De Vlaamsche Gids. Jaargang 25

[p. 189]

Boekbeschouwing

Gina Kaus. - Katharina die Grosse. Allert de Lange, Amsterdam; 520 blz.; 16 opluisteringen.

Door deze psycho-analytische historische studie dient de Weensche dichteres en romanschrijfster Gina Kaus definitief gehuldigd als een der meest vooraanstaande figuren der hedendaagsche Duitsche letterkunde. Zij blijkt tot haar volle rijpheid te zijn geklommen: over haar onderwerp heeft zij haar voortreffelijke geleerdheid, haar scherpen zielkundigen zin, haar weergalooze wetenschappelijke onderlegdheid in overvloedigen rijkdom uitgestrooid in een werk, dat voor altijd de klassieke prestatie zal blijven over het leven van de geniale Katharina, de reusachtige vrouw, die zoozeer boven haar tijd verheven stond, dat uiterst zonderlinge complex van geest en goedheid, gloed en begeerte, vernuft en geluk, de Roode Keizerin, de vervulster van het programma van haar groot voorbeeld Peter I, de heerscheres over de Baltische en de Zwarte Zee, overtuigd, dat de moorden op de tsaren Peter en Iwan de verlossing van het heilige Rusland brachten; verlichte despote, vriendin van Voltaire en Diderot, wier met geweld ingevoerde hervormingen geen verband hielden met de historische ontwikkeling van haar volk, dat door de geldverspillingen en de dwingelandij van haar talrijke gunstelingen in oproer kwam, zoodat de Semiramis van het Noorden haar papieren vrijzinnige denkbeelden opgaf. Zij overleed op den dag, toen het bericht van Bonaparte's overwinning bij Arcole te Petersburg bekend werd; de Heilige Moeder van Kasan belette haar zich te meten met den Corsikaanschen generaal, die later door haar aanbeden kleinzoon Alexander, den zoon van den verafschuwden Paul, zou onttroond worden.

Meer dan 500 heerlijke bladzijden, waarop niets af te dingen valt. Ook de uitgave is van allereerste gehalte en draagt ten zeerste bij om de lezing van dit allerwegen interessant en leerrijk boek aangenamer te maken.

Franz Spielhagen. - Spione und Verschwörer in Spanien. Editions du Carrefour, Parijs, 200 blz.

Te gelijk met het bericht, dat Duitsche troepen in Spanje geland waren, verscheen dit boek, opgebouwd op officieele documenten der nationaalsocialistische partij, die ginder in beslag genomen werden. Het geeft een zakelijke voorstelling van de Duitsche bedrijvigheid in het Iberische schiereiland: werkzaamheden van de Gestapo, bespieding, ontvoering, controol op hotels, firma's, Spaansche persoonlijkheden; pers- en propagandamethoden. Wij worden achter de coulissen van de diplomatie geleid en bespeuren den samenhang tusschen de Europeesche fascistische stroomingen, tusschen Franco, Hitler en Mussolini, leeren de rol van den huidigen Duitschen gezant bij Franco, Generaal Faupel, kennen. De wapenleveringen vóor den opstand verricht worden bewezen. In 't geheel ontleedt Spielhagen 40.000 brieven, berichten, afrekeningen en verordeningen, zoodat zijn werk aansluit bij het Bruinboek en het Witboek.

[p. 190]

A. Koestler. - Menschenopfer unerhört. - Editions du Carre f our, Parijs; 260 blz.; 20 Fr. fr.

Koestier is er in geslaagd als journalist in het door de rebellen bezette gebied door te dringen en zich toegang te verschaffen tot het hoofdkwartier der fascistische strijdmachten. Zijn reis, in opdracht van de ‘News Chronicle’ ondernomen, leidde hem naar Lissabon, waar hij Gil Robles en Franco's broeder ontmoette, en daarna naar Sevilla, waar hij generaal Queipo de Llano interviewde. Zijn werk nu is slechts gedeeltelijk een reportageboek; voor het overige bestaat het uit berichten van ooggetuigen en oorspronkelijke documenten. De voorgeschiedenis en de achtergrond van den opstand, zijn ontwikkeling en zijn huidige uitbreiding met al de veroorzaakte gruwelen, worden geschilderd in gansch hun vreeselijke werkelijkheid, hun onmenschelijke barbaarschheid.

