Vestdijkkroniek. Jaargang 2005

[p. 57]

Interview met Mieke Vestdijk
Mieke Vestdijk houdt Vestdijk op de markt
Door Johan Bakker

[p. 58]

Aan de rand van de Kaapse bossen bij Doorn ligt het huis waar Simon Vestdijk (1898 - 1971) woonde en werkte. De veelschrijver kon de Doornse burgerij van nabij observeren, maar was tevens voldoende afgezonderd om in alle rust te werken. Hier, aan de Torenlaan, schreef Vestdijk het grootste deel van zijn indrukwekkende oeuvre bij elkaar.

Mieke Vestdijk (1938), met wie de auteur in 1965 trouwde, woont er nog steeds. Ze ontvangt me in de tuin, waar ze als zeventienjarig meisje kennis maakte met de ‘kluizenaar uit Doorn’, die, zo vertelt ze, een veel lievere man was dan de meeste mensen denken. Die bewuste ontmoeting is bijna letterlijk na te lezen in de roman Het Glinsterend Pantser: ‘Ze keek de schrijver plotseling en onverwacht aan zoals niet veel meisjes mannen moeten aankijken, wil het goed blijven gaan op de wereld. Het was een volkomen loszinnige blik, flitsend, bewust van zijn eigen betovering, en toch naïef van opzet.’ Dit speelde zich af tijdens de hoogtijdagen van Vestdijks schrijverschap. Hij won belangrijke literaire prijzen, waaronder die der Nederlandse Letteren. Dat de Nobelprijs aan zijn neus voorbijging, was slechts te wijten aan het te laat versturen van een brief van het comité van aanbeveling.

Hoe anders is die situatie nu. Van de tweeënvijftig romans liggen hooguit Ivoren Wachters en Terug tot Ina Damman nog in de boekwinkels. Mieke Vestdijk vindt het een schande dat de uitgevers niet meer hun best doen om dit culturele erfgoed te bewaren. ‘In het buitenland, waar Vestdijk nog wel wordt gelezen, zouden ze zo niet omspringen met hun schrijvers,’ zegt ze verontwaardigd. Ze besloot de handen uit de mouwen te steken en zelf de boeken maar te gaan uitgeven. Hiervoor volgde ze een cursus boekbinden, schafte de benodigde apparatuur aan en ging op haar zolder aan de slag.

Wat is de drijfveer achter uw werklust?

Ik weiger te geloven dat Vestdijk niet meer zou passen bij deze tijd. Zijn romans barsten van de levendige personages, humoristische beschrijvingen en scherpzinnige psychologische observaties. De opbrengsten uit mijn eigen uitgeverij geven mij gelijk. Ze zijn tientallen malen hoger dan die van Vestdijk in de reguliere boekhandel.

Houdt u de hedendaagse Nederlandse literatuur bij?

Ik weet wat er in de belangstelling staat. Giphart en Grunberg zijn handige jongens, maar wat ze maken is geen literatuur. Hun schuttingtaal heeft geen enkele functie.

Arnon Grunberg heeft toch een eigen, herkenbare stijl en zelfs in zekere zin een boodschap. Waar moet literatuur volgens u dan aan voldoen?

De personages in een roman moeten een zekere ontwikkeling doormaken, dat mis ik bij Grunberg. Hij heeft de Anton Wachterprijs gewonnen (een debuutprijs genoemd naar het alter-ego uit de autobiografisch getinte romans van Vestdijk), maar vertrouwde me bij die gelegenheid toe dat het zijn debuut helemaal niet was. Een vervelende man. De enige die op dit moment redelijk goed bezig is, is Thomas Rosenboom. Voor wie echter opgegroeid is met het werk van Vestdijk kan alles daarna alleen maar tegenvallen.

[p. 59]

Geldt dat ook voor de mens Vestdijk?

