De Vlaamse Gids. Jaargang 55

[p. 31]

Beknopt memorandum betreffende te verwachten evolutie in het uitgeversbedrijf voor het komende decennium

BOK

KRONIEK

1.1. Het komende decennium zal gekenmerkt worden door een ingrijpende verandering in de informatiemedia: de elektronische informatie (zie 1.2) zal de boekinformatie (of de informatie via het alfabet) verdringen. Of het boek definitief verdwijnt (zie 2.1.) blijft een open vraag, maar voor elektronische media ligt beslist een enorm, nog te creëren afzetgebied in 't verschiet. Dit gebied zal waarschijnlijk, kan zeker, door bestaande uitgeverijen ontgonnen worden (zie 3.1.).

1.2. Onder elektronische media wordt in dit verband verstaan: beeldband, filmcassette of beeldplaat, te reproduceren via het kamer T.V.-scherm. Ieder van deze systemen heeft voor- en nadelen (prijs van én het reproduktie-apparaat, én van het reproduktiemiddel, én van de kwaliteit van het beeld, én van de snelle en praktische hanteerbaarheid, enz.). Producenten van deze nieuwe media concurreren thans: niemand kan uitmaken welk reproduktiemiddel het uiteindelijk winnen zal. Trouwens, welk systeem de markt zal veroveren, is in feite van secundair belang momenteel (zie besluiten A/a).

2.1. Boeken die niet bedreigd worden door de elektronische media zijn allicht woordenboeken en gespecialiseerde strikt wetenschappelijke werken (A-wetenschappen maken een grotere kans). De sectoren die het sterkst bedreigd worden zijn in afnemende belangrijkheid 1) het informatieve of educatieve boek, incluis de schoolboeken 2) belletrie in zijn ruimste zin 3) jeugdlectuur.

2.2. Wat de elektronische cultuur zélf, de boodschap of inhoud, zal zijn is nog niet zeker. Maar diegenen die vanaf het begin van het verschijnen van de elektronische media op de markt zullen zijn, zullen mede deze evolutie bepalen; d.w.z. zullen de markt zélf controleren. Vermoedelijk zal het nieuwe medium 3 stadia doorlopen: a) reproduktie van bestaand materiaal (films, T.V.-beeldbanden) b) experimenteel stadium: reproduktie van bestaande boeken (uiteraard in ‘elektronische taal’) c) gebruik van de specifieke taal van het medium: dwz. creatie via deze ‘elektronische taal’. (Zie 2.3.). Deze stadia zullen zich tezamen voordoen; dit onderscheid is, denk ik, in het begin vooral een marktprobleem.

2.3. Hoé uiteindelijk deze nieuwe ‘elektronische taal’ eruit zal zien, is niet te voorspellen - net zo min als de fotografie in zijn beginstadium de uiteindelijke evolutie van de film kon voorspellen. Hier gaat de conclusie onder 2.2. geformuleerd ook op: de makers van het nieuwe medium zullen het gezicht ervan allengs bepalen - zullen de ‘elektronische taal’ allengs scheppen.

3.1. Het is een feit dat de super-grote uitgeverijen - Hachette, Springer, Rencontre, V.N.U. - de verspreiding van de filmcassette zullen verzekeren: dwz. de elektronische informatie wordt straks een aangelegenheid van verspreiding door uitgevers.

3.2. Er lekte nog niet uit, wié de cassettes gaat produceren - dit is bijzonder belangrijk. (Zie besluit A/b).

3.3. Onder produktie wordt hier in strikte zin verstaan, het maken van de moederband of -film; dwz. de creatie van de aan te bieden ‘elektronische informatie’, de zgn. software (Zie besluit A/b en c).

3.4. De ‘elektronische taal’ zal een beroep moeten doen op het overgrote deel van déze creatieve krachten, die nu verzameld zijn binnen de totaliteit van het boek - van auteur

[p. 32]

via graficus en uitgever tot verkoper (Beperking: zie 2.1.).

4.1. Er blijven binnen pakweg 10 jaar voor de bestaande uitgeverijen slechts 2 wegen open: a) zich vanaf heden hoe langer hoe meer specialiseren op de door de nieuwe elektronische media bedreigde boeken (zie 2.1.).; b) zich voorbereiden op én produktie én verspreiding van de nieuwe media.