B. Jacob. - Weltbürger Ossietzky. - Editions du Carrefour, Parijs; 120 blz., 12 Fr. fr.

Barthold Jacob geeft ons hier belangrijke uittreksels uit Ossietzky's werk, die den nieuwen Nobelprijsdrager voor den Vrede, welke sinds vier jaar zonder geoordeeld te zijn in de Duitsche concentratiekampen smachtte, volledig belichten. Zij doen ons diep in de ziel blikken van den strijder tegen oorlogsgeest en chauvinisme en ons begrijpen, hoe toomeloos de haat moet wezen, tegen hem opgehoopt door onverzoenlijke vijanden. Zijn biografie werd door Jacob opgesteld en als inleiding tot deze mooie verzameling opgenomen, terwijl de bekende Engelsche publicist het treffend voorwoord schreef, den oprechten pacifist ter eere.

B. Menne. - Krupp, Deutschlands Kanonenkönige. Europa-Verlag, Zürich; 400 blz.; ing. 6 Zw. fr.; geb. 8 Zw. fr..

Deze geschiedenis van het huis Krupp zal gewis opzien baren. Haar schrijver is afkomstig uit het Roergebied en een der beste kenners van de Duitsche nijverheidshistorie. Zijn boek is de vrucht van lange jaren bronnenstudie. Bernhard Menne was zelf gedurende eenigen tijd bij Krupp werkzaam en zat zelfs samen met Dr. Gustav Krupp von Bohlen in de gevangenis, toen de Fransche Essen bezet hielden. Hij schildert, en dit voor de eerste maal, de loopbaan eener industriefamilie zonder sentimenteele overwegingen; beschrijft den weg door de Krupps afgelegd, zij, de middeleeuwsche wapenhandelaars, die nu zoo machtige metaalmagnaten. Eén der groote voorvaderen was Sander Huysz, uit Vlaanderen gevlucht tijdens de godsdienstoorlogen. Steeds steunend op de meest ernstige documentatie, toont men ons het ware gezicht van het Kruppsche patriotisme, de Kruppsche welvaart en den Kruppschen uitvindersgeest. Daarnaast worden beteekenisvolle onthullingen over de internationale bewapeningsindustrie gedaan; Krupps kuiperijen in Marokko, aan den Bosphorus, in den Balkan en in China b.v. in volle daglicht gesteld. De auteur behandelt de actueelste vraagstukken (Moraliteit en succes, Staat en economie, zaken en Vaderland), en doet het onderscheid beseffen tusschen werkelijke genialiteit en gewetenloosheid, grootheid en momentane kans.

Een voornaam werk vol spannende bladzijden.

Franz Spunda. - Wulfila. - P. Zsolnay Verlag. Berlijn. 400 blz.

Ulfilas of Wulfilas, de apostel der Goten, omstreeks 311 geboren, in 341 tot bisschop gewijd, werkte gedurende 7 jaren onder de W. Goten voor het Ariaansche Christendom en vluchtte in 350 wegens een Christenvervolging met een groot aantal Goten naar het O. Romeinsche rijk, waar hij te Moesië in de buurt van Nicopolis zijn werk voortzette. Hij nam deel aan de synode van Constantinopel (360) en overleed aldaar in 383 gedurende het Concilie, dat er door keizer

[p. 191]

Theodosius was bijeengeroepen. Van zijn geschriften is alleen dus een gedeelte zijner Gotische Bijbelvertaling bewaard gebleven. Ten behoeve van dezen arbeid vond hij een Gotisch alfabet uit. - Deze mystieke realist, die groote ziener en bewonderenswaardige zegger van de onzichtbare wereld verschijnt hier in een nieuw licht, dat volle klaarte werpt op zijn innerlijken strijd om de voorname problemen uit zijn beroerden tijd. Franz Spunda heeft zich ongemeen beijverd om met onvermoeide studie, diepen ernst, strenge objectiviteit, hoog-edele bedoeling, zijn aandeel bij te dragen om, langs de heldengestalte van Wulfilas, een periode van enorme cultuur-historische beteekenis op schitterend-literaire wijze dichter bij ons te brengen.

H. von Schweinitz. - Geschichte im Raum. Nationaler Bücher-Dienst. Berlin W 50. Geb. M. 0,70.

Deze beknopte studie beoogt tal van misopvattingen vanwege de rationalistische geschiedkundige navorsching terecht te wijzen en het antwoord te geven op de vraag, of geschiedenis in de ruimte mogelijk nog beteekenis kan hebben. Ze stelt de dynamische historische krachten in het licht. - Eventjes willen we onderstrepen, dat de auteur er nadrukkelijk op wijst, dat de Duitsche toekomst niet aan den Rijn, maar wel aan de Weichsel ligt. En verder, dat niet het Zuiden en het Westen het beloofde land vormen, wel het Oosten.