Na Simon is er geen man meer in mijn leven geweest. Ik had destijds iemand nodig van wie ik wat kon opsteken en van hem heb ik ontzettend veel geleerd. We moesten altijd om dezelfde dingen lachen. Het was een heerlijke tijd, ondanks zijn verschrikkelijke depressies, die soms jaren konden duren.

Berust de ‘gebakjesanekdote’ op waarheid?

Dat verhaal klopt helemaal. Als Simon jarig was, zat het huis vol visite. Hij liet zich feliciteren, stelde vast dat men voorzien was van gebak en vertrok naar zijn studeerkamer. De rest van de middag hoorden we het geratel van de typmachine boven onze hoofden.

Wat vond u daarvan?

Ach, ieder mens heeft zijn eigenaardigheden. Dankzij die werklust en die bijna bovenmenselijke gedrevenheid hebben we nu al die prachtige boeken. Hij had een enorm tempo. Zelfs nu ik manuscripten overtik, merk ik dat ik daar langer over doe dan dat Vestdijk ze schreef. Terwijl hij het tegelijk ook nog moest verzinnen.

Hoe staat het met de biografie?

Wim Hazeu hoopt in het najaar van 2005 klaar te zijn. Ik heb geen idee wat hij allemaal naar boven haalt, maar ik heb er alle vertrouwen in. In tegenstelling tot het flutboek van Hans Visser. Wat die man aan onzin heeft beweerd, grenst aan het ongelofelijke. Hij ging zelfs zover dat hij meende te weten dat Simon niet de echte vader is van onze twee kinderen. Alsof de heer Visser

[p. 60]

aanwezig is geweest in de echtelijke slaapkamer. Voor de kinderen Dick en Annemiek - maar ook voor mezelf - was het vreselijk om te lezen.

Vestdijk was goed in het beschrijven van schimmige milieus. Erg mooi is bijvoorbeeld het portret van jazzsaxofonist Kid Dynamite in De dokter en het lichte meisje, dat zich afspeelt op de Amsterdamse Zeedijk. Hij had überhaupt een voorkeur voor horeca-achtige personages. De manier waarop hij alcoholisten en andere verslaafden portretteert, doet soms vermoeden dat hij grondig veldonderzoek heeft verricht.

Simon had een persoonlijkheid die neigde naar verslaving. Hij ging helemaal op in wat er op hem afkwam. Toen we net televisie hadden, wilde hij alles zien. Je moet er niet aan denken welke boeken niet geschreven zouden zijn, als we dat ding eerder in huis hadden gehad. Ik weet dat hij tijdens zijn werk als arts een tijdje verslaafd is geweest aan opium. Hij kon het zichzelf immers makkelijk voorschrijven. Uiteindelijk is hij door een collega berispt. Wel was hij sterk genoeg om er weer mee op te houden.

Mevrouw Vestdijk leidt me rond in haar woning. Alles herinnert aan de grote schrijver. De zolder, waar haar man vroeger zijn manuscripten bewaarde, is nu de plek waar uitgeverij ‘Mycena Vitilis’ is gevestigd. Vroeger was het daar nogal duister. Dankzij vier grote zolderramen schijnt de zon nu op een vriendelijke manier door het gebladerte van de hoge bomen naar binnen. We dalen af. Durf ik het te vragen? De werkkamer van Vestdijk was toch op de eerste verdieping? Mevrouw Vestdijk opent de deur en laat me de schrijftafel van Simon Vestdijk zien. Dan wordt ze weggeroepen door de tuinman. Ik kijk naar de achterkant van de huizen achter de bomen in de wetenschap dat dit het uitzicht van Vestdijk was, toen hij zijn literaire reizen maakte. De stofzuiger, die Vestdijk liet loeien om afleidende geluiden niet te horen, ontbreekt: die staat in het Letterkundig museum.

Mijn eerste kennismaking met Vestdijk was de verfilming van De Koperen Tuin. Een indrukwekkende film die ik graag nog eens zou willen zien. Weet u waar die is gebleven?

