De Vlaamse Gids. Jaargang 45

[p. 145]

Vlaamse Televisie: een bundeltje wensen
door Jan Walravens

Het kader van de vlaamse televisie heeft in de laatste weken diepgaande wijzigingen ondergaan. Door het plotse overlijden van Jan Boon ging Paul Vandenbussche naar de algemene directie van de Belgische Radio en Televisie over en werd Bert Janssens aangeduid als zijn opvolger wat de leiding van de ‘beeldradio’ betreft. Als interimaris kwam Hubert Van Herreweghen aan het hoofd van de sectie der dramatische uitzendingen te staan, terwijl uit goedingelichte bron vernomen wordt, dat eerlang drie directeurs met bijzondere opdracht zullen benoemd worden. Zo deze benoemingen inderdaad doorgevoerd worden, dan zou men zich eveneens mogen verwachten aan verschuivingen in de ondergeschikte diensten, verschuivingen die niet minder belangrijk beloven te worden. Met andere woorden: heel de Vlaamse Televisie is aan het bewegen.

Maar deze beweging is er vooral ene van personen. Tot nog toe heeft men weinig verandering zien intreden in de aard of de samenstelling der programma's, maar heeft men hoofdzakelijk meegemaakt dat nieuwe verantwoordelijken zich aan de kijkers kwamen voorstellen. Men moet hopen dat zij hun aankomst ook zullen laten blijken door nieuwe en persoonlijke initiatieven. Een vernieuwing van de kaders mag een ideale gelegenheid tot algemene herziening van de structuur van een organisme heten. Laat ons hopen dat dit ook gebeurt.

Ons heeft het aangespoord even uit te kijken naar het karakter dat de Vlaamse Televisie op dit ogenblik bezit, waar het eventueel verkeerd loopt, waar het eventueel zou kunnen aangevuld worden, wat tot op heden uitmuntend is. Daarvoor hebben wij niet alleen met bijzondere aandacht naar de programma's der laatste dagen gekeken, wij hebben ook talrijke personen, die van verre of van nabij met de televisie verbonden zijn, gepolst en ondervraagd. Meer dan een persoonlijke stellingname hebben wij aldus een kleine enquête doorgevoerd over de wensen die links en rechts in verband met onze televisie uitgesproken worden, een begin van de grote enquête die men vroeg

[p. 146]

of laat wel aan een der belangrijkste media van onze tijd zal moeten wijden.

En zo het dan toch om wensen gaat, mag wel gezegd worden dat het verlangen naar het verwijderen van politieke bedoelingen zowel bij het samenstellen van de programma's als bij de benoemingen het meest van al op de voorgrond treedt. Vooral sinds enkele grote of kleine benoemingen heel wat ontevredenheid hebben doen ontstaan onder een deel van het personeel of sinds men meegemaakt heeft dat twee katholieken belast werden met de realisatie van een programma over een vrijdenker als Marnix van Sint Aldegonde door een sectie die alleen uit katholieken bestond, is men allerwege de rol van de politiek in de Vlaamse Televisie gaan laken.

Op deze kritiek moet nochtans geantwoord worden, dat politieke benoemingen onvermijdelijk zijn in een nationale instelling als de Vlaamse Televisie. De wens mag uitgedrukt worden dat ieders opinie tot haar recht zou komen op het scherm en niet een enkele strekking die zich, door de toegeeflijkheid van de anderen, totaal op het voorplan zou weten te dringen. Alleen moet men er over waken, dat een politieke benoeming nooit de aanduiding van onbekwamen zou dekken. Hier moet het basisexamen, waaraan iedere nieuwaangeworvene onderworpen is, zijn volle objectieve rol spelen. Onder voorwaarde natuurlijk dat er voor gezorgd wordt dat zowel vrijzinnigen als katholieken in het land goede leerscholen voor radio- en televisiewerk zouden vinden.

Doch in de uitzendingen zelf zouden alle eenzijdige of zelfs hypocriete bijbedoelingen van politieke, godsdienstige of wijsgerige aard moeten geweerd worden. Laat de katholieke, liberale of socialistische gedachten volledig tot uiting komen in de uitzendingen die hen speciaal gewijd zijn. Maar laat men ophouden met aan verkapt missionariswerk te doen door b.v. een uitzending over Socrates te laten dirigeren door een geestelijke, die er bij het slot de conclusies uit trekt die men kan raden. Men vraagt toch ook aan dr. Flam niet om de Jezuïeten aan het publiek voor te stellen!

