Vaderlandsch museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis. Deel 5

[p. 253]

Het geslacht van Artevelde.

In het vierde deel van het Vaderlandsch Museum heb ik een twintigtal oorkonden medegedeeld, welke uit het archief van het voormalig klooster der Karthuizers van Gent zijn getrokken. In drie dezer stukken (16 December 1349 - 2 November 1359), komt een Jan van Artevelde, priester, voor, terwijl een vierde (van 4 Junij 1353), ons met eene Elisabeth van Artevelde, begijn op het groot Hof te Gent bekend maekt. Beide waren ongetwyfeld bloedverwanten van den beroemden Jacob. Op eenen stamboom van het geslacht Artevelde, door den heer Kervyn de Lettenhove⁽¹⁾ opgemaekt, wordt een Jan van Artevelde opgegeven, die misschien de zelfde als onze priester is, maer van de begijn Van Artevelde wordt geene melding gemaekt. Sedert de uitgave van die eerste oorkonden trof ik in het archief der zelfde Karthuizers nog een stuk aen van eenen Willem van Artevelde, insgelijks priester, maer die nog aen het einde der veertiende eeuw leefde. Hy had een huis in de Peperstraet bewoond. In hoeverre deze met de twee vroegere of met den beroemden ruwaerd Philips verwantschapt was, weet ik niet; maer ik dacht het toch van eenig belang, dit stuk hier in te lasschen. Willem van Artevelde maekt in de akte slechts gewag van ééne zuster.

(1) Histoire de Flandre, (1^re édition) III, bl. 182.

[p. 254]

Dit stuk levert een bewijs op, hoe reeds by het einde der veertiende eeuw de notarissen eenen langdradigen stijl hadden aengenomen, die zeer afsteekt met dien in vroegere tyden gebruikt.

25 Maert 1397 (1398).

Deus assit.

In nomine Domini amen. Tenore presentis publici instrumenti cunctis luculenter patefiat quod anno a nativitate ejusdem millesimo ccc^mo nonagesimo septimo, indictione quinta, mensis Martii die vicesima quinta, hora vesperarum vel circiter, pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini nostri, domini Bonifacii divina providentia pape noni anno octavo, in mei notarii publici et testium infrascriptorum, ad hoc specialiter convocatorum et rogatorum, presencia personaliter constitutis venerabilibus et circumspectis viris dominis Anthonio, priore domus seu monasterii Cartusiensis Vallis regalis juxta Gandavum, Tornacensis diocesis, ex una parte, et Wilhelmo de Artevelde, presbytero, ejusdem diocesis, ex altera, idem dominus Wilhelmus cogitans, ut asseruit, de supremis, ac cupiens sue ac parentum et predecessorum, omniumque benefactorum suorum animarum remedio et saluti providere, non errans in jure nec in facto, sed certus de jure, et, ut profitebatur, bene consultus, non vi aut metu ad hoc inductus, nec deceptus aut seductus, neque circumventus, sed ex certa sua scientia sponte et libere et cum bona voluntate et ex causa liberali perpetuo valitura per se et heredes suos quoscumque, presentes et futuros, prefato domino Priori, presenti ac vice et nomine Conventus dicte domus recipienti in puram elemosinam et propter Deum ad opus ipsius Conventus redditus, pratos, domum, et dimidiam domum ac terras omnes singulosque et singulas, quemadmodum in quadam papiri cedula particulariter in flamingo erant conscripti et conscripte, cujus tenor hic inferius est descriptus, cum omnibus et singulis omnibus et debitis annuatim exinde solvendis, juribusque pertinentibus, rationibus et actionibus, realibus et personalibus, canonicis et civilibus, seu aliis quibuscumque sibi domino Wilhelmo quovismodo competentibus seu competituris in eisdem, dedit, contulit, legavit et donavit ac dat, confert, legat et donat donatione pura, libera, mera et simplici, rata

