American Nude van Tom Wesselman, Warhols zilveren screen van Marilyn, of een gigantische spijker van U ecker, dwars over de straat in de gevel geslagen. En Christo die mijn tafel inpakt, niet zo maar mijn tafel maar mijn hele kamer, niet zo maar mijn kamer maar mijn hele flat, niet zo maar mijn flat maar het hele huis, de hele stad opgebonden in één groot plastic pakket. En wij allen onder één hoed, de hoed van James Lee Byars... Ja, bestaat de pen op zichzelf, het papier, de schrijfmachine, het woord? Of is alles èn woord èn klank èn beweging èn ruimte, oog en oor, vlak en diepte, holte en volume, doek en kerf, vlees en bot, roep en stilte, afbraak en doorbraak, spel en ernst, taal, kennis, durf, intellect, konsekwentie, niveau? Eenvoud en veelvoud?’
Ziedaar. Tot op een dag, na dit alles, de klok is stilgevallen. Ook deze Yellow Submarine is zolang te water gegaan, tot hij is gestrand. Het is een oude en eenvoudige historische wet.
Het moet, in tijden van windstilte en restauratie zoals wij thans beleven, verleidelijk zijn zich over te geven aan de nostalgie. Verleidelijk, jawel, maar niet aan te bevelen, hoezeer men het ook moge betreuren dat combativiteit en vitaliteit, de niet te stuiten geestdrift-om-het-scheppen, ja de creativiteit om de creativiteit, waarom niet, voor een poos de plaats hebben geruimd. Immers geen zinnig mens zal durven beweren, dat in periodes van terugval en bezinning geen waardevol werk zou worden voortgebracht. De geschiedenis, ook de meest recente, is daar om het tegendeel te bewijzen. (Margueritte Duras heeft precies in deze tijd toch maar haar magistrale film India Song gerealiseerd, om slechts dit ene, zij het buitenlandse voorbeeld te noemen). Bedenkelijk wordt het alleen, wanneer allerhande tekenen erop wijzen dat de bezinning gepaard gaat met een onmiskenbare malaise, alsof de wereldsituatie van economische recessie die ons bekend is, zich met brutale vanzelfsprekendheid ook van de artistieke sector heeft meester gemaakt, de kunst mee in haar crisis heeft betrokken.
Want, hoe anti-revolutionair men ook moge ingesteld zijn - een houding waarvoor wij uiteraard alle begrip willen opgebracht zien - men kan niet wensen dat met het intreden van de pauze ook de onverschilligheid veld wint, en met de onverschilligheid de verdorring, en met de verdorring het onvermijdelijke afsterven. M.a.w. dat de continuïteit in het gedrang wordt gebracht want precies diè, nietwaar, willen wij toch in de eerste plaats beveiligd zien.
Het weze mij toegestaan, als parenthesis even een beroep te doen op een onverdachte getuige. Toen enkele jaren geleden aan Jean Paul Sartre de vraag werd gesteld, waarom hij een belangrijk deel van zijn leven heeft zoek gebracht met het bestuderen van uitgerekend een figuur als Flaubert. antwoordde Sartre: ‘Stendhal, par exemple, est un écrivain que je préfère de beaucoup à Flaubert... Je veux dire que Stendhal est à la fois plus fin et plus fort. Avec lui, on peut se laisser aller totalement: son style est parfait, ses héros sont sympathiques, sa vision du monde est juste et sa conception de l'histoire est très astucieuse. Rien de tel chez Flaubert.
Auteursrechtelijk beschermd
