De Vlaamse Gids. Jaargang 57

[p. 57]

Lucienne Stassaert
^* Adamsia Palliata

Het tast je af, het tast je aan: iets wat de bladeren, de plan-
ten kennen. En de dieren, de doden misschien.
Ik moet geduld oefenen, denk je. Eerst moet ik het op heter-
daad betrappen: in gedachten, gevoelens, gewaarwordingen.
Wat je dan ontdekt is geen geduld meer. Het wordt berus-
ting genoemd. Of: onmacht.
Men zegt:

het leven woekert (de namen van de dingen)
er zijn gebreken (er is leven)
er zijn gaven (men leert sterven)
eenzamen en minzamen (doe niet alsof)
individu en massa (moord): COMMUNICATIE

Beweegt het alleen, ben jij het die wacht? Je dacht toch dat
je (in cirkels weliswaar) in beweging bleef, op weg was
naar...
Nu moet je de feiten onderzoeken, gebeurtenissen aanreke-
nen, de erfenis opsommen. (De gebreken: het cijfer. De
winst: het verlies.)
Je zegt:
dat het zó had kunnen zijn, dat het ophield
dat het zó niet geweest is, dat het zou herbeginnen
dat het bijna een vermoeden is
DAT
je moet beginnen met
dit vermoeden, in het verleden verankerd, los te scheuren
van: een al te makkelijke ontkenning, een te mismoedig

* Zeeanemoon die als parasiet op de heremijtkreeft leeft

[p. 58]

 

knikken. Je kunt niet meer terug, je staat in het midden.

 

Van het vuur. De pijn. Het leven. De dood. (Een tegenvuur

 

dat niet zal wijken.)

 

Maar: ze hebben je nog andere dingen gezegd.

 

Neem maar (wat je toekomt)

 

Geef maar (wat je kunt)

 

Dus begin je te spreken, niet met woorden, met de klank:

 

AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA

 

 

 

OMDAT

 

ALSOF (dat onthou je)

 

het geweld op vilten voeten loopt

 

de hoop een vermomming is

 

de doden niet kunnen getuigen

 

de levenden de doden niet kunnen ontcijferen (op de con-

 

ferentietafel, bijvoorbeeld)

 

het water sterft

 

de vissen gapen

 

de mensen slapen

 

de bomen bewusteloos zijn

 

de planten giftig worden

 

de regen soms van zwavel is

 

ALSOF

 

OMDAT (oefen je geduld maar, wordt maar wijzer)

 

SST .................................................................

 

(sta je op? loop je weg? uit je huis? je stad? deze ruimte?

 

dit graf? wordt er in ijzeren handen geklapt?)

 

 

 

NEE

 

je blijft

 

je hoort:

 

het tikken van de tijd (bommen)

 

het gorgelen van water (stof)

 

het ruisen van het ranke nieuws:

 

volhouden / doorduwen / niet omkijken / nooit toegeven /

 

we komen er / we moeten er zijn / de wereld kun je toch

 

niet verdelen / laat de armen de armen maar begraven / we

 

hebben niets gezien / we hebben het gehoord / volhouden /

 

doorduwen / we zijn er bijna! / veel gelukwensen voor een

 

spoedige vervuiling / veel verdragen voor een langzame

 

dood / maar niet te langzaam want

 

de wereldvrede komt in gevaar

 

DE            DAT

 

(vrede?)       (gevaar?)

[p. 59]

 

Rood of zwart? vraag je. Geel of rood? Nu hoor je ze zwij-

 

gen. Men zegt: dat was dàt. We hebben het (pleit) gewon-

 

nen.

 

Je stelt de tweede vraag:

 

ben jij het die neemt (en spreekt?)

 

ben jij het die leeft (en geeft?)

 

 

 

Ze noemen je de namen van de dingen. Wat wil je weten?

 

Of het leven een stroom is? Men zegt: dit is moord, dit is

 

oorlog. In je gedachten, gevoelens, gewaarwordingen. In

 

het leven, in de mens. En ook de natuur liegt er niet om:

 

neem bijvoorbeeld de zeeanemoon Adamsia Palliata (een

 

parasiet enig in haar soort).

 

Nu weet je tenminste dat een parasiet tegelijk beschermt en

 

uitput. Dat zijn gif, waartegen het schaaldier geïmmuni-

 

seerd is (dat veronderstelt men) de andere dieren op afstand

 

houdt. En vooral: dat zeeanemoon en schaaldier in weder-

 

zijds begrip met elkaar leven. In verstandhouding of: in

 

eenzaamheid. (nog geen symbiose dus)

 

Moet je, voorlopig maar, besluiten: dan maar een parasiet

 

meer of minder?

