De Vlaamse Gids. Jaargang 65

[p. 17]

Willem M. Roggeman
Hedendaagse Makedonische poëzie

Na de tweede wereldoorlog, op 7 juli 1945, werd de Makedonische taal officieel erkend. Maar de dichters hadden hier natuurlijk niet op gewacht en reeds veel eerder gepubliceerd. Nog hetzelfde jaar verscheen de eerste naoorlogse dichtbundel, ‘Pesni’ (Gedichten) van Aco Sopov, één van Makedonien grootste dichters. In de poëzie van Aco Sopov en van zijn generatiegenoten Slavko Janevski, Blaze Koneski, Gogo Ivanovski en Lazo Karovski werden vooral de idealen van de revolutie bezongen en de tragiek van het strijdende volk. De invloed van de Russische dichter Wladimir Majakofski is in deze jaren zeer sterk.

Maar er doet zich een grondige ontwikkeling voor in de Joegoslavische samenleving en in de jaren 1950-58 overheerst de intieme lyriek. Tegelijkertijd zijn ook de eerste kiemen merkbaar van een nieuwe poetica, waarin werkelijkheid en droom, werkelijkheid en mythe, maar ook werkelijkheid en legende door elkaar worden gevlochten. De belangrijkste vertegenwoordigers van deze poëzie zijn Gane Todorovski, Mateja Matevski, Miho Atanasovski, Cane Andreevski, Srbo Ivanovski en Ante Popovski.

Een intellectuele spanning valt ook op in het lyrische denken van Sopov. In dit denken wordt het zwaartepunt verschoven van het subjectieve naar het universele in het drama van de menselijke existentie. Bij Mateja Matevski wordt de metafoor de gouden sleutel voor zijn gedichten. De associatie breidt het gedicht in verscheidene richtingen uit.

In de jaren 1958 tot 1966 komt de derde dichtersgeneratie aan het woord met als belangrijkste figuren Radovan Pavlovski, Jovan Koteski, Petre M. Andreevski, Ivan Capovski, Petar T. Boskovski, Vlada Urosevis, Mihail Rendzov en Bogomil Guzel.

Oudere en jongere dichters gaan elkaar beïnvloeden, maar er zijn ook invloeden van de moderne Serbische, Kroatische en Sloveense poëzie. Bovendien doen belangrijke buitenlandse dichters als Saint-John Perse, Rilke, Pasternak, Eliot en Yeats hun invloed gelden. Daarbij mogen echter ook de Makedonische tradities met hun over-

[p. 18]

levering van mythen en legenden niet vergeten worden, terwijl ook het landschap van deze streek heel wat elementen levert.

In de jaren 1966 tot 1980 zien belangrijke werken van dichters van alle generaties het licht, tot van de allerjongsten als Aldo Kliman, Sande Stojcevski, Vele Smilevski, Eftim Kletnikov, Risto Lazarov en Radovan P. Cvetkovski.

De dichters Pavlovski en Guzel publiceerden in 1960 een manifest ‘De epiek voor de keuze’, waarin zij o.m. verklaarden: ‘De epiek kan nooit volledig, op een gedisciplineerde manier georganiseerd zijn. Het is vergeefs haar aan banden te willen leggen of dijken voor haar op te werpen.’ Terwijl Pavlovski zich meer naar een filosofisch getinte poëzie heeft gekeerd, zal Bogomil Guzel een experimentele poëzie voorstaan, waarbij hij het schrijven van gedichten ziet als ‘een alchimistische toverij’.

Guzel schrijft niet geïnspireerd, maar ‘maakt’ heel bewust zijn gedichten, die meestal een verhalende inhoud hebben, waarbij de geheime betekenis slechts moeizaam kan ontsluierd worden.

In het laboratorium van deze moderne alchimist schijnt alles mogelijk te zijn; de lucht verandert in as en het metaal in honig. Hij heeft echter een bijzondere gave om de passende sleutels te vinden, waarbij het geheim van de woorden wordt onthuld zodat nieuwe werelden kunnen geschapen worden. Maar dit alles gebeurt tevens met humor en ironie.

Tot deze levende stroom van de moderne Makedonische poëzie behoort ook het werk van Mihail Rend-zov, waarin ‘opwinding en onrust razen’ voorde beelden van het verleden en het heden. Eigenlijk heeft Rendzov slechts één thema, waaraan al de andere, die eraan ondergeschikt zijn, tevens worden verbonden. Centraal staal het vuur, datzelfde vuur dat de dichters van Herakleitos hebben overgenomen en op verschillende manieren hebben gepoëtiseerd.

Dit overzicht van de hedendaagse Makedonische poëzie, dat eerder informatief dan analystisch is, kan men afsluiten met de vaststelling dat in amper 35 jaar deze poëzie haar dynamische kracht heeft bewezen en reeds een eigen, persoonlijke inbreng in de Europese poëzie heeft geleverd.