[p. 255]

et grata, ac spontanea et irrevocabili facta inter vivos, vim insinuationis habente et perpetuo valitura per presens publicum instrumentum quibuscumque quorum interest vel intererit, seu interesse poterit quomodolibet, in futurum eam insinuandam, ac hujusmodi redditus, pratos, domum, dimidiam domum et terras, juraque, rationes et actiones, necnon omnimodam eorumdem proprietatem et dominium. Idem dominus Wilhelmus ad opus Conventus predicti in manu mei notarii publici infrascripti stipulantis et recipientis vice et nomine omnium et singulorum quorum interest seu interesse poterit quomodolibet in futurum, transportavit, obtulit et resignavit ac renuntiavit et cessit eisdem; seque ac heredes et successores suos quoscumque, presentes et futuros, de redditibus, pratis, domo, dimidia domo et terris, juribusque, rationibus et actionibus, proprietate et dominio predictis devestivit, nulla penitus possessione civili seu naturali penes se in illis retenta seu remanente, dictumque dominum Priorem, vice et nomine dicti Conventus, per traditionem dicte cedule, quantum melius et efficacius potuit, investivit de eisdem; volens, concedens et expresse concensiens idem dominus Wilhelmus quod dicti domini Prior et Conventus eorumque successores, a modo in antea, perpetuis temporibus hujusmodi redditus, pratos, domum, dimidiam domum et terras ac jura predicta ex supradicta causa pacifice possidere ac integre recipere et levare, eisque frui et gaudere, ac pro eis in judicio agere et stare, seque defendere, petitiones dare, recipere et offerre lites, contestari et de calumpnia jurare, excipere, protestari, excludere, concludere, experiri, transigere, pacisci et quietare, ac pactum de ulterius non petendo facere possint et debeant, ac se plene tueri in illis, nec non omnia alia et singula facere et excercere que veri et legitimi possessores rerum et bonorum facere possunt et debent et que idem dominus Wilhelmus ante donationem hujusmodi fecisse potuisset seu facere posset si ad eum pertinerent. Et in casu quo hujusmodi donatio secundum consuetudinem et legem patrie et loci, in quibus donata et legata predicta situantur, stare et roboris firmitatem obtinere, dictique domini Prior et Conventus, ipsis donatis et legatis, ut premittitur, frui et gaudere non possent, tunc dictus dominus Wilhelmus dedit, contulit et legavit, ac dat, confert et legat donatione supradicta prefatis dominis Priori et Conventui in puram elemosinam et propter Deum sexaginta libras grossorum monete Flandrie de paratioribus bonis suis post mortem suam remanentibus, per ipsos dominos Priorem et Conventum recipiendas, habendas et levandas; promittens idem Dominus Wilhelmus sub suis fide et juramento in verbo sacerdotii, manu pectori apposita corporaliter prestitis ab

[p. 256]

eodem, necnon sub pena suspensionis et excommunicationis in ipsum heredesque et successores suos quoscumque, presentes et futuros, per venerabilem virum, dominum Officialem Tornacensem, seu quemcumque alium judicem competentem ferendarum, hujusmodi collationem, oblationem, donationem, resignationem, renunciationem et cessionem, aliaque omnia et singula supra et infrascripta ratas, gratas et firma atque rata grata et firma perpetuo habere, tenere attendere et observare et nullo tempore contrafacere vel venire per se, alium vel alios, aliqua ratione, causa vel ingenio de jure vel de facto, easque aut ea aliqua ingratitudine, vel causa alia, non revocare, sub refectione et restitutione dampnorum, expensarum et interesse quas dicti domini Prior et Conventus, aut eorum successores, proinde facerent, incurrerent, seu sustinerent in judicio vel extra, se et bona sua ac heredum el successorum suorum quecumque, presencia et futura, quoad hoc imperationi et cohibitioni dicti domini Officialis et cujuscumque alterius judicis competentis, tam ecclesiastici quam secularis, titulo pignoris efficaciter obligandum et submittendum; necnon renunciando expresse in hoc facto pro se et heredibus suis antedictis, exceptioni doli, vis, metus, fraudis, lesionis et deceptionis, reique non ita geste et non ita habite, necnon gratiarum, statutorum, privilegiorum, conventionum, libertatum et consuetudinum quarumcumque, cavillationibusque et subterfugiis quibuscumque tam juris quam facti, que contra premissa obici possent sive dici et per que contenta in presenti instrumento amittere possent roboris firmitatem, et specialiter juri dicenti generalem renuntiationem non valere nisi processerit specialis. Statuit insuper, voluit et ordinavit sepedictus dominus Wilhelmus quod dicti domini Prior et Conventus eorumque successores anniversarium ipsius domini Wilhelmi ejusque parentum et sororis, pro et mediantibus premissa in eorum ecclesia perpetuis temporibus decenter facere et celebrare teneantur. Et in casu quo domum, vel dimidiam domum, hujusmodi communiter vel divisim vendi contigerit, quod iidem domini Prior et Conventus, seu eorem successores, pro pecuniis quas inde recipient et levabunt perpetuos redditus ad opus ipsius Conventus emere et acquirere debebunt; domino Priore, predicto nomine quo supra, hujusmodi anniversarium celebrare ac redditus perpetuos casu predicto emere et acquirere, ut premittitur, eidem domino Wilhelmo bona fide promittente, seque ac dictum Conventum et successores suos ad hoc efficaciter obligante exceptionibus, cavillationibus et subterfugiis quibuscumque eciam cessantibus penitus et exclusis. Tenor vero cedule, de qua supra fit mencio sequitur et est talis:

