De Vlaamse Gids. Jaargang 65

[p. 53]

Ingrid Vander Veken
Open brief aan de toekomstig ongeletterden

Open brieven zijn vandaag de dag een gegeerd literair genre. De Franse uitgeverij Albin Michel heeft er zelfs een aparte reeks voor uitgetrokken. De jongste briefschrijver daarin is Paul Guth, jarenlang leraar aan lycea in Dijon, Rouen en Parijs. Guth staat thans niet langer voor de klas, omdat zijn stembanden het begeven hebben. Maar des te luider schreeuwt hij in zijn ‘Lettre ouverte aux futurs illettrés’ zijn verontwaardiging en ongerustheid uit. Er wordt op de Franse schoolgaande jeugd een intellectuele genocide gepleegd, vindt Guth. En in een extatische tirade klaagt hij aan waarin die bestaat en wijst hij de schuldigen aan.

Onderwijsvernieuwingen hebben de oorlog verklaard aan een aantal vakken die voor Guth de pijlers zijn waarop Petrus zijn kerk bouwde: klassiek literatuuronderricht, Latijn, geschiedenis, tekenen. Ontneem de Franse scholier dat onderricht, en je ontwortelt hem. Hij verliest elk contact met wat eens een roemrijk verleden was en zulks ten voordele van een heden, dat in Guths ogen maar weinig genade vindt. Het is niet op het ogenblik dat de wereld zich in een cacafonie bevindt dat je de deuren van de school moet openzetten. Door de politisering bij uitstek door te trekken naar het onderwijs, maak je weerloze slachtoffers.

Elk heeft zo zijn kater van mei '68. Sommigen betreuren dat de barricades geen aarde aan de dijk hebben gebracht, Guth vindt integendeel dat ze een onoverzichtelijke slijkberg hebben nagelaten.

Zijn open brief is gericht aan Jacques, een scholier die hij dagelijks op straat ontmoet, en die zijn leerling had kunnen zijn. Die Jacques is voor hem de verpersoonlijking van de jeugd. Hij wordt niet door zijn moeder gekoesterd, omdat die het veel te druk heeft met het rondlopen op botten, het lurken aan sigarettepeuken, het uitoefenen van een mannelijk beroep. Hij is een weeskind op kleine schaal, hij wordt dat later ook op grote schaal. Want na de moederschoot wordt hem het vaderland ontzegd. Het vernieuwd onderwijs ont-Franst de kleine Jacques en dat is zowat het ergste wat een citoyen kan overkomen. Er is voor

[p. 54]

Paul Guth geen heil voor het individu, geen heil voor Frankrijk, geen heil voor Europa en geen heil voor de wereld, als de Franse onderdanen hun nationaal bewustzijn kwijtspelen.

Of, zoals hij het formuleert: patriottisme is uit de taal verbannen, er rest Jacques en de zijnen slechts één term ter vervanging: chauvinisme.

Na het lezen van dit boek lijkt me dat een zeer reële taalzuivering. Ik zie me verplicht om achter Guths teleurstelling in een onderwijs dat elke moeite ontziet en daardoor aan kwaliteit inboet, drie vraagtekens te plaatsen. Een rood, een wit en een blauw.