Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1894

Bibliographische aanteekeningen.

De heer Jan Moruanx, oud leeraar in de koninklijke Athenaea, heeft vóór eenigen tijd eene reeks brieven over de Vlaamsche belangen in een weekblad van Schaarbeek laten verschijnen. Die brieven heeft hij in een vlugschrift onder den titel: Lettres sur le mouvement flamand, vereenigd en mij verzocht de Koninklijke Vlaamsche Academie in zijnen naam een exemplaar daarvan aan te bieden.

Voor de Vlamingen bevat dit geschrift weinig nieuws; ook heeft de heer J. Moruanx hen niet willen overtuigenen zich daarom van de Fransche taal bediend. Zoo kunnen degenen, die of uit onkunde of uit kwaadwilligheid onze belangen miskennen, den waren toestand onzer aangelegenheden zonder moeite leeren inzien.

J. Micheels.

In naam des schrijvers heb ik de eer der Koninklijke Vlaamsche Academie een exemplaar aan te bieden van een werk, dat zooeven van de

[p. 46]

pers gekomen en getiteld is: Geschiedenis van het voormalig Minderbroedersklooster van Antwerpen (1496-1797), door P. Stephanus Schoutens. 418 bl., 8^o, (zonder titel, tafel en bladw.)

Tusschen de talrijke en tevens verdienstelijke monographieën, welke sedert eenige jaren in ons land verschenen zijn, zal het werk des heeren Schoutens eene voorname plaats innemen en dit onder verscheidene opzichten.

Het werk is gedeeltelijk opgesteld naar onuitgegevene bescheeden, welke met veel kennis en geduld bijeengebracht zijn.

Het klooster der Minderbroeders te Antwerpen was het voornaamste dier orde in de Nederlanden; daarin konden tachtig kloosterlingen wonen.

De merkwaardigste hoofdstukken dezer geschiedenis zijn die, welke handelen over de tweede helft der XVI^e eeuw en over het einde der XVIII^e. In de XVI^e eeuw wierd het klooster geplunderd, de kloosterlingen wierden op een schip gezet en de stad uitgebannen; het klooster wierd aangeslagen en op de Vrijdagmarkt openbaar verkocht, en om het herbouwen te beletten, deed het Magistraat van 1580 eene of twee straten door de gronden trekken, waar men dan alras begon huizen op te bouwen; maar in 1585 moest de stad zich aan den hertog van Parma overgeven en de Minderbroeders kregen wat er van hun klooster nog overgeschoten was terug. Zij herstelden het zoo gelijk zij konden, dat is, gelijk hunne geldmiddelen het

[p. 47]

toelieten. Zoo bestond het dan twee eeuwen voort, gedurende welke de geschiedschrijver slechts geschillen, gedingen, plechtigheden enz. aan te teekenen heeft; maar op het einde der XVIII^e eeuw, nadat de Minderbroeders 'door Jozef II geplaagd en gekneveld waren geworden, werd in 1797 hun klooster door de Franschen aangeslagen en geplunderd. De paters werden uiteengejaagd en nooit hebben zij hun klooster kunnen herinrichten.

Dat er gedurende al dien tijd in dat klooster van eene orde, welke voor leus aangenomen had: In sanctitate et doctrina, eenige beroemde mannen moeten geleefd hebben, zal geene verwondering baren. Het was daar inderdaad dat de Aartshertogen Aalbrecht en Izabella Pater Jan Neyen kwamen zoeken, om hem als vredesonderhandelaar naar Maurits van Nassau en Olden-Barneveld te sturen. Gelukte Pater Neyen niet in het sluiten van den eindelijken vrede, hij toch was het die in 1607 het twaalfjarig bestand verkreeg, hetwelk eene weldaad voor ons vaderland geweest is.

Bijna omtrent denzelfden tijd leefde daar ook P. Jozef Bergain of Bergaigne, een Antwerpenaar van geboorte, die, na in zijne orde de voornaamste waardigheden bekleed te hebben, zevende bisschop van 's Hertogenbosch en later aartsbisschop van Kamerijk en Prins des heiligen Rijks wierd. Ferdinand III, keizer van Duitschland, hield hem in groote achting en Philip IV, koning van Spanje, benoemde hem zijnen gevolmachtigde bij de vre-

[p. 48]

desonderhandelingen van Westphalen. Hij stierf zelfs te Munster in 1647. Zijn lijk werd later naar Antwerpen overgebracht en in het Minderbroedersklooster begraven. P. Hendrik Sedulius diende ook als afgezant des hertogen van Beieren bij Paus Paulus V.

Talrijk zijn ook de Vlaamsche schrijvers, die in dat klooster verbleven hebben en waarvan de heer Schoutens eene korte levensbeschrijving en de lijst hunner werken opgeeft. De voornaamste onder deze is wel P. Willem Smits, geboren te Kevelaar, overzetter des Bijbels en stichter, in zijn klooster, van een Musoeum philologico-sacrum. De schrijver schetst ons hoe Smits er toe kwam den Bijbel over te zetten, zijne voorbereidende studiën, al de tegenkantingen, de wederwaardigheden en de weinige aanmoedigingen, welke hem ten deele vielen. Zijn Musoeum was eene soort van hoogeschool voor het aanleeren der Oostersche talen, welke voor de Bijbelstudiën onontbeerlijk zijn; hiermede had hij ook weinig bijval. Met taaien moed zette hij nochtans zijn werk door; zijne overzetting wierd en wordt nog hoog geprezen; maar hij kon ze niet voltrekken. Zijn leerling en medebroeder Pieter van Hove zette het werk voort, maar kon het evenmin ten einde brengen.

Verder bevat het boek nog vele wetenswaardigheden, maar van meer huishoudelijken en godsdienstigen aard.

Eene kritiek zal ik mij nochtans veroorloven:

[p. 49]

's schrijvers stijl is hier en daar wat gemeenzaam, wat te weinig historisch; maar hij is zijne taal volkomen machtig en wij aarzelen niet te zeggen, dat zijn werk eer doet aan de Vlaamsche letteren.

Pater Stephanus Schoutens heeft, laat het mij herinneren, aan onze Commissie van bio- en bibliographie reeds diensten bewezen met namen van Vlaamsche schrijvers bekend te maken, met Initialen en Pseudonymen te verklaren, met jaartallen aan te geven enz.

H. Sermon.

Dagorde.

Worden gekozen om met de leden van het bureel candidaten aan te bieden voor de openstaande plaatsen: de heeren jhr. de Maere, Micheels en Snieders.

Na lezing der verslagen over de Huiswet, door den heer Rommens, en over het hs. des heeren H.-M.-M. de Hoon: Strafvordering en Strafrecht, verklaart de heer Bestuurder de zitting geheven.