Een andere wens die uitgedrukt wordt, ligt hierin dat met steeds grotere aandacht en eerlijkheid zou gezocht worden naar de personen die het bewijs kunnen leveren dat zij werkelijk in staat zijn televisie te maken. Televisie-uitzendingen op de been zetten en realiseren is geen ambtenaarswerk in de pejoratieve betekenis van het woord. Het is een dynamische, creatieve job. Het is vooral een taak, die zich van één mens naar andere mensen moet richten. In die zin hebben wij van Omer Grawet, Paul Louyet, Hubert van Herreweghen uitzendingen gezien die ontroerend werden door de oprechtheid, de eenvoud en

[p. 147]

tevens de geestelijke intensiteit waarmee de sprekers zich tot hun duizendkoppig en onzichtbaar publiek wendden. Zo men heel vaak hoort zeggen dat de kwaliteit van de meeste uitzendingen zou moeten verhogen - er daarbij b.v. aan denkend dat in de Schipper soms het minst van al door Philidoor, de hakkelaar, gehakkeld wordt, en de accessoirist zijn functie weleens met fenomenale slordigheid durft uitvoeren - dan moet men daarbij bedenken, dat deze verhoging van het peil der uitzendingen in de eerste plaats een kwestie van personen is. Aan personen met durf en gedachten moeten de voornaamste opdrachten gegeven worden, niet aan politieke vrienden en zelfs niet aan hen, die daarvoor door hun aantal jaren dienst het meest in aanmerking zouden komen. De Vlaamse Televisie mag geen bureaucratie worden.

De taak van de televisie strekt zich over vele gebieden uit. Zij moet informatief, educatief en ontspannend zijn. De informatie is bij ons op een goede weg, al zou men af en toe wel wat meer spirit willen vragen van de commentators. Maar de objectiviteit van wat voorgesteld wordt is onberispelijk. Alleen zou men hier willen zien, dat de informatiedienst zich wat beter zou inspannen om de gebeurtenissen vooruit te zijn. In de Verenigde Staten richt president Kennedy zich in de allereerste plaats tot de televisiekijkers, die zijn eerste confidenten zijn. Op dezelfde wijze zou de informatiedienst de feiten ongetwijfeld vooruit kunnen zijn, althans wat betreft het bekend maken van de voorwaarden waarin zij zich zouden kunnen voordoen. Over het algemeen zou de informatie trouwens een betere kennis van de realiteit moeten nastreven. Zeggen hoe België IS, welke de reële problemen van ons land zijn, wat er in volle werkelijkheid en op vele, verschillende gebieden aan het gebeuren is, dit lijkt ons een essentiële taak van deze sectie. En waarom sommige kiese problemen niet behandelen in wat Michel de Souy te Parijs ‘la télévision de minuit’ noemt?

Het toneel op de televisie stelt twee problemen: dat van de keuze der stukken en dat van de acteurs. Ons inziens moet het ontspannend toneel dat men voorstelt licht, geestig en vlot zijn, en meestal genietbaar door iedereen. Maar wendt men zich tot ernstig toneel dan mag men niet meer vals spelen en dan zien wij geen enkele reden waarom tot op heden vooruitstrevende katholieke schrijvers als Graham Greene en Diego Fabbri wel aan bod kwamen en geen vrijzinnige modernen als Sartre of Beckett. Ook hier spelen sommige missionarissen van het Flageyplein ons vreemde toeren. Blijft natuurlijk het probleem van het bekomen der auteursrechten. Maar op dat gebied had Bert Janssens al zeer goede resultaten bereikt, en dit na bewonderenswaardige inspanningen.

Het probleem der toneelspelers voor de Vlaamse Televisie kan

[p. 148]

slechts opgelost worden in het kader van het algemeen gesubsidieerd toneel in Vlaams-België. Vermits de Staat ontzaglijke subsidies uitbetaalt aan de Koninklijke Nederlandse Schouwburg te Antwerpen en aan de Koninklijke Vlaamse Schouwburg te Brussel mag hij ook met volle recht uit de gezelschappen van deze twee instellingen de acteurs en actrices oppikken, die hij nodig heeft voor zijn eigen televisie-organisme. Ruggespraak tussen de directeurs van de drie instellingen is hier zeker geboden, maar het moet absoluut gedaan zijn met het huidig bedelsysteem van de directie der dramatische uitzendingen.

De filmsectie behoort ongetwijfeld tot de beste van de hele Vlaamse Televisie. Maar deze sectie moet ook inzien, dat wij morgen hoe langer hoe meer naar een versmelting tussen film- en televisieproductie zullen gaan. In het perspectief van een eventuele Vlaamse film kan de sectie van Jos Opdebeeck hier een belangrijke rol spelen door het aanzetten van een eigen productie. Destijds werd hieraan zelfs begonnen. Het mag spijtig heten dat de toenmalige inspanningen niet voortgezet werden.

