De Vlaamse Gids. Jaargang 39

[p. 63]

Zeer losse opmerkingen
door Jan Greshoff

2.

EEN dagblad is overal en altijd een onuitputtelijke bron van ergernissen. De Cape Argus, het Engelse avondblad in de stad waar ik woon, geeft dagelijks redenen tot ernstige klachten. Vandaag lees ik er enige opmerkingen in over de bezwaren van het stadsverkeer per bus. Deze worden in hoofdzaak veroorzaakt door de afwezigheid van opvoeding, welke de jeugd in dit land buitengewoon hinderlijk maakt. Ik zie niet in dat een bepaalde schuld de jongelieden treft; deze komt geheel neer op het hoofd van de ouders. Ik ben er van overtuigd dat, de goeden niet te na gesproken en dus in het algemeen, de Zuid-Afrikaanse jeugd veel, bepaald zeer veel slechter opgevoed wordt dan de Nederlandse, die toch ook niet uitblinkt door hoffelijkheid en hoofse manieren! Dat men bij het binnengaan van een winkel, een zaal, een voertuig, een dame of een oude man voor laat gaan is een gewoonte waarvan de kinderen hier nooit gehoord hebben. Zij dringen overal tussen door om zich de beste plaatsen te verzekeren. Het opstaan in een volle trein of bus voor dames, ouden van dagen, moeders-met-kinderen, zwangere vrouwen behoort tot de allergrootste uitzonderingen. Het is geen zeldzaamheid een tramwagen te zien vol zittende kinderen, terwijl de volwassenen aan de lus hangen. Ik heb meer dan eens waargenomen, dat moeders hun kinderen beletten hun plaats aan een oude dame of heer af te staan, op grond van het feit dat de plaats der kinderen betaald was en zij dus het volste recht hadden die te bezetten.

Jonge lieden die op straat oudere bekenden tegenkomen doen al hun best deze niet te zien, zodat zij zich de moeite van groeten kunnen besparen. Lukt hen dit niet, dan volstaan zij met een ‘hullo’, dat een weerzinwekkende jovialiteit verbindt met een algeheel gebrek aan zin voor verhoudingen.

De meeste jongelieden, op een leeftijd dat zij hun wereld behoorden te kennen, nemen niet de moeite zich aan mij voor te stellen, indien ik hen toevallig in mijn woning of mijn tuin aantref. Wanneer zij zo welwillend zijn mij in hun automobiel te vervoeren, blijken zij achter hun stuur vastgeplakt te zijn, zodat het hun onmogelijk is uit te stappen en het portier voor mij te openen.

[p. 64]

restaurants, clubs aan in een kledij heel wat luchtiger, dan waar een vorig geslacht zich in het zeebad mede begaf. Zij zijn dan hoogst verontwaardigd en worden veelal onbeschoft, wanneer hun de toegang geweigerd wordt. Persoonlijk heb ik bijgewoond dat een man. die beter behoorde te weten, een beroerte nabijkwam, omdat hij wegens aanstotelijke onbekleedheid in de Nederlandse Club alhier - meer dan terecht - geweerd werd.

Dezer dagen heeft de ambtenaar van de burgerlijke stand te Kaapstad een man die er op stond in hemdsmouwen te trouwen, met zijn bruid naar huis gezonden. Deze natuurlijke beslissing, de enig juiste, wekte veel verontwaardiging. Waarom zou een vlegel niet in hemdsmouwen trouwen? En waarom niet in een goedgesloten, schone onderbroek. En waarom moet die onderbroek eigenlijk schoon en welsluitend zijn?

Ik kan alleen maar oordelen over de zeden en gebruiken van een land dat ik dag in dag uit bewoon. Ik kan alleen zeggen dat in het openbare leven van Zuid-Afrika de alleraanvankelijkste eisen der wellevendheid als belachelijke, waardeloze onzin beschouwd worden, zodat het een verdienste is er zo spoedig mogelijk volledig mede te breken.

Het gevolg van deze afwijzende houding van de jeugd is, dat, helaas in menig geval, naturellen en kleurlingen aangenamer, beschaafder, wellevender optreden dan de Blanke Toekomst van Zuid-Afrika.

Deze algemene neiging om te breken met alles wat eerbied, goedgebruik en overgeleverde wellevendheid is, heb ik op mijn reizen overal waargenomen, ook helaas in mijn vaderland. Doch nergens bleek dit zo sterk te zijn en zich zo schaamteloos te openbaren als in mijn woonland.

Waar de Hemdsmouw zijn intrede doet en zijn gezag vestigt, zal het moeilijk vallen een traditionele beschaving te handhaven. En in elk geval verliest het leven aldaar, voor een man die de waarde van de Vorm èn van vormen kent veel, bitterveel van zijn bekoring. Het ergste is namelijk dat de hemdsmouwers zich, schaamteloos, op het gemak beroepen. Terwijl werkelijke beschaving altijd, en natuurlijker wijze, met ongemak gepaard gaat; of liever de overwinning betekent van het stijlvol ongemak op het stijlloos zich-laten-gaan. Het heeft veel vóór met de handen het voedsel uit de pot te graaien en in de bek te duwen; dan het met een vork in de linkerhand moeizaam naar de mond te brengen.

Beschaving is juist het doelbewust, stelselmatig en weloverwogen scheppen van moeilijkheden, beperkingen, ingewikkelde handelingen.

De hemdsmouwers zijn laf, lui en liederlijk.

Wij leven in een laffe, luie, liederlijke tijd, waarin de jeugd geen eerbied voor de bejaarden heeft^1., doch er alleen maar behagen in schept hen te overtroeven en liefst in het openbaar.

1. Uit het bovenstaande blijkt dat de schrijver tot de bejaarden behoort en, met de op niets berustende hovaardij dier lieden, voorrang en voorrecht en zelfs eerbied eist, zonder dat hem iets toekomt. Niemand komt ooit iets toe!