over een heel bijzonder deelgebied van de hedendaagse geschiedenis.

L.V.

FRANKE, Herman: Twee eeuwen gevangen. Misdaad en straf in Nederland. Utrecht, Het Spectrum, 1990, XX+919 p., ill. (Aula Paperback, 194). Prijs: 1.395 BF. (In België verdeeld door Standaard Uitgeverij te Antwerpen).