De Vlaamse Gids. Jaargang 74

[p. 14]

Exlibris
Een praktische handleiding voor de exlibrisverzamelaar

In Vlaanderen is de uitgave van literatuur over exlibriskunst zeer uitzonderlijk. Er is nu een praktische handleiding verschenen, waarin een aantal onderwerpen ter sprake komen die in deze exlibrisrubriek van Boek en Bibliotheek ook al behandeld werden. In Exlibris verzamelen zijn ze nu systematisch bijeengebracht en uitgebreid. Wie onvoorbereid naar een ruilbijeenkomst van exlibrisverzamelaars gaat, keert soms terug met de indruk dat de exlibriswereld vol mooie bloemen staat, maar dat het ook een jungle is, waarin men gemakkelijk verdwaalt. Het voornaamste doel van de pas gepubliceerde handleiding is het uitstippelen van wegen die naar een goed handelbare exlibrisverzameling leiden. Vooral de beginnende verzamelaar zal veel nuttige informatie in het boekje vinden. Hij kan daardoor vermijden op doodlopende paden en in valkuilen terecht te komen.

Wat is een exlibris? Hoe is het ontstaan, hoe is het geëvolueerd? Hoe geraakt men aan een eigen exlibris? Hoe verlopen de contacten tussen verzamelaar en kunstenaar? Met welke grafische technieken worden exlibris gemaakt? Hoeveel kost een exlibris? Gegevens over deze onderwerpen monden uit in een hoofdstuk over het gebruik van het exlibris als eigendomsmerk in het boek. Vroeger werd een exlibris vrijwel uitsluitend op het binnenplat van een boekomslag gekleefd, maar het artistiek waardevolle exlibris kan ook als (aanvullende) boekillustratie dienen; dergelijke boekmerken worden dan op of naast het titelblad of op de colofonbladzijde gekleefd.

Een groot deel van Exlibris verzamelen is gewijd aan de techniek van het verzamelen. Hoe begint men een verzameling? Hoe leert men andere verzamelaars kennen? Hoe wordt een internationale ruil per correspondentie georganiseerd? Hoe omzeilt men de daarbij opduikende taalproblemen? Hoe worden ruildagen en exlibriscongressen georganiseerd? Hoe worden ze door de verzamelaar voorbereid? Kan men ook exlibris kopen? Waar vindt men oude exlibris? Kan men hedendaagse exlibris rechtstreeks bij de kunstenaar kopen? Liggen ze ook in de kunsthandel?

Hoe wordt een verzameling geordend? Wordt een thematische verzameling alfabetisch of systematisch geklasseerd? Hoe worden verzamel-exlibris opgekleefd of in passe-partout geplaatst? Hoe worden kostbare etsen beschermd?

In Exlibris verzamelen vindt men ook een overzicht van de in diverse landen uitgegeven exlibristijdschriften. Men leert er ook de belangrijke uitgevers van exlibrisboeken kennen. Er is een selectieve bibliografie (een honderdtal titels) van recente exlibrisliteratuur en een adressenlijst van de voornaamste uitgevers. Ook de adressen van de verzamelaarsverenigingen en van de belangrijkste exlibristijdschriften zijn opgenomen.

Exlibris verzamelen is de enige hedendaagse praktische studie over dit onderwerp in de Nederlandse taal. In onze openbare bibliotheken is zeer weinig literatuur over exlibris te vinden; dit weliswaar beknopt, maar toch volledig overzicht van allerlei praktische aspecten van het exlibrisverzamelen zou in de voornaamste openbare bibliotheken niet mogen ontbreken. Exlibris verzamelen kost 250 fr. en is te verkrijgen bij Graphia VZW, Lange Rekstraat 13 te 2700 Sint-Niklaas.

[p. 15]

Onze eerste illustratie laat de technische kanten van het exlibris zien. Sinds de doorbraak van het illustratieve exlibris is het boekmerk een onderdeel van de prentkunst geworden. Het wordt ontworpen door grafische kunstenaars. Links: Guido Mariman tijdens het maken van een exlibris in houtgravure; rechts: Bohumil Kratky in de lithografische drukkerij. Op één lithografische steen worden meestal 6 tot 10 exlibris getekend. Na het drukken worden de bladen verknipt.

De tweede illustratie laat een bij het thema van het boek aansluitend exlibris zien dat naast het titelblad werd gekleefd. Het doet daardoor ook dienst als een hoogst originele boekillustratie. Het is een ets-aquatint van Gennadij Vjal.

[p. 16]

De derde illustratie is een voorbeeld van de eerder zeldzame mogelijkheid om een exlibris op het titelblad te kleven. Titel en exlibris (een meerkleurige steendruk van Véra Martinková) vormen een mooi geheel. Ook dit exlibris weerspiegelt de inhoud van het boek.

De vierde illustratie laat zien dat op exlibris soms ook handtekeningen van auteurs verzameld worden. Het hier gereproduceerde exlibris is gekleefd in de vierdelige Vita Brevis, het verzameld werk van Maurice Gilliams, die het exlibris in 1980 signeerde.

De vijfde illustratie laat een klein deel zien van de talrijke recente publicaties over exlibriskunst, die in Exlibris verzamelen vermeld worden. Een aantal van deze bibliofiele edities konden alleen dank zij sponsoring gepubliceerd worden.

L.V.