In telegramstijl zouden wij aan dit alles nog willen toevoegen, dat alle televisie-uitzendingen met muzikale inslag dringend een algemeen adviseur nodig hebben om wat orde te scheppen in de verwarde opeenvolging van opera's, operettes, recitals en concerten die we thans te slikken krijgen; dat de leiding van ‘Penelope’ er zou moeten aan denken dat een vrouw nog wat meer is dan een modepop of een keukenmeid, dat zij ook gekenmerkt wordt door een sociale en algemeen menselijke problematiek en dat deze al te weinig aan bod komen in de magazine voor de vrouw; dat de uitzendingen over literatuur volledig moeten herzien worden en ‘Vergeet niet te lezen’ waarschijnlijk meer kijkers van het boek afhoudt dan zij er bekeert; dat het belang van de nakende televisieuitzendingen voor de scholen en in het kader van de vrije tijdsbesteding niet hoog genoeg kan aangeslagen worden; dat de tijdsindeling en opeenvolging van de verschillende programma's een veel grotere zorg vereisen dan nu het geval is, enz.

Maar wij hebben haast om tot onze laatste twee, misschien bijzonderste opmerkingen te komen. De eerste betreft de aard van de televisie zelf. Men kan van mening verschillen over haar fundamentele opdracht. Voor ons ligt zij in het ene woord: bewustwording. In de allereerste plaats is de televisie een medium dat ons wat aanbrengt over onze conditie van mens zijn, dat onze oogkleppen wegneemt, dat ons wat beter leert wie wij zijn en wie de anderen zijn. Dit alles klink wellicht idealistisch, het verwijst slechts naar het strikst realisme. Waren wij beter ingelicht geweest over Congo, we zouden misschien niet gehandeld hebben zoals nu gehandeld werd. Hier keren wij terug naar de

[p. 149]

opdracht die we hoger aan Lode van Uytven en zijn ploeg voorlegden en die eigenlijk de opdracht van alle televisiedirigenten is: voorlichten, niet in de zin van een godsdienstige, wijsgerige of politieke overtuiging maar in de zin van de realiteit. En hoe die realiteit ook weze. De televisie moet klaarziende mensen maken van haar kijkers. Zo kan zij ontsnappen aan de brave huiskamer, mentaliteit, die thans alle Vlaamse televisie-uitzendingen kenmerkt, en die ze zeer dikwijls onder peil houdt.

Maar onze tweede opmerking ligt ons niet minder aan het hart. Zij houdt in dat alles ontspanning moet zijn op de televisie; hetgeen niet betekent dat alle uitzendingen lichtzinnig, oppervlakkig, futiel moeten worden. Hetgeen slechts zeggen wil dat de televisie steeds onderhoudend moet kunnen blijven, ook waar zij onze kennis van zeer harde waarheden wil verhogen. Nooit vervelend, nooit pedant-didactisch. Na de arbeid verlangt de kijker naar een verzet, een ontspanning van zijn geest. Hij kan die ook vinden in de klare voorstelling van een intellectueel, sociaal of cultureel probleem. Als de uitzending maar gemaakt is met geest en zin voor originaliteit. In dat opzicht hebben Bob van Bael, Lode Hendrickx en Kris Betz beslist zeer goed werk verricht, ook waar zij zich totaal buiten het zuivere ontspanningsprogramma van music-hall en blijspel bewogen.

Zonder twijfel zou er naast deze wensen of uitingen van kritiek ook veel lof te zwaaien zijn. Ludo Bekkers en zijn uitzendingen over plastische kunst, Rik van den Abbeele en Mathieu de Heyder en hun utizendingen voor jongens en meisjes tussen 14 en 20 jaar, Anton van Wilderode en zijn zeer levendige scripts, de hele ploeg van ‘Autorama’, - om slechts enkele onder de bijzonderste te noemen naast de goede namen die we al vermeld hebben - verdienen zonder twijfel onze aandacht en onze goedkeuring. Zij brengen ons tot een besluit van hoop. De ploeg waarmee Bert Janssens zijn directeurschap inzet, is zonder twijfel een ploeg van mensen met goede wil, met gevoel, met ideeën. Alleen omdat wij dit wisten, hebben wij het aangedurfd alhier enkele algemeen uitgesproken wensen tot één bundeltje samen te brengen. Dit bundeltje weze hen hiermede aangeboden.