Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

Het wetenswaardige uit de algemeene geschiedenis. Een leerboek voor scholen en aankomende onderwijzers (;) door Js. Stijger, Hoofd-onderwijzer (hoofdonderwijzer?) (,) te Amsterdam. 1e stukje. Oude geschiedenis. Te Amsterdam (,) bij G, van Tijen & Zonen, 1862. In kl. 8vo. VIII en 144 bladz. Prijs ƒ 0.40.

Ofschoon twijfelzucht hoe langer hoe meer een onuitwischbaar kenteeken schijnt te zullen worden van de rigting, die in de tweede helft der negentiende eeuw haren onzaligen schepter zwaait, zal niemand ontkennen, dat de geschiedenis eene voorname plaats bekleedt in de rij der wetenschappen, welke elk welopgevoed Nederlander zich, naar gelang zijner voorgenomen toekomstige ketrekking in de maatschappij, in meerder of minder mate behoort eigen te maken. Er bestaat dan ook geen gebrek aan werken over dit vak in de Hollandsche taal, en wij zouden gemakkelijk een vel druks van dit Tijdschrift kunnen vullen met de lijst der titels van meer of minder lijvige boeken, die den onderwijzers en hunnen leerlingen ter dienste staan. Dit belet niet, dat wij zonder vooringenomenheid het werkje van den heer Stijger

[p. 391]

ter beschouwing namen, en wij hopen, dat hij het doel zal bereiken, hetwelk hij zich voorstelde, toen hij de pen opnam en gebruikte, om het bestaande aantal leerboeken der geschiedenis met nog een te vermeerderen.

In eene gebrekkig geredigeerde voorrede, geeft de Schrijver te kennen, dat het gunstig onthaal aan zijn werkje, ‘Uw vaderland’ te beurt gevallen, hem heeft aangemoedigd om op verzoek der uitgevers (sic!) ook eene Algemeene Geschiedenis voor de scholen te schrijven. Hij voegt er bij, dat dit nieuwe werkje door hem vervaardigd is voor de verstgevorderde leerlingen (van welke soort van scholen, eilieve?) en aankomende (wij houden niet van dit woord! Het doet ons te veel denken aan vertrekkende, bij voorbeeld naar de telegraphie of andere gemakkelijke baantjes) onderwijzers. Hij wil het minder beschouwd hebben als een lees- dan wel als een leerboek. (Om het te leeren, zal men het toch wel behooren te lezen!) Hij heeft getracht (le succès justifie tout!) het wetenswaardige niet alleen (dus wel in gezelschap!) te vermelden, maar de groote gebeurtenissen (wij zouden liever zeggen: gewigtige) zooveel mogelijk (dit hangt immers van het subjectieve gevoelen des Schrijvers geheel af?) met elkander in verband te brengen. Hij belooft voorts, dat het tweede stukje: ‘de Middeleeuwen’ spoedig zal volgen, waarna, natuurlijkerwijze, de fil en aiguille, ook het derde het licht zal zien.

Wij hebben nu uitsluitend met het eerste stukje te doen. Referent kan zich in het algemeen zeer wel vereenigen met de wijze van voorstelling en inkleeding, die de heer Stijger vermeend heeft te moeten volgen, en hij vindt, na aandachtige lezing, geen bezwaar, om het werkje tot gebruik op de hoogste klasse eener Hollandsche school (Men ziet het! wij preciseren) aan te bevelen. Verder mag het niet gaan, en voor aankomende onderwijzers achten wij Bosscha, Lodewijk Mulder en Engelen honderdmaal beter.

Ziedaar, lezer! in een paar woorden ons oordeel uitgedrukt. Om echter den Schrijver het bewijs te leveren, dat wij zijn werkje met zorg hebben nagegaan, laten wij onze opmerkingen volgen over eenige misstellingen, die bij een' eventuelen tweeden druk gemakkelijk kunnen verbeterd worden.

Op blz. 18, lezen wij: ‘Hij werd stichter van den prachtigen tempel op den berg Moria, die door werklieden van Tyrus in ze-

[p. 392]

ven jaar voltooid was.’ - Hoe iemand stichter kan worden van iets dat reeds voltooid was, is Ref. een raadsel.

Nog ongerijmder is hetgeen men op pag. 45 vindt: ‘Cambyses werd door dezelfde veroveringszucht geleid van zijnen vader. Hij wilde Egypte tot eene Perzische provincie maken, en trok nu met een leger, dat door kameelen van het noodige water voorzien werd, enz.’ - Hoeveel kameelen zal die goede man wəl niet noodig gehad hebben? Waarlijk, mijnheer Stijger, c' est trop fort, en wijlen Bosco, onlangs (10 Maart 1863) op een landgoed bij Dresden overleden, kende zelfs dit goochelkunstje niet!

Blz. 88, geeft de Schrijver het volgende verhaal: ‘Bij de beleegering van Ardea, de rijke hoofdstad der Rutulers, ontstond er een twist tusschen de zonen des konings en hunnen neef Tarquinius Collatinus over de deugd hunner vrouwen. Men besloot nu er de proef van te nemen, reed naar Rome, en bevond dat Lucretia, de vrouw van Collatinus, de eenigste der vrouwen was, die nog, schoon het reeds laat was, zich met spinnen bezig hield. Sextus, de zoon des konings, wien de schoonheid van Lucretia getroffen had, was oorzaak dat Lucretia zich zelve om het leven bragt, omdat zij de schande, die hij haar had aangedaan, niet overleven wilde. Zij had vooraf de zaak aan haren vader Lucretius, diens vriend Valerius, haren echtgenoot, en aan haren broeder Brutus bekend gemaakt.’ - Wij hebben nooit geweten, dat Brutus een broeder van Lucretia was. Uit welke bron heeft de heer Stijger dezen graad van bloedverwantschap toch opgerakeld? En wat verder het verhaal zelf betreft van de schande Lucretia aangedaan, het zegt te veel of te weinig. Zoo als het daar staat, kan men er niets van begrijpen. Wilde de Schrijver absoluut van die liederlijke bedgeschiedenis gewag maken, dan had hij den gedreigden slaaf ook moeten aanhalen. Zie Titus Livius, Decade I, Boek I, Paragraaf 47.

Als voorbeeld van slordigen stijl diene het volgende, dat op pag. 129 aangetroffen wordt: ‘Zijne wreedheid, die alle leden van het geslacht van Julia, ja zelfs zijne moeder en gemalin ter dood deed brengen, is tot een spreekwoord geworden.’

Op blz. 137, komt voor, dat: ‘de Hunnen een Arabisch volk, in 375 naar Europa doordrongen!’ - Cela passe notre latin, en wij zijn verlangend te vernemen op welke gronden de Schrijver de Hunnen tot een Arabisch volk gemetamorphoseerd heeft, en hen naar Europa laat doordringen.