Ik speelde zelf een figurantenrol in de film. Onze zoon Dick had de rol van de jonge hoofdpersoon. Helaas is de bewuste videoband na uitzending door een omroepmedewerker gewist om hem opnieuw te kunnen gebruiken. Zo ging dat in die jaren. Misschien heeft iemand thuis nog een kopie.

Een tijdje geleden beweerde een mevrouw uit Den Haag dat ze de doopjurk van Vestdijk in haar bezit had. U had beiden een remonstrantse achtergrond. Zijn uw kinderen en kleinkinderen ook nog gedoopt?

De jurk hangt inmiddels in de Vestdijkkamer in Harlingen. Het is niet helemaal zeker of hij echt is, daarvoor is er te weinig documentatie. Onze kinderen hebben Simon en ik bewust niet laten dopen. Rechtgeaarde remonstranten hechten niet zoveel waarde aan de zuigelingendoop, het doen van belijdenis is belangrijker, en wij vonden dat de kinderen daarvoor zelf moesten kunnen kiezen. Ik heb om die reden de kinderen op christelijke scholen gedaan, omdat ik vond - en vind - dat je met dat geloof kennis moet hebben gemaakt om een keuze te kunnen doen. Voor onze kleinkinderen geldt hetzelfde. Ze zijn niet gedoopt, maar zitten wel op christelijke scholen.

Vestdijk wees het christelijk geloof op verstandelijke gronden af. Toch kwam hij terecht bij de astrologie. Hoe verklaart u dat?

Vestdijk wees het christelijk geloof niet af, hij vond de dogmatiek en de onverdraagzaamheid ervan verwerpelijk. Onverdraagzaamheid is zelfs onreligieus te noemen, omdat

[p. 61]

zij de ene mens van de andere verwijderd houdt en het streven naar verbondenheid tegenwerkt. Vestdijk vond de astrologie een spannend intellectueel spel maar verhief het nooit tot ‘geloof’ of ‘wetenschap’. Vaak gebruikte hij de astrologie als hulpmiddel bij het opzetten en schrijven van romans, meer niet.

U schreef muziekrecensies voor de NRC, promoveerde op het onderwerp Religieus recht en minderheden en u geeft boeken uit. Welk van deze dingen is u het liefst?

Mijn hele leven ben ik bezig geweest met literatuur en muziek. Ik geniet daar nog veel van, maar merk toch dat ik me steeds meer concentreer op het leven zelf. Ik ben zeer geïnteresseerd in planten, iets waar Simon weinig van wist. Om eerlijk te zijn, ben ik het liefst in de tuin of geniet ik van de kinderen en de kleinkinderen. Pas de laatste tijd realiseer ik me hoe gelukkig ik ben.

Biografie Simon Vestdijk

Simon Vestdijk werd geboren in Harlingen op 17 oktober 1898. Hij volgde 3 jaar van de HBS in zijn geboorteplaats. Het vierde en vijfde jaar in Leeuwarden. Op dringend advies van zijn vader/gymleraar deed hij een artsenstudie aan de universiteit van Amsterdam. In 1933 debuteerde hij als schrijver met de gedichtenbundel Verzen. In 1934 verscheen zijn eerste roman. Tot zijn overlijden in 1971 zouden er nog 51 romans volgen.

Dit artikel verscheen eerder in het Nederlands Dagblad op 28 juli 2004.

Oproep

Mieke Vestdijk houdt zich momenteel bezig met de vraag welke tien Vestdijktitels als eerste in aanmerking zouden komen voor herdruk indien een uitgever zou overwegen 10 Vestdijkboeken in een speciale cassette te gaan uitgeven. Het gaat daarbij niet alleen om romans, maar ook om verhalen en gedichten. Zij houdt zich aanbevolen voor suggesties van de leden van de Vestdijkkring. U kunt uw reactie sturen naar: [e-mail] of Torenlaan 4, 3941 RC Doorn.