De Vlaamse Gids. Jaargang 52

[p. 38]

De ‘Mirage 5-BN’

België koos de Mirage

De Belgische regering opteert voor de ‘Mirage’. De Wings voor tactische steun van onze luchtmacht zullen dus worden uitgerust met Frans materieel.

De beslissing heeft een einde gesteld aan bijna twee jaar aarzeling, die de Belgische industrie tot wanhoop dreef en er steeds toe verplichtte ervaren personeel te ontslaan.

Het Belgisch standpunt is niet alleen een keerpunt in onze militaire politiek, maar zal ook verstrekkende gevolgen hebben op NATO-plan.

Ons land is immers de eerste lidstaat die, alhoewel Frankrijk de verdedigingsorganisatie niet langer gunstig gezind is, Frans oorlogsmaterieel koopt en zich technisch en economisch afhankelijk maakt van een mogendheid die een neutraliteitspolitiek nastreeft.

Hierdoor zullen mettertijd technische problemen rijzen. Immers, onze luchtmacht moet samenwerken met bondgenoten die met verschillend materieel zijn uitgerust.

De technische en politieke bezwaren werden terzijde geschoven wegens economische voordelen. Die wogen blijkbaar zwaarder dan de lotsverbondenheid met de Angelsaksisch getinte NATO.

Frankrijk bood ons land immers een aanzienlijker industriële compensatie aan dan de Verenigde Staten. Deze heeft volledig betrekking op de luchtvaartsector, waardoor deze een gewaarborgde toekomst voor zich heeft.

Ten slotte verbond Frankrijk er zich toe bij de aankoop van de ‘Mirage’ onze industrie deelachtig te maken in de expansie van haar eigen luchtvaartnijverheid. En gezien deze thans zeer bedrijvig is en bijval oogst in Zuid-Amerika en het Midden-Oosten, zou dit uiteindelijk de compensatie tot boven 100 t.h. kunnen doen stijgen.

De Verenigde Staten handhaafden daarentegen een minder aantrekkelijk aanbod, dat een geringere compensatie omvatte. Wellicht verwachtten zij, dat België na het bezoek van de h. Katzenbach bereid zou gevonden worden een grotere financiële inspanning te doen om opnieuw Amerikaans oorlogsmaterieel te kopen.

_**_*

Het vraagstuk van de modernisering van de Wings van Florennes en Bierset rees in 1964. Toen lag het nog anders. De luchtmacht had een moderniseringsplan dat over vijf jaren gespreid zou worden en dat de vervanging van de C-119 omvatte. Dit plan zou worden uitgevoerd in de periode 1965-1970. De vervanging van de straaljagers was pas voorzien voor 1970-75.

Maar de NATO was van mening, dat de F-84 F en RF-84 F, gezien het voortschrijden van de techniek en de veroudering van de vliegtuigen, van 1969 af niet meer operationeel zouden zijn. Overeenkomstig de richtlijnen van de NATO besloot men de programma's te verwisselen en voorrang te geven aan de vervanging van de straaljagers.

Een studie werd gemaakt van het materieel dat op de wereldmarkt te

[p. 39]

koop was. De Amerikanen hadden de grootste voorraad: de A-4, de F-5, de A-7, de F-104S. De Franse ‘Mirage 5’ werd om politieke redenen geweerd. De F-104S en de A-7 bleken ongeschikt, de eerste om technische redenen, de tweede omdat hij te duur was en onze behoeften te boven ging.

De Amerikaanse supersonische ‘Northrop F-5’ in actie boven Vietnam.

Ten slotte genoot de F-5 de voorkeur. In september 1966 stond het vast, dat België, samen met Nederland de F-5 zou kopen. De toestellen zouden gezamelijk in beide landen worden gebouwd. België zou een industriële compensatie van 50 t.h. bekomen, waarvan de helft rechtstreeks betrekking had op werk aan de vliegtuigen. De rest zou worden besteed in ons land onder de vorm van wapen- en munitieaankopen. Het plan omvatte een internationale samenwerking tussen vier landen: België, Nederland, Canada en de Verenigde Staten. Men sprak toen nog van een Belgische bestelling van 116 toestellen.

_**_*

Maar er kwam een kink in de kabel. Vooreerst herzag België zijn behoeften en kwam tot het besluit, dat 106 vliegtuigen zouden volstaan. Maar de beslissing bleef uit, omdat men eerst de reorganisatie van het leger wou afhandelen. Dit bleef zolang aanslepen, tot Nederland besloot zijn eigen weg te gaan en een afzonderlijke overeenkomst afsloot. Nederland vervoegde aldus het ‘kamp der F-5-landen’ dat in Europa Spanje, Noorwegen, Griekenland en Turkije omvat. Een overeenkomst werd ondertekend volgens welke de Benelux-samenwerking voor de opleiding van piloten geldig bleef, welke ook het vliegtuig zou zijn dat door ons land zou gekozen worden.

De Nederlandse beslissing wijzigde het hele probleem. Voortaan stond België alleen. En omdat het aantal te bestellen vliegtuigen in aantal verminderde, steeg de Amerikaanse prijs met 20 t.h. tot 8 miljard Belg. fr.

Precies op dat ogenblik deden de Fransen een nieuw voorstel: zij waren bereid 106 ‘Mirage 5’ te leveren tegen 7,5 miljard Belg. fr. en wilden een industriële compensatie van 70 t.h. toestaan, die volledig in de luchtvaartsector zou worden geplaatst.

