Exlibris
Literaire thema's in de hedendaagse exlibris-grafiek IX
IN DE ZESDE aflevering van deze reeks hebben we voorbeelden getoond van exlibris waarop citaten van schrijvers te lezen staan. Op een aantal door literatuur geïnspireerde exlibris zijn echter alleen schrijversnamen te lezen. De bedoeling is meestal het aantonen van een bepaalde voorkeur, het uitdrukkelijk bekennen van een gehechtheid aan bepaalde schrijvers, het verwijzen naar invloeden van schrijvers op de gang van het eigen leven.
Sommige van deze exlibris zijn ook bedoeld voor praktisch gebruik in bepaalde onderdelen van een persoonlijke bibliotheek.
Zlata Potapova zal wel een bijzondere interesse hebben voor Italiaanse leterkunde en over deze specialiteit een behoorlijk aantal boeken bezitten. De Tsjechische kunstenaar Vaclav Fiala maakte voor haar een lithografisch exlibris, dat een beetje aan een grafmonument doet denken [1]. De namen van een aantal Italiaanse auteurs staan er als in steen gebeiteld. De figuren knielen voor o.a. Dante Alighieri, Petrarca, Boccaccio, Goldoni, Manzoni... Op een ander exlibris van dezelfde kunstenaar wordt aan de schrijvers een roos aangeboden [2]. De auteursnamen wijzen hier op een belangstelling voor de grote klassiekers van zowel de Franse als de Russische literatuur. Vaclav Fiala schijnt voor dergelijke opeenstapeling van schrijversnamen een zekere voorkeur te hebben, want ook op het exlibris voor Jitka Fialova zijn talrijke auteursnamen te lezen [3]. De keuze is hier ook veel ruimer; naast enkele alombekende figuren uit de wereldliteratuur zijn ook enkele Tsjechische schrijvers vertegenwoordigd: Erben, Nemĉova, Jiraŝek... De rond de boeken sluipende hond verbergt enkele delen van de namen en maakt er een - gelukkig niet té moeilijke - puzzel van. De aanwezigheid van kat en hond bij deze schrijvers kan tot allerlei veronderstellingen leiden.
Dr. Karl Schmidt is op het exlibris van Max Kislinger met niet minder dan acht wijsgeren op wandel [4]. De wijze uil heeft er een Latijnse bedenking bij. De pittige en met humor gekruide stijl van de Oostenrijker Max Kislinger is in dit exlibris goed herkenbaar. Het is een handgekleurde houtgravure.
Een rustige zitkamer met antiek meubilair is het dekor waarin de boeken staan van F. Serra-Mont [5]. Het is een gravure van de Spanjaard Joan Estiarte. De bovenaan geplaatste spreuk wijst er op dat de titularis zich ook aan kreatief werk heeft gewaagd. De helft van de vermelde auteurs is van Spaanse oorsprong - nationalistische gevoelens op dergelijke exlibris komen gemakkelijk boven.
Dit laatste is zeker het geval op het exlibris voor de Portugese verzamelaar Artur Màrio da Mota Miranda [6]. Drie klassieke Portugese auteurs worden hier met liefdevolle handen benaderd op een ets van de Duitse graficus Fritz Bötel. Terloops kan hier vermeld worden dat da Mota Miranda de uitgever is van een prachtig lexicografisch naslagwerk over hedendaagse exlibriskunstenaars, nl. de Bio-bibliographical Encyclopaedia of Contemporary Exlibris-Artists. Van dit werk zijn reeds drie delen verschenen en in elk ervan wordt ook een Vlaams exlibris-kunstenaar voorgesteld. De teksten in het boek zijn in Engels, Duits of Frans. Elk deel is overvloedig en zeer levendig geïllustreerd, o.a. ook met ingekleefde originele exlibris.
Een Vlaams voorbeeld van exlibris waarop de namen van voorkeurschrijvers worden vermeld werd door André Gastmans gemaakt voor Mieke De Belder [7]. Gezelle staat er tussen Goethe en Ibsen. Op dit exlibris is ook de muzikale belangstelling van de titularis nadrukkelijk uitgebeeld.
Nederlandse en Franse toneelklassiekers staan broederlijk naast elkaar op een exlibris voor A. Perrenet [8]. Dit exlibris werd in 1930 door Johan Briedé getekend. Het citaat van Poussin weerspiegelt echter meer dan de tijdsgeest van de dertiger jaren.
Een verwoed lezer wordt wel eens een boekenvreter genoemd. De Fransman Charles Favet schept de boeken van Goethe en Heine in de ovenbrede mond van Paul Pfister [9]. De namen Bach en Dürer wijzen op een belangstelling die verder reikt dan de literatuur.
Auteursrechtelijk beschermd