 

 

 

(en anders dan nu, dan dit binnensmonds zoemen sst.........

 

zou je je die eerste klank kunnen herinneren, samen met

 

het gebaar, de uitstorting van pijn of was het vreugde mis-

 

schien, wat je nu niet meer hoort, je ooit gehoord hebt, uit

 

een andere mond, in een andere taal, nog eens zult herkennen,

 

later, later dan nu want de klank heeft zich uitge-

 

breid, ligt nog in het verschiet, aan de horizon van je leven,

 

het kan een regenboog zijn - en jij genietend van... - ver-

 

wondering, ontzetting misschien - en jij wegvluchtend

 

voor..., je weet ervan, je hoort het nu bijna, tussen de woor-

 

den, DIE stem, gereed om je te overvallen, wachtend op je

 

bereidwillige paniek: huilen, scheuren, dreigen, vloeken,

 

klagen en geen spoor van bloed, een vermoeden slechts, een

 

voortreffelijk geheugen, voorbij de klank en toch naakter

 

dan ooit, een stem achter de huig, het gefluister van de an-

 

deren maar je rust is gestoord, het was geen berusting en

 

ook geen onmacht, de dood in het leven, het leven in de

 

dood en

 

je zou het niet meer willen horen

 

je zou het niet meer willen zien

 

sst ...................................................................

[p. 60]

 

Je wordt opgeruimd, je wordt genummerd: van 1 tot 10.

 

Van 10 tot 100. Van 100 tot 0. Men zegt:

 

horen en zien (en vergeten)

 

laat dat toch (met rust)

 

het begint te stuiven (je begint te leven)

 

en nadien en nu

 

SST ................................................................)

 

Waar is de wanklank? vraag je. Is het gevolg soms een oor-

 

zaak van:

 

het ademhalen (op maat en met fatsoen geknipt)

 

het uitstoten (waarover men niet spreekt)

 

het uitblazen (van de olympische kaars, bijvoorbeeld)

 

de gezonde lach op een gezond gelaat (hang de vlag maar uit, we regelen het wel)

 

het wachten op de laatste trein (gevolgd door de eerste)

 

de feestverlichting van de stad (voor wie zich geen geweld

 

aandoet).

 

Veel gelukwensen voor een waterdichte maanreis. Veel ver-

 

dragen voor een definitieve zweer: we hebben ons finaal

 

gesocialiseerd!

 

 

 

Zwart of wit? vraag je. Dood of levend? Nu hoor je ze

 

zuchten. Men zegt: komt het tenslotte daar op neer?

 

(sta je op? loop je weg? uit je huis? je stad? deze ruimte?

 

dit graf? wordt er in ijzeren handen geklapt?)

 

 

 

NEE

 

je ziet

 

een mens tegenover jou. Hij tilt een arm op, legt zijn hand

 

op je hoofd. Hij glijdt eraf (zó ben je niet, zó ben je nooit

 

geweest). Dus keer je op je stappen terug: in gedachten, ge-

 

voelens, gewaarwordingen. Eerst moet je hem op heterdaad

 

betrappen: je bent eraan gewend.

 

Het spiegelbeeld niet. Dat bekijkt je met enige verwonde-

 

ring. Alsof je er niet meer bent. Wie roept: verklaar je eens

 

nader? Is dit wat jij beweert (te denken, te voelen en te

 

zijn) slechts een veronderstelling? Zwijg dan (in alle talen)

 

of spreek (zonder moeite). Wij wachten op je, wij verwach-

 

ten je.

 

Maar: wie beweegt er ondertussen? Kijken zij je aan, snelt

 

de trein je voorbij? De andere is je beeld niet, noch je scha-

 

duw. Jij bent de eerste persoon. Alleen in het meervoud,

 

samen in de enkeling.

 

IK       of       JIJ

[p. 61]

 

IK       en       JIJ

 

zeg

 

JA

 

er is een ander begin (nog geen antwoord)

 

een oud vermoeden (nog geen waarheid)

 

een stilte die nu verbroken wordt (twijfel met voorbedachte

 

raad)

 

Welk geheim wordt zorgvuldige bewaard, regelmatig ge-

 

snoeid, volmaakt verzwegen?

 

SST .................................................................