Bovendien betekenden die 70 t.h. geen plafond, want door ons land de kans te verlenen mee te werken aan toekomstige vliegtuigen die door Frankrijk zouden worden ontworpen, werd het mogelijk, die compensatie tot boven de 100 t.h. op te drijven en in ons land een stabielere tewerkstelling te waarborgen in de luchtvaartsector. Ons land zou niet alleen deelnemen aan de productie van onderdelen voor de eigen vliegtuigen, maar ook aan de ‘Jaguar’, de ‘Hirondelle’, de ‘Super Falcon’ en de ‘Mercure’. Hierdoor zou het mogelijk worden benevens aan militaire ook aan burgerlijke ontwerpen mee te werken.

Op verzoek van het ministerie van Economische Zaken herbegonnen de militairen hun studies en kwamen tot het besluit, dat de ‘Mirage’ 25 tot 40 t.h. superieur was aan de F-5. Het

[p. 40]

Frans toestel is nl. sneller, vliegt hoger en verder dan het Amerikaanse. Daar waar de F-5 een louter tactisch toestel is, kan de ‘Mirage’ zich ook eervol verdedigen tegen snelle tegenstanders.

_**_*

Er bleef een moreel probleem: kon België zich, als lid van de NATO veroorloven oorlogsmaterieel te kopen van een land dat deze organisatie niet langer meer gunstig gezind was en de NATO-bases van zijn grondgebied had verjaagd?

Toen kwam 5 juni 1967. Tijdens de eerste drie uren van de oorlog in het Midden-Oosten verpletterde de Israëlische luchtmacht de verenigde luchtmachten van de Arabische lande nen maakte het aldus mogelijk dat de Israëlische troepen een verrassend snelle overwinning behaalden. Die overwinning was o.m. mogelijk geweest dank zij de buitengewone verrichtingen van de Israëlische ‘Mirages’.

Generaal de Gaulle reageerde onverwacht: embargo op de Franse wapenleveringen aan Israël. En men vroeg zich af welke de Franse houding zou zijn indien ons land, als lid van NATO, zekere dag betrokken zou worden in een crisis in Europa.

Het Frans embargo was een zware slag voor de kansen van de ‘Mirage’ in België. Maar er kwam een geruststelling. Van Franse zijde werd er aan herinnerd, dat tijdens de dagen die aan de oorlog in het Midden-Oosten voorafgingen, een ware luchtbrug tussen Israël en Frankrijk ontstond, waarlangs de Israëliërs enorme hoeveelheden oorlogsmaterieel hadden overgebracht. Het eigenlijk embargo heeft slechts vier dagen geduurd en sindsdien werden de wapenleveringen hervat... met uitzondering van de 50 ‘Mirages 5’ die voor de oorlog waren besteld.

De Franse industriëlen zijn desondanks aan de bestelling begonnen. Reeds vijf Israëlische vliegtuigen zijn voltooid en wachten te Istres op de opheffing van het embargo, dat wordt verwacht. Daarna zullen de toestellen gezamenlijk worden afgeleverd.

Ook de Israëliërs verwachten zich spoedig aan een gunstige ontknoping, vermits zij de twee derden van het op voorhand betaalde bedrag van de aankoop niet hebben teruggeëist, iets wat zij nochtans volgens het contract hadden kunnen doen.

De Franse regering was zich bewust van de netelige positie waarin zij haar luchtvaartindustrie had gedrongen. Daarom werd de waarborg gegeven aan de Belgische regering, dat een dergelijk embargo ons land nooit zou treffen. Dit officiëel document berust bij minister Poswick.

_**_*

Ondanks de politieke bezwaren die nog restten bleef men in ons land geestdriftig over de ‘Mirage’.

Het ministerie van Landsverdediging stak zijn houding niet onder stoelen of banken en ook het ministerie van Economische Zaken verheelde zijn voorkeur voor het Franse toestel niet, dat inmiddels in Zuid-Amerika en in de Arabische wereld een bloeiende commerciële loopbaan begon.

Maar het ministerie van Buitenlandse zaken bleef zijn veto uitspreken. Men schrikte er terug voor politieke bezwaren. Bovendien keek men bezorgd naar de jongste gebeurtenissen in de Verenigde Staten, waar bezuinigingsmaatregelen werden uitgevaardigd om de dollar te verstevigen. Een weerslag daarvan op de Belgische economie was te verwachten.

Toen President Johnson zijn maatregelen ter bescherming van de dollar bekendmaakte en o.m. de Amerikaanse investeringen in ons land in het gedrang bracht, werd een nieuw licht geworpen op het probleem.

Een nieuwe studie werd gemaakt door Economische Zaken. Er werd een plan opgesteld om de Amerikaanse investeringen te redden. De F-5 maakte daarvan deel uit. Ons land zou aan Washington een voorstel doen dat onder de vorm van een ‘package deal’ zou worden voorgelegd.

Men was bereid 500 miljoen fr. meer te betalen om de F-5 te kopen en genoegen te nemen met een geringere compensatie indien de Amerikanen hun investeringen in ons land zouden handhaven.

_**_*

Daarom is de Belgische houding ten opzichte van de ‘Mirage’ des te verrassender. Betekent het dat onze regering van mening is dat het Amerikaans besluit inzake investeringspolitiek onherroepelijk is?

Betekent het dat men de ‘Europese kaart’ wil spelen en daadwerkelijk een steentje bijdragen tot de opbouw van een Europese luchtvaartindustrie die zich kan handhaven naast een te machtige Amerikaanse concurrent?

Of was het uitlekken van het voorlopig Belgisch standpunt een zet om de Belgische argumentatie tegenover Washington meer kracht bij te zetten? Dat zou dan niet gelukt zijn.

Herman De Wulf