Van de tamtam tot de satelliet
Nieuws laat niemand onberoerd, want in veel nieuwsberichten zitten ook enkele van onze eigen vezels verwerkt. Al wat er in de samenleving omgaat is nieuws of kan het worden. Volgens de aard van het nieuws zullen bepaalde groepen in de samenleving er interesse voor betonen: de belangstelling voor bv. sport en cultuur komt grotendeels uit verschillende hoeken.
Om de hedendaagse, nog steeds in een versnelde evolutie verkerende journalistiek beter te begrijpen, is het goed dat we over de historische achtergronden van de nieuwsverspreiding een en ander weten. Geschiedenis van het Nieuws van de Amerikaanse auteur Stephens is een knappe schets van de al zeer lange persgeschiedenis. Wat stond er in de muurkranten van het oude Rome? Hoe werd het nieuws van de ontdekking van Amerika (door de Noormannen en later door Columbus) verspreid? Wat is de rol geweest van de illegale schotschriften tegen de corruptie in staat en kerk, vlak vóór de Franse revolutie? Dat zijn slechts drie van de vele historische vragen waarop het boek antwoord geeft.
In de geschiedenis van de pers duikt uiteraard ook de geschiedenis van de boekdrukkunst op. Dat er naast blokboeken ook afdrukken van in hout gegraveerde nieuwsbulletins bestaan, is niet zo algemeen bekend. Ook over de rol van de houtsnede in de dagbladillustratie zijn in het boek van Stephens boeiende details te vinden.
Sensatiebejag lijkt een techniek of een stijl te zijn die in de aard van het nieuws zelf wortelt. Sensatie is oeroud. Zelfs in de oudste kranten zijn berichten te vinden over de geboorte van ‘monsterlijke’ kinderen of van kalveren met twee koppen. Misdaadnieuws en wat door de Engelsen human interest-verhalen worden genoemd, heeft het in de journalistiek altijd goed gedaan. l.v.m. misdaadnieuws zegt de auteur o.a. dat criminelen en hun slachtoffers tot de meest ten voeten uit getekende personages in het nieuws behoren. Het is alsof zowel de moordenaars als hun slachtoffers elk recht op privacy verliezen.
De geschiedschrijvers van de journalistiek beperken zich meestal tot deelgebieden van de pers. Door zich op bomen te concentreren zien ze het bos niet. Van Mitchell Stephens' Geschiedenis van het Nieuws kan men enigszins het omgekeerde zeggen. Hij brengt een totaalbeeld van de persgeschiedenis, maar een aantal deelgebieden (o.a. ook Vlaanderen) blijven geheel of grotendeels onbesproken. Abraham Verhoeven en zijn Nieuwe Tijdinghen behoren dus niet tot Stephens prioriteiten, maar Verhoeven is inderdaad niet de eerste geweest. Wat Europa betreft, is er vooral aandacht geschonken aan Engeland en Frankrijk. In dit globaal en wereldomvattend overzicht is de laatste honderd jaar vrij summier behandeld. De hedendaagse journalistiek is, o.a. door de opkomst van totaal nieuwe mediavormen, zo ingewikkeld dat de geschiedenis ervan een haast even dik boek kan worden.
Dit oorspronkelijk Amerikaans boek is aangevuld met een kort hoofdstuk over de communicatiegeschiedenis in Nederland, geschreven door prof. J. Hemels; in de bibliografie staat een zeer lovende verwijzing naar het werk van de Gentse pershistoricus prof. Luykx.
Het boek bevat slechts 18 illustraties. Een beetje weinig, al dient gezegd dat het werk ook zonder illustratieve overvloed bijzonder boeiend is.
L.V.
STEPHENS, Mitchell: Geschiedenis van het Nieuws. Van de tamtam tot de satelliet. Utrecht, Het Spectrum, 1989, 431 p., ill. (Aula Paperback, 179). Prijs: 995 BF. (In België verspreid door Standaard Uitgeverij te Antwerpen).
Auteursrechtelijk beschermd