De Vlaamse Gids. Jaargang 39

[p. 319]

Zeer losse opmerkingen
door Jan Greshoff
6

ER bestaat in Zuid-Afrika sedert enige jaren een Nationaal Toneel, dat met zeer aanzienlijke staatstoelagen werkt. Twee troepen bereizen het land, een Engelse en een Afrikaanse. Men kan niet volhouden, dat de belangstelling voor het werk overweldigend is.

Hier heeft men nu een voorbeeld van de onmogelijkheid om, zelfs als men er veel geld voor beschikbaar stelt, de natuurlijke geestelijke groei te verhaasten. Het Nationaal Toneel is opgericht zonder voorafgaande grondige en vooral deskundige studie van de plannen. Men is niet begonnen met een marktonderzoek, zoals dat volgens moderne werkwijzen door vakmensen wordt vastgesteld. Men is dus, om te beginnen, van wal gestoken zonder te weten of er genoeg belangstelling en steun van het publiek te wachten was. Men liet zich als gewoonlijk, bedotten door wensdromen: ‘Je zult eens zien, àls het Nationaal Toneel er eenmaal is, komen de belangstellenden in dichte drommen opzetten!’ Wij hebben niets van dit alles gezien.

Voorts is men het werk aangevangen zonder een voldoende aantal talentvolle, bekwame, ervaren beroepskomedianten. In plaats van deze eerst op te kweken en hun studie in Europa te doen voleindigen, heeft men bijeengegaard wat men maar krijgen kon. Het peil wordt aangegeven door het feit dat André Huguenet, een door zichzelf mateloos overschatte toneelspeler, de koning Eenoog van dit gezelschap is.

Ten slotte had men wel een Nationaal Toneel, opgericht met Nationaal Geld, een weinig samenhangende, middelmatige troep, maar in het geheel geen Nationaal Repertoire!

Men opende met een uiterst zwakke opvoering van Minna von Barnhelm en na enkele jaren is men aangeland bij een bewerking van John van Drutens jarenlang al uitgekauwde Broadwaysucces: ‘Ek onthou vir Mamma’.

Een ieder die, in dit land, oprecht belang stelt in de aangelegenheden des geestes, vraagt zich af: werd het Nationaal Toneel, met overdreven bijdragen uit 's rijks kas, opgericht en aan de gang gehouden, om lichte blijspelletjes te vertonen; of was het de bedoeling een staatsinstelling in

[p. 320]

het leven te roepen om de volksopvoeding te dienen door het opvoeren van modelopvoeringen van klassieke en moderne stukken van erkende waarde en schoonheid...?

Uit de ganse toneelletterkunde van de oudste tijden tot heden, weet men niets edelers, verheveners, schoners, verrijkenders te vinden dan ‘Ek onthou vir Mamma’. En de Zuid-Afrikaanse regering betaalt duizenden en nogeens duizenden ponden om zulk een flutstuk te doen spelen.

Men houdt er een Nationaal Toneel op na, of niét. Zo ja, dan moet het ook werkelijk een instelling zijn, die in rijke mate bijdraagt tot de algemene beschaving, een instelling ook die het nationaal zelfrespect binnenlands versterkt, het nationaal prestige buitenlands; een instelling tenslotte die peilbepalend moet werken. Hier wordt onder het valse mom van een Nationaal Toneel, een troep onderhouden, die met min of meer succes, de kasstukken van het internationale vermaaksprogramma exploiteert.

Er is niets ‘nationaals’ aan dit toneel, dat zich vrijwel uitsluitend met vertalingen ophoudt. Het draagt niet bij tot de volksopvoeding, integendeel het werkt het smaakbederf in de hand, en zélfs met de zogenaamde ‘populaire’ stukken oogst het maar een beperkte belangstelling.

Het is dus duidelijk dat er niets, dan alleen het geld, aanwezig was voor de stichting van een Nationaal Toneel. Geen toneeltraditie, geen repertoire in de landstaal, geen werkelijk geschoolde troep, geen begrip van zelfkritiek of kritiek, geen kennis van wat elders op toneelgebied tot stand gebracht werd en wordt. En ten slotte geen overtuigd, getrouw publiek met onderscheidingsvermogen. Wanneer men verblind voor de werkelijkheid de ontwikkeling wil forceren, komt men tot wat wij hier nu hebben een middelmatige troep die goedkope kluchten speelt, onder de naam ‘Het Nationaal Toneel’. Er is niets nationaals aan en maar bitterweinig ècht en groot toneel.