 

 

 

zoveel is er gebeurd, zoveel werd er vermeden (nooit ge-

 

daan, nooit van gehoord), zoveel werd er misdaan, zo-

 

veel werd er vermoord (alleen in sprookjes leeft men lang

 

en gelukkig) en ondertussen leef jij verder met dat tweede

 

zelf dat samen met je eet en drinkt en paart, je beschermt

 

en vernietigt, bevrucht en ontmantelt, dat jij verdraagt, dat

 

jou verdraagt, waarvan je soms de voortdurende vraatzucht

 

zou willen onderbreken, dat niettemin voor je veiligheid

 

zorgt, een vliezige opperhuid, een giftig omhulsel rond jou

 

spreidend, je aldus inkapselend, je voortreffelijk behoedend

 

voor de andere, de anderen, het ja en nee, het ene en het

 

andere, dat samen met jou de vrucht en de schaal is, de

 

macht en de onmacht (om los te breken, het hazenpad te

 

kiezen), je leert spreken, je leert zien (je leert weifelen en

 

rechtsomkeer maken), je laat horen, je laat huilen omdat de

 

honger onverbrekelijk, de dood onuitputtelijk is zodat je

 

niet meer weet of je nog zou willen proeven, slikken, zui-

 

gen, zoenen, je onaantastbaar zou willen worden (om het

 

niet meer te voelen, niet meer te weten dan met gedachten

 

zonder gevoelens, ervaring zonder geheugen, tasten zonder

 

vingers...), dat je hoe dan ook medeplichtig maakt, soms

 

de pijn ontvluchtend om dan weer terug te keren tot het

 

beeld (in het woord), het woord (in het leven), het beeld

 

(van de tijd), het woord (van de doden), de stem van de

 

anderen, van mensen en hun schaduw en aldus de kern

 

rakend van wat jij denkt te zijn: een teken van dood en

 

leven, waarom je dan (meteen) de spiegel verbrijzelt want

 

 

 

Er komt iets op je lippen. Het wordt angst genoemd. Of:

 

weerpijn (op enige afstand van de dood gevoeld). Men zegt:

 

het is de aarde, er leven mensen (de vrije lening wint steeds

 

maar veld)

 

het is een huid, het bloed sterft af (de tijd gaat snel)

[p. 62]

 

het is een vermoeden, het is geen reden (men past zich aan)

 

het zijn moordenaars (ze bedoelen het goed)

 

het zijn slachtoffers (ze weten niet beter).

 

 

 

En jij (ondertussen) wankelend

 

En jij (meteen) gewaarschuwd

 

En jij (niettemin) verwonderd

 

En jij (meer dan ooit) verlangend

 

En jij (af en toe) levend

 

En jij (min of meer) stervend

 

Bewegend (je lichaam), bezwerend (je hoofd):

 

wat je niet meer kunt ontkennen, wat je niet meer wilt be-

 

vestigen:

 

AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA

 

(luister je? ja of nee? naar hun stemmen, de geboden, de

 

gezangen van de wet? wordt er met hand en tand gevoch-

 

ten? met huid en haar op een niet te handtastelijke ver-

 

zoening gelet?)

 

 

 

NEE

 

je wacht

 

op de vrede aan de top, het onbedaarlijk fatsoen

 

de stille oorlog, de omsingelde vrijheid

 

de beschaving van het alfabet

 

MASSAPSYCHOSE       MONOKAPITAAL

 

KOMFORTNEUROSE     PRODUKTIEMELOMAAN

 

en wat de onderontwikkelden betreft: plant een boom in

 

hun tuin (laat de honger maar in het midden).

 

Min of Meer

 

Af en Toe

 

Meer dan Ooit

 

Niettemin

 

.......................................................................

 

(alleen bij stervenden wordt gefluisterd.)

 

SST .................................................................

 

(en ook dàt komt je bekend voor, je proeft het, je slikt het,

 

- het is verteerbaar, het graaft zijn weg, het legt gedach-

 

ten, gevoelens, gewaarwordingen bloot, - en toch zuigt het

 

je aan, stelt je open, daagt je uit en Meteen groeit er stilte

 

rond jou, er wordt gepreveld, er wordt gewed: ja of nee -

 

hoeveel kansen heeft hij? één op duizend? één op twee? -

 

voorzichtig word je afgetast, je bent een verdachte, je kent

 

hun debet en Ondertussen spreken zij deze belofte uit:)

[p. 63]

 

dat het altijd zo geweest is, dat het opnieuw zal ontkiemen

 

dat het nooit zal veranderen, dat het misschien zal afsterven

 

dat het nochtans een vaststelling is

 

DAT

 

(maar)

 

jij moet ophouden met

 

 

 

deze voelsprieten, in het nu geworteld, te verbinden met:

 

een gevaarlijke besmetting, een voltooid gesprek. Wat ver-

 

plicht je te blijven? Wat verhindert je vlucht? (Een verant-

 

woording is volstrekt overbodig).

