Vestdijkkroniek. Jaargang 2010

[p. 77]

Rubrieken

De redactie van de Vestdijkkroniek meent dat lezers gebaat zijn bij alle over Vestdijk beschikbaar komende informatie. Tenslotte is Vestdijk nogal eens in het nieuws, duiken er feiten op of valt zijn naam in een onverwachte context. De Vestdijkkroniek achten we bij uitstek de plaats waar die informatie bijeengebracht kan worden. Te denken valt ook aan signalering van artikelen in tijdschriften en dagbladen, recensies, herdrukken, boeken over Vestdijk, berichten over veilingen, uitgeversrestanten en dergelijke. De lezer kan in de rubriek gezocht en aangeboden zijn of haar wensen kenbaar maken.

Zojuist verschenen:

Hans Anten, Wilbert Smulders, Joke van der Wiel (ed.), Arthur van Schendel, Drie Hollandse romans. De waterman, Een Hollands drama, De Grauwe vogels. Amsterdam 2010 (Athenaeum-Polak & Van Gennep). In het Nawoord wordt onder meer een beeld geschetst van de ontvangst van deze drie romans uit het interbellum. Ze behoren tot de meesterwerken van onze moderne literatuur. In dat verhaal krijgt Simon Vestdijk een prominente plaats, met name vanwege zijn overzichtsartikel van alle romans van Van Schendel uit de jaren dertig. (S. Vestdijk, ‘De verantwoordelijkheidsgedachte uitgebeeld’. In: Het vaderland, 3 augustus 1941). Naar aanleiding van dit artikel oordeelde Van Schendel dat Vestdijk ongetwijfeld zijn ‘beste criticus’ was.

Dichter en essayist Tom van Deel maakte een keuze uit de poëzie van Simon Vestdijk. Het resulteerde in de bloemlezing Een snik tot glimlach omgelogen. In zijn inleiding schrijft Van Deel: ‘De titel van deze bloemlezing vat stilistisch in een notedop samen, waarom deze poëzie zo'n nooit verslappende taalervaring is: een herfstblad typeren als “een snik tot glimlach omgelogen” is Vestdijk op zijn allerbest.’ Vestdijk heeft een enorme hoeveelheid poëzie geschreven; in totaal ongeveer tweeduizend bladzijden dundruk. Dat de poëzie minder bekend is geworden dan de romans en de essays, is niet verwonderlijk. ‘Zo gaat dat nu eenmaal,’ schrijft Van Deel, ‘dat de romans de meeste aandacht trekken, daarna het beschouwelijk proza, en de poëzie resteert dan voor een klein gezelschap van echte liefhebbers.’ Juist om die reden is deze bloemlezing belangrijk: ze vraagt opnieuw de aandacht voor een groot dichterlijk oeuvre, dat Kees Fens het ‘hooggebergte’ in ons poëtisch landschap noemde. Zie de inleiding van T. van Deel op de internetsite van uitgeverij Van Oorschot (http://www.simon-vestdijk.nl/). Kind tusschen vier vrouwen, bezorgd door dr. H.T.M. van Vliet. Een geheel nieuwe uitgave in de serie Oerboek bij uitgeverij Atlas. Deze editie geeft de tekst van de roman voor het eerst in de oorspronkelijke spelling en interpunctie van Vestdijk: de versie van 1933. De tekst is bovendien voorzien van uitvoerig commentaar, ondersteund door talrijke illustraties. In afzonderlijke essays worden de ontstaans- en tekstgeschiedenis beschreven. En aan de hand van Terug tot Ina Damman wordt ten slotte uiteengezet hoe Vestdijk zijn oerboek tot een reeks van kleinere romans heeft omgewerkt.

In memoriam Jan Blokker over Simon Vestdijk

De op 6 juli jongstleden overleden schrijver, columnist en scenarist Jan Blokker had een fascinatie met Vestdijk. Blokker schreef het scenario voor de verfilming van Het glinsterend pantser en voor de onlangs nog op dvd uitgebrachte tv-serie Op afbetaling.

Toch is Blokker als scenarist niet geheel aan zijn trekken gekomen, want - zo bekende hij in een interview met Joost Niemöller in Vara TV magazine (nr. 40, 1998) - zijn voorkeur voor verfilming van een roman van Vestdijk lag bij Else Böhler, Duits dienstmeisje. In dat interview beschouwt Blokker zijn eigen fascinatie met Vestdijk. Over Terug tot Ina Damman bekent Blokker het ‘bijna uit zijn hoofd’ te hebben gekend. Gevraagd of er iets van dweepzucht met Vestdijk was, erkent Blokker dat je te maken had met een behoefte aan ‘rolmodellen’, maar ook ‘had Vestdijk zo ontzettend met mezelf te maken’. Dat gold zeker voor de ‘pubergevoelens’ in Terug tot Ina Damman. Evenals in zijn columns schuwt Blokker geen ferme uitspraken. Zo noemt hij Vestdijk ‘een latent homoseksuele schrijver’, die bovendien ‘niet met vrouwen om kon gaan’ en mogelijk daarom ‘een typische mannenauteur’ was, die niet door vrouwen werd gelezen.

[p. 78]

Blokker en Vestdijk hebben elkaar nooit ontmoet; wel onthult Blokker dat hij in het begin van zijn schrijfcarrière hem een novelle wilde toesturen waarvoor hij later de Reina Prinsen Geerligsprijs heeft ontvangen. De prijs is voor een aankomend talent. Omdat Vestdijk zijn held was, schreef Blokker hem een briefje of hij hem iets mocht toesturen van zijn werk. Blokker ‘kreeg toen een klein kaartje terug met een vriendelijke, vijfregelige afwijzing. Hij had geen tijd’.

