Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Praktische Volks-Almanak. Jaarboekje ter verspreiding van kennis der toegepaste wetenschappen onder alle standen der maatschappij, uitgegeven onder redactie van Dr. D. Lubach en W.M. Logeman, 1860. (Te) Haarlem (bij) A.C. Kruseman. Prijs f 0,90.

Geroepen om dezen almanak - zij het dan wat laat - aan te kondigen voldoen wij gaarne hieraan, vooral, zoo het

[p. 558]

nog dienstig kan zijn om de aandacht van velen, die er nog geen kennis mede gemaakt hebben, op te vestigen. Te dien einde zullen wij pogen een kort overzigt te geven van den zakelijken inhoud en beginnen met het eerste stukje van d. lubach getiteld: ‘bij de titelplaat,’ waarin ons een korte schets van het leven des genialen natuuronderzoekers humbold geleverd wordt, wiens afgebeelde studeerkamer ons ter beschouwing wordt aangeboden en het jaarboekje met regt tot sieraad verstrekt. Na de bovengenoemde schets en de daarin krachtig ontwikkelde beschouwingen en toepassingen op het dagelijksch leven, volgen: ‘Eene nuttige zaak voor iedereen’ door d. grothe, die ons leert om doperwten, groenten enz. in bussen te kunnen bewaren. Hij heeft ons echter daarin krachtig bewezen: ‘dat er niets nieuws onder de zon is,’ want deze en dergelijke handelingen zijn reeds oud en bekend. St. Margriet door h.c. van hall. Dien goeden Groningschen Hoogleeraar ontmoeten wij nog al eens in populair-wetenschappelijke werkjes, en altijd met genoegen. Hij is een man die ieder ten dienste staat met zijne vruchtbare pen en goede raadgevingen. Het stukje is zeer lezenswaard en wederlegt zeer gepast, het al-oude volksgevoelen nopens die ‘leelijke’ St. Margriet. Past op de kleintjes door v. Het idee is gemakkelijk te vinden, echter had er iets beters te zeggen geweest, het is wel wat anecdote-achtig. In Eisenach. (Anno 1221) door j. herman de ridder. Ofschoon de schrijver gunstig bekend staat, vinden wij zijn stukje hier niet op zijn plaats en het walgde ons, toen wij er zoovele persoonaadjens, proefjens, lesjens enz. in aantroffen. Wanneer zullen onze auteurs toch eens goed Hollandsch leeren schrijven! De heer kruseman doet zeer sterk in dusdanige auteurtjens!! Op crediet door s. vissering is een juweeltje en met veel kennis geschreven. Meer worden dan vader door l.n. doet vooral uitkomen: dat bij den vooruitgang in kunsten, wetenschappen enz. stilstand, achteruitgang is en dat dus onze zonen meer moeten trachten te weten dan wij. Een goed werk van onzen tijd door d. lubach, is hoofdzakelijk geschreven om te wijzen op het wèl bekende Idiotengesticht en de lange lijst van correspondenten; dit maakt echter niet, dat wij dat goede werk niet zeer in de liefde onzer medemenschen aanbevelen, ofschoon wij er ons wei-

[p. 559]

nig goeds van voorstellen voor de toekomst, omdat meerdere of mindere krenking van het verstand, zich zoo gemakkelijk niet laat verhelpen. Bedenken en handelen door j. van der hoeven. Zeer gepast en naar waarheid! Twee verdienstelijke burgers door w.h. suringar jr. waarin david purry en johan casper zellwegen als twee echte philanthropen worden voorgesteld. Natuurlijk kan men zoo iets van den heer suringar verwachten! Die akelige Quinine door l.n. Waarlijk een vreemd onderwerp voor den heer l.(ogema?)n om over de Quinine lees: Chinine, te schrijven; we zouden haast geneigd zijn, uit te roepen: ‘Schoenmaker blijf bij je leest!’ want welke bekwaamheden de heer ln. als werktuigkundige ook moge bezitten, gelooven wij niet dat hij ons de werking der Chinine verklaren kan. Bekwaamheid en geschiktheid door Dr. w. gleuns jr., is hier en daar wel wat overdreven en onbepaald, terwijl de voorbeelden om te onderzoeken naar de praktische geschiktheid van den examinandus bij vergelijkende examina, geen steek houden. Wij hadden eerder gedacht dat de S. het idee der vergelijkende examina als iets middeleeuwsch beschouwd, en daartegen te velde zou getrokken zijn. Een vergelijkend examen is toch niets meer dan een wassen neus; de ondervinding leert het ons, dat de knapsten zeer dikwijls moeten achterstaan bij bevoorregte of gerecommandeerde breekebeenen. De acte van toelating, regtens verkregen bij openbaar afgelegd examen, moet ten allen tijde voldoende zijn, om dadelijk als hoofdonderwijzer te kunnen beroepen worden. Met hetzelfde regt toch, zouden wij anders van den evangelie-dienaar ook een vergelijkend examen kunnen vorderen (op ‘beroep’ preêken is iets anders) en nog met te meer aandrang, omdat de aanstaande dominé's hoegenaamd geen denkbeeld hebben van de gewigtige betrekking die zij zullen aanvaarden en waartoe zij door het academisch onderwijs niet voorbereid zijn, waar alleen theoretische kennis gevraagd wordt gelijk de S. zeer juist, zelf aangeeft. Licht door ln. Al weder eene variatie op een oud thema, waarbij de S. de aandacht vestigt op goed licht in de school en daarom matte glazen of patentglas aanbeveelt. Ons bevalt dit matglas volstrekt niet; in eene zeer onlangs nieuw gebouwde en door ons in oogenschouw genomen school, heeft men het ook aangewend, doch

[p. 560]

zonder goed gevolg, ofschoon het ook schuin van achteren valt; want het heeft dit ongerief, dat het den onderwijzer vrij scherp in het gelaat terugkaatst; en dat de bijziendheid een gevolg zou zijn van de ongenoegzame verlichting op vele scholen, is toch waarlijk wat ver gezocht, mijnheer ln. zoo iets maakt men kinderen wijs! Voortbrenger en verbruiker door Mr. w.r. boer; zeer practisch, doch voor een oppervlakkigen lezer wel wat verheven; hetzelfde kan ook gezegd worden van het smeren der werktuigen door Mr. j.a. van eijk, wat betreft de aangewezen tafels der verschillende wrijvingen enz. De ontwikkelings-methode van friedrich fröbel door Dr. d. lubach is het laatste stukje van dezen almanak, zoodat Dr. l. als de Alpha en Omega van dit jaarboekje kan beschouwd worden. Voor eenigen tijd, inzage genomen hebbende, van het werk des heeren fröbel (in het Nederduitsch overgebragt) schorten wij liever eene oppervlakkige beoordeeling des Dr's. op, en behouden ons voor, later op het werk zelf, terug te komen. En hiermede achten wij genoeg gezegd te hebben van het boekje, dat zich door een duidelijken druk en goed papier onderscheidt en den uitgever alle eer aandoet.

jesse.