4.2. Er ligt uiteraard een 3e weg open: deze van het gemengde bedrijf. Wie zich echter niet op 4.1. b) voorbereidt zal één tak van zijn bedrijf langzaam zien afsterven in een dodelijke concurrentie tussen diegenen die zich niet kunnen aanpassen of zich niet voorbereid hebben op de nieuwe elektronische media.

Besluiten

Deze besluiten richten tot zich tot 3 groepen mensen: A) uitgevers, B) schrijvers, C) bewuste mensen. Uiteraard kruisen deze groepen elkaar soms wel eens.

A. Besluiten bestemd voor uitgevers

In de schoot van ieder uitgeversconcern is het noodzakelijk dat een kleine werkcommissie nú gevormd wordt die tot taak heeft:

a) te onderzoeken welk systeem het meeste kans maakt uiteindelijk de markt te veroveren. De gegevens over alle systemen zijn beschikbaar: met enige creatieve durf is na grondig onderzoek van bestaande systemen en hun relatie tot de technische mogelijkheden van morgen - werken van futurologen bv. zullen moeten bestudeerd en geanalyseerd worden - een bij benadering exacte peil op de toekomst te trekken. Maar in feite is dit probleem van secundair belang (Zie 1.2.).

b) onderzocht moet worden hoé de software voor de nieuwe elektronische media geproduceerd kan worden. (Zie 3.3.). Dit is van bijzonder belang.

c) verder zou nú reeds een planning gemaakt kunnen worden van wat er met de nieuwe media aangeboden zou kunnen worden, hierbij rekening houdend met de onder 2.2. verwachte evolutie.

d) de werkcommissie zal verder nú reeds moeten onderzoeken wié voor de produktie van software voor de elektronische informatie kan benaderd worden. Bij de doorbraak van de nieuwe media - binnen 3 à 5 jaar - zullen de beste beschikbare creatieve krachten op dit gebied zich wenden tot die firma's waarvan bekend is dat zij de nieuwe media reproduceren.

e) de commissie moet onderzoeken op welke manier de door een uitgever en zijn staf geproduceerde elektronische informatie op industriële schaal kan gereproduceerd worden.

f) de werkcommissie moet pogen ofwel een plan op te stellen voor de creatie van een eigen verspreidingsorganisme geënt op bestaande organismen - via de boekhandel, de platenhandelaar, de T.V.-verkoper; ofwel een plan opstellen voor het creeren van nieuwe verkooporganismen, aangepast aan de nieuwe media. Dit laatste zal heel waarschijnlijk noodzakelijk zijn (video-kamers bv.).

g) de hier geschetste taken van de werkcommissie ‘elektronische informatie’ kunnen uiteraard uitgebreid of gelimiteerd worden; hierover beslissen de commissarissen van de beheerraad van een concern, na bestudering van de eerste dossiers.

h) wanneer deze eerste commissie een verslag heeft opgesteld, zal de beheerraad van het concern moeten beslissen of een technische commissie al of niet zal moeten overgaan tot calculatie, ten einde te bepalen hoé groot de te investeren kapitalen zullen worden en wat er te verwachten valt.

B. Besluiten voor de Broeders in de Conste van het schrijven

Wat zijn jullie, schrijvers, in feite? Ontevreden individuen met schizofrene inslag, die hun onrust kwijt pogen te geraken via de creatieve actie. Om deze creatieve krachten vorm te geven grepen jullie naar geschreven taal, een in feite heel wat makkelijker medium dan de volstrekte expressie. (Geïntegreerde massa-beleving).

Even nuchter bekijken: op een bepaald moment in de evolutie van de homo sapiens, niet eens zo lang geleden, grepen de gemakzuchtige creatieve zielen naar een expressie-middel dat hen door de industrie ter beschikking was gesteld. Geschreven taal is nl. bij de Sumeriërs ontstaan, niet om dood en liefde te bezingen, maar om het verrichten van beursverhandelingen makkelijker te maken. Geschreven taal evolueerde naar creatie-grondstof, omdat de Sumeriërs de klei-met-stift ipv. de bandrecorder lanceerden. Gebrek aan technisch kunnen. Maar nu, Broeders, is het einde van deze geschreven cultuur aangebroken. Wij kunnen hierover diep doorleefde treurzangen aanheffen - maar tranen zijn minder belangrijk en sneller verdwenen dan feiten. Jullie wordt nú, net als de Broeders van 5.000 jaar geleden, een nieuw massa-medium aangeboden, hét medium van het post-industriële tijdperk bij uitstek: de beeldcassette, geschikt zowel voor projectie in zalen of huiskamers, als voor de rustige bezinning door één individu, die als hij dit wenst, beeld nà beeld kan proeven, zoals onze voorvaders naar het schijnt o-gij-die-kommerend-sterven-moet-en-vader-waart plachten te proeven. De komende generaties, ja, jullie kinderen, zullen opgroeien met informatie verstrekt door electronische media. Naar welk medium zullen zij grijpen om zichzelf uit te drukken of om enige informatie te bekomen?