[p. 257]

In 't eerste ghevic Willem van Artevelde, priester, in puurre almossenen ende om Gode, den Convente ende Godshuse vanden Chaertereusen bij Ghend, een pond groten turn. lijfrenten, dat mij 't huus vanden Chaertereusen ten Bossche iaerlijx schuldich es te minen live. Item, een pond groten turn., dat mij Wouter van Puthem iaerlijx schuldich es te minen live. Item, viere schele groten, die mij Zegher Scere, te Zomerghem, iaerlijx schuldich es te minen live. Item, zeven hondert roeden mersche gheleghen bachter Hurst, ten tween sticken, endende ander Chartereuse goed vors., met neghene halster evene ende penninghen daer utegaende. - Item, een huus staende in de Peperstrate te Ghend, daer ic in plach te wonene, met alden ghelaghen der toe behorende, daer utegaen viertiene schel. paris. 's iaers, erveliker renten, eenre capelriën gheleghen in de kerke van Sente-Verilden, te Ghend, de welke nu besit her Michiel de Riemmakere ende dien vanden Gasthuse zesse en twintich schel. ende drie penninghe paris. - Item, een halfhuus staende anden Driesch bij Sente-Lijsbetten te Ghend, up de erve vander Fermeriën van Sente-Lijsbetten vors., waerof twederdeel heeft Jan Leiscoof. - Item, een stic lands, groot wesende driehondert ende sestich roeden, lettel min of meer, gheleghen in de parochie van Meeren, tusschen Ywein Diederix lande, an d'een side, ende Lijsbetten van Buxstale lande, an d'ander zide, ende es gheheeten dLand ter crucen, 't welke men hout van Symoens dochter van Vaernewijc met eenen halster corens ende drien penninghen paris. 's iaers erveliker renten daer utegaende. - Item, achte hondert ende neghene ende twintich roeden lalands, dwelke men hout van minen heere van Vlaendren, licghende in 't Rot in de Asselt. - Item, voort al dland, dat ic hebbe licghende beloken binnen der stede ter Asselt, met alsulken renten als iaerlijx daer ute gaen.

De et super quibus premissis omnibus et singulis dicti domini Prior et Wilhelmus de Artevelde petierunt hincinde a me notario publico, infrascripto, sibi fieri et tradi publicum instrumentum vel publica instrumenta, unum vel plura, in astantium testimonium personarum. Acta fuerunt hec in dicta domo seu monasterio Cartusiensi juxta Gandavum, anno, indictione, mense, die, hora et pontificatu quibus supra, presentibus honorabilibus et discretis viris Johanne Maylin et Godefrido de Riemsland, opidanis gandensibus, predicte diocesis, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.

Et ego Johannes Nemegheer, clericus Tornacensis diocesis, publicus

[p. 258]

apostolica et imperiali auctoritate, curieque episcopalis Tornacensis juratus notarius, collationem, donationem, legationem, transportationem, oblationem, resignationem, renuntiationem, cessionem et permissionem ac aliis omnibus et singulis premissis, dum sic ut premittitur fierent et agerentur, una cum prenominatis testibus, presens fui eaque sic fieri vidi et audivi et exinde hoc presens publicum instrumentum confeci et in hanc formam publicam redegi, manu mea propria scripsi signoque meo solito et consueto signavi et roboravi, rogatus et requisitus, in fidem et evidentius testimonium omnium et singulorum premissorum.

Origineel op perkament voorzien met het teeken van den notaris. Op den rug van het stuk leest men: In de Hasselt, vanden goede, dat ons gaf her Willem van Artevelde.