Toch mooi dat deze afwijzing geen rancune bij Blokker heeft achtergelaten, anders waren wij verstoken gebleven van zijn scenaristisch werk bij twee Vestdijk-films!

Denken over dichten

Trouw-redacteur Peter Henk Steenhuis voert al enige tijd vele gesprekken met de Amsterdamse filosoof Theo de Boer (1932) over zijn passie voor poëzie. De belangstelling van De Boer gaat vooral uit naar de relatie tussen poëzie en filosofie. Hij beschouwt beide als ‘bondgenoten in ervaren werkelijkheid’. Daarom betrekt De Boer al sinds de jaren tachtig de dichtkunst bij zijn filosofische werk. In Trouw van zaterdag 19 juni verscheen de 23ste aflevering in deze boeiende serie ‘Den ken over dichten’ in Letter & Geest. De Boer analyseert in deze aflevering ‘Vestdijks wond, de liefde en de meesteres’ in het volgende (nagelaten) sonnet:

Geen wonde is zo diep als gij, -
Maar 't peilen gaat maar tot de rozen
Die voor éen zomer uitgekozen
Hun wanhoop loozen zij aan zij.

Bezit 'k haar dan in mijmerij?
Eén daad'loos uur, - welk bleek verpoozen!
En weer de krenkingen der rozen,
Hun roode kreuken: zoo zijt gij.

Vergank'lijkheid leeft nooit alleen.
Gepaard vergaat men traag, en geen
Bevel zal zoo als 't háre duren.

Zoodat ik, met haar lot begaan,
Den meimaand opsla van haar naam
En haar bezit in schemeruren.

De Boer betoogt dat Vestdijk met dit gedicht een lange traditie in de liefdespoëzie voortzet, waarin niet een bepaalde geliefde wordt bezongen, maar waarin de bezongen vrouw representatief is van een soort, of een Idee vrouw. Zij is ‘een strenge meesteres’ waarvan hij de naam opzoekt bij de meimaand. Bij Gorter is mei éen van de ‘twalef zusters’ die de maanden symboliseren.

Oproep aan de lezer: wat is uw favoriete openingszin?

Bijna drie jaar heeft de verbouwing van het Letterkundig Museum geduurd. Bij gelegenheid van de heropening van het Letterkundig Museum door Harry Mulisch op 4 maart dit voorjaar verscheen het fraai uitgegeven magazine Letter, als ging het om de aankondiging van een nieuwe lente in de literatuur. Het gaat over Het Pantheon, de nieuwe tentoonstelling in het LM waarin 100 schrijvers, samen goed voor 1000 jaar literatuur worden gepresenteerd.

Hella S. Haasse opent de rij artikelen met haar keuze uit ‘favoriete openingszinnen’. Openingszinnen zijn belangrijk voor de toonzetting. Haasse vat de openingszin ruim op, zoals blijkt uit de favoriete openingszinnen die zij geeft. Ook een openingszin van Simon Vestdijk valt bij haar in de prijzen:

‘Het was voor het eerst, dat ik mijn ouders in Freiburg een langer levensteken deed toekomen. En dan te moeten bedenken dat deze brief van leugens aan elkaar hing!’.

Met deze zin begint De hôtelier doet niet meer mee.

Uit dit voorbeeld blijkt dat voor Hella Haasse de openingszin ‘soms uit meerdere kortere, maar duidelijk samenhangende zinnen blijkt te bestaan’. Een dergelijke eerste zin kan een opmaat zijn voor het verhaal dat verteld gaat worden. In het voorbeeld van Vestdijk hierboven gaat het maar om twee korte zinnen, maar uit een andere keuze van Haasse blijkt de openingszin zich over een hele alinea uit te strekken (De kapellekensbaan van Louis Paul Boon). De redactie roept lezers van de Vestdijkkroniek op hun favoriete openingszin in het oeuvre van Vestdijk te melden. In het volgende nummer van de kroniek zal dan een overzicht van de binnengekomen reacties worden gepubliceerd.

U kunt uw favoriete openingszin tot 15 januari a.s., liefst voorzien van een korte toelichting (maximaal 50 woorden) insturen naar:

Wilbert van Walstijn

Joseph Haydnlaan 104

2324 AV Leiden

e-mail: [e-mail]

[p. 79]

Vestdijk beeldbank

Vanaf april 2010 heeft Simon Vestdijk een eigen beeldbank gekregen. Op deze beeldbank zijn foto's of andere beelden te vinden die met het leven en werk van de auteur verbonden zijn. De beeldbank is te vinden op http://flickr.com/photos/vestdijk-beeldbank/. De Vestdijkbeeldbank is een gezamenlijk initiatief van de Vestdijkkring en de Stichting Auteursrechten Simon Vestdijk. Beide instellingen hebben tot doel de belangstelling voor het werk van Simon Vestdijk levendig te houden en te bevorderen. Zij proberen dit doel nu ook op visuele wijze te bevorderen. Mocht u zelf iets op de beeldbank willen plaatsen dan kunt u contact opnemen met: [e-mail] of [e-mail].

Website up-to-date

Sinds Henk Terhell optreedt als webmaster is de website van de Vestdijkkring meer up-to-date met Vestdijknieuws. Op de site kunt u een RSS-abonnement nemen, zodat u op de hoogte blijft van wijzigingen. In verband met het tot nu toe lage aantal opgegeven e-mail adressen is RSS voor dat doel geschikter dan een nieuwsbrief.