De creatieve impulsen bij jullie aanwezig zullen weldra op de ouderwetse manier uitgedrukt, d.i. met pen, papier en drukletter, niet ‘volstrekt’ genoeg meer zijn, zodat er nauwelijks nog enige ontvanger zal bestaan voor jullie verhalen en betogen. Jullie, schrijvers, werken in feite reeds voor een uitstervend ras: de mens van de industriële samenleving.

Jullie moeten leren de aangeboden produkten van de post-industriële beschaving te gebruiken: niet alleen de voorwerpen, maar ook de denkpatronen en expressiemiddelen van deze beschaving. Tegen de op ons hoofd neerbeukende toekomst is geen verhaal. Wij moeten deze toekomst niet afzweren of ontvluchten, maar assimileren, nù. Wie dit niet doet, sluite zich op in zijn kamer of dale in het graf. Broeders, koopt nú een video-recorder, vormt met de Broeders in de

[p. 33]

plastische kunsten en met de Broeders komponisten groepen, ‘schrijft’, ‘tekent’, ‘komponeert’ jullie ‘boek-doek-muziek’, met behulp van dit nieuwe medium. LEERT SCHRIJVEN MET HET NIEUWE ALFABET. Do it, nów. Morgen zullen jullie uitgevers niet langer naar manuscripten vragen, maar naar ideeën voor cassettes.

Schrijvers, leert nu schrijven met magneetbanden. Laat het produceren van de software niet in handen van politici, industriëlen en de door hen gehuurde publiciteitsspecialisten.

C. Besluiten voor bewuste mensen

De super-industriële beschaving waarin wij feitelijk al leven kan twee wegen op: deze van de zelfvernietiging van het menselijk ras of deze van een ‘fijne’ maatschappij. Zelfvernietiging wordt het ongetwijfeld, als de besluitvorming in handen blijft van politici, industriëlen en de door hen gehuurde publiciteitsspecialisten. En als wij kippeborsten blijven opzetten omdat wij de uitvinders zijn van irrationele ondoelmatige praatjes als humanisme, christendom e.a. nonsens meer. Wij hebben als soort alleen een overlevingskans als de rationaliteit bij het op punt stellen van zaken het gaat winnen van het amateurisme waarmee thans hak- en takspringend de diverse op zinloze manier afgebakende enclaven van dit planeetje ‘geregeerd’ of ‘bestuurd’ worden. Rationaliteit betekent: wetenschap en techniek. Wetenschap en techniek krijgen pas volle ontplooiingskansen en kunnen pas positief ingrijpen en positief ervaren worden, als de informatie, d.i. de communicatie, rijk, gevarieerd en ongecensureerd is. Bewuste mensen moeten van de electronische media, vnl. de cassettes die zij in de loop van de volgende deccenia gaan kopen, eisen dat zij ontworpen zijn, niet door politici, industriëlen en de door hen gehuurde publiciteitsspecialisten, maar door de creatieve jongens: schrijvers, plastische kunstenaars, komponisten. Dwingt hén de electronische taal te leren. En wanneer de politici, industriëlen en de door hen gehuurde publiciteitsspecialisten weigeren door hén de input van de cassettes te laten verzorgen naar eigen grilligheid en aard, legt dan met hén, de creatieve geesten, thans reeds de basis voor de alternatieve T.V.-kanalen (in groep bekijken wat beeldjagers in de loop van een week verzameld hebben en wat niet door de ‘officiële’ ether mag), de radio-piratenzenders (met kort bereik, hoogstens 500 meter; - met honderden tegelijkertijd uitzenden, kort, op hetzelfde uur), en, vooral, voor de bloei van de underground-cassette, allicht onze grootste kans.

Weverbergh