 

Waarvoor? vraag je. Waarmee? Op je vraag wordt niet

 

geantwoord, op je twijfel niet gelet. Er wordt geraadpleegd,

 

vastgelegd:

 

Wij Blijven Eens, Wij Blijven Steeds

 

HET

 

IS

 

NU

 

EENMAAL

 

ZO       ; verzadigden worden verzadigd

 

verhongerden worden vermist

 

Wij streven naar spontane apartheid tussen het rode en het

 

zwarte, het gele en het blanke ras.

 

 

 

En het roze, het lichtgevlekte? vraag je. Nu slaan ze hun

 

ogen neer. Men zegt: alleen de sterken zullen overleven

 

(ook parasieten muteren wel eens: vriendschapsverdragen

 

komen reeds op gang.)

 

Inderdaad, beweren ze

 

de vrede komt voortaan niet

 

meer in het gedrang

 

Heterdaad, zeg jij

 

de ontsluitingsperiode wordt

 

voortgezet: herbewapend tot en

 

met.

 

Dus begin je voortaan met de analogie: de gelijkheid bij we-

 

zenlijk verschil (dat noteer je, daar ontsnap je niet aan).

 

Niet meer (niet minder)

 

En meer (dan eens)

 

 

 

Een oog. Het tilt vermoedens op, het legt gevoelens stil. Je

 

tegenstrevers spelen mee: ze drukken handen, ze vervol-

 

gen hun weg. (Ze zijn er nog, ze zijn er steeds geweest).

[p. 64]

 

Waar heb je het over? vragen ze. Wij weten wel beter, wij

 

raden je aan:

 

Geef Uw Heden, Uw Toekomst Een Kans

 

(tast het je af? tast het je aan? zoals het is? zoals het was?

 

nam je de regels van ons spel in acht?)

 

 

 

NEE

 

je beeft

 

omdat het weer in jou beweegt, alsof het niet van jou ver-

 

schilt, je geheugen bevrijdt (je geweten ontruimt), je erva-

 

ring verzoent (je bewustzijn ondermijnt) en ondertussen

 

wacht jij af (het keert weer), je schiet wortel (het wijkt af),

 

je noemt het leven, je geeft het een naam (het zal je volgen,

 

jij zult het verstaan), jij bloeit open, (het sterft af), in schub-

 

ben van schaamte schilfert je onmacht af (ben je daarom zo

 

bang?) en dat verwachtte je niet, (het snoert nu je stem),

 

waarom je opnieuw woorden pleegt, woede verzamelt en

 

vreugde deelt

 

het wordt je duidelijk waarom

 

het wordt je duidelijk wanneer

 

 

 

Men zegt: met de moed der wanhoop kom je nergens. Tast

 

eerst je vijand af: of het te vroeg is of te laat. Wat neemt

 

ondertussen je leven in beslag? Is het de halve waarheid?

 

De gedeelde smart?

 

Het klapperen van tanden voor het geraamte stolt?

 

Het beven van handen voor de bommen vallen?

 

Het knikken van knieën voor de dood ontvlamt?

 

Het kraaien van de haan op de toren van Chaos?

 

 

 

Met zovele (schaduwen)

 

Zonder eigen (beeld)

 

kom je weer bij de spiegel terecht. Ben ik dat? Denk je. Dit

 

verbrijzeld, vermenigvuldigd beeld? Eerst moet je het her-

 

kennen: of het een schaduw van gedachten, een waarborg

 

van gevoelens, een beeld van zwijgen is. Wat je nu betast, is

 

geen lichaam:

 

Iets van de warmte in een blad

 

Iets van de ziekte in een plant

 

door de wind bestoven

 

het kweken van weefsels,

 

ontkleuren van kracht

 

(wat deze hand verkent op het

 

papier: een weefsel van woorden

[p. 65]

 

buiten het lichaam: hier waait

 

geen blad, bestuift de schrijvende

 

zichzelf. Het wordt autogamie

 

genoemd.)

 

 

 

Iets van het schuwe dier     een tweede natuur, een oude

 

Iets van de klamme dood     wellust

 

stuifzwammen, slechts een en-

 

kel spoor

 

 

 

(hoe deze woorden getuigen:

 

ervaring mijn geheugen wordt: hier

 

wordt geen leven bevrucht, streelt

 

de schrijvende de taal. Het wordt

 

monomanie genoemd.)

 

Kom ik het leven op het spoor?

 

(Het begin en het einde)

 

Tast ik de navel af?

 

(Streng van het woord, begin van adem)

 

Men noemt het: literatuur.

 

Wat in mij beweegt

 

Welke mijn drijfveer is

 

Of zij mij zullen begrijpen

 

Of ik jou zal verstaan

 

OMDAT       ALSOF

 

niet alles gezegd is

 

bij wezenlijk verschil er geen gelijkheid is.