H. Gutberlet. - Deutschtum im Kampf. - Verlag N.B.D. Berlijn W; RM. 0,70.

Heinrich Gutberlet geeft een overzicht over zijn belevingen tijdens zijn jarenlangen arbeid ten voordeele van de Duitschers, buiten de grenzen van het Rijk levende. Eenige zijner schoonste gedichten werden te gelijk opgenomen.

F. Hermes. - Die Waffen der Andern. - Verlag N.B.D. Berlijn W; RM. 0,70.

In verband met het decreet van 24 Augustus 1936, waarbij de actieve dienstplicht in het Duitsche leger op twee jaar vastgesteld wordt, wordt de sterkte van de verschillende nationale legers medegedeeld, ook deze van hun luchtvloten en hun zeestrijdkrachten.

R. Wulle. - Das neue Jahrtausend. - I. Welt und Völker im 20. Jahrhundert. N.B.D. Berlin W 50; 250 blz.; 3 kaarten; geb. 4,80.

Tegen de blanke wereldoverheersching verheft zich het Oosten langzaam, maar onophoudend (Japan, China, Indië, Arabië, Turkije, Perzië; ook Rusland) en keert zich naar Europa. Zoo staat Azië voor de poorten der Baltische zee, van Polen en de Donau-staten, houdt het zich tot den sprong gereed op den Bosporus, Kaïro, Singapoor, Australië, Insulinde. Men meene daarom niet langer, dat olie en ijzer, grondstoffen en markten aarde en volken vormen, maar weze er definitief van overtuigd, dat de geestelijke wilskracht de uiteindelijke beslissingen brengt. Wulle wil met zijn profetisch werk het blanke ras bewust doen worden van zijn hooge verantwoordelijkheid, van zijn innerlijke eenheid, die volstrekt verwezenlijkt zou dienen te wezen, opdat het zijn hegemonie kunne handhaven tegenover de dreigende gevaren, waartegen reeds Hegel zijn waarschuwende stem liet hooren. De gedachten van den schrijver herinneren ons het Pragmatisme van James (De mensch is in de eerste plaats een daadwezen: alle denken, alle theorie en levensbeschouwing dient om hem in zijn doen en handelen te steunen), het Activisme van Eucken (De mensch is een doener, een handelend wezen: hij is mensch door zijn daad); de Philosophie de l'Action van Blondel, Laberthonière en Boutroux; de Philosophie de l'Elan Vital van Bergson (Het leven is een elementaire drang naar actie, naar daad, naar handeling).

[p. 192]

Wulle zet uiteen, dat het echte gele gevaar op dit oogenblik belichaamd wordt in het revolutionnair communisme, waarvan de zegepraal in elk geval het einde beteekenen zou van onze Europeesche beschaving.

Dr. H. Sudhof. - Das Berufs- und Faschschulwesen in Deutschland. - Verlag M. Diesterweg, Franckfurt a.M.; 170 blz.; 3,90 M.

Dit boek geeft een duidelijk overzicht over het Duitsch openbaar technisch onderwijs, dat een door iedereen erkende faam heeft verworven. In Duitschland wordt er niet alleen aan vakkundige opleiding gedaan, maar de sociale en de staatsburgerlijke opvoeding neemt er een even ruime plaats in. Achtereenvolgens worden de onderscheidene beroepsscholen en vakscholen besproken. Aan de vorming, de taak en de bezoldiging der leeraars voor het technisch onderwijs is een speciaal hoofdstuk gewijd, terwijl het werk eindigt met een kapittel over toekomstmogelijkheden. Een arbeid, die met belangstelling zal gelezen worden door allen, die begaan zijn met de organisatie van het vakonderricht.

Ing. Carl Weihe. - Kultur und Technik. - Helingsche Verlagsanstalt, Leipzig.

Dit is een deel van den cursus, dien Professor C. Weihe aan de Technische Hoogeschool te Darmstadt doceert. Cultuur is, volgens hem, datgene wat de mensch uit zichzelf en met de hem ten dienste staande hulpmiddelen uit de natuur schept; de cultuurarbcid staat dus boven de natuur en is het spiegelbeeld van ons innerlijk leven. Weihe bekampt de stellingen van wijlen Spengler, die beweerde, dat de culturen van alle volkeren noodzakelijk ten gronde moeten gaan. Dit geschiedt, zegt W., niet, omdat elke cultuur de kiem van den ondergang in zich draagt, wel omdat het slechts om gedeeltelijke culturen ging, die zich enkel in éen of twee richtingen ontwikkelden, terwijl ze een andere even essen - tieele richting veronachtzaamden.

Dr. JOZEF PEETERS.