Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

Geschiedenis der Roomsche Kerk. Naar het Engelsch van Dr. John Dowling, door D. Budding. Derde en laatste Deel, 3^e en 4^e Aflevering. Te Dordrecht, bij H.R. van Elk. 1856. In roijaal 8vo., met platen; per Aflevering, bij inteek., f :-65.

Deze beide Afleveringen, behelzende het achtste Boek, met het opschrift: ‘Het Pausdom dronken van het bloed der Heiligen’, en een gedeelte van het negende Boek, over: ‘Het Pausdom in zijnen suffenden ouderdom’, vertoonen ons Rome in woede oprijzende tegen den afval van hare leer en instellingen die zich vóór en inzonderheid nà luther openbaarde, en vuur en zwaard aanwendende tot verdelging harer tegenstanders. Dowling bewijst eerst met uittreksels uit de decreten der algemeene Conciliën, en uit de geschriften van thomas aquinas, bellarminus, en andere in de Roomsche Kerk gezag hebbende Godgeleerden, dat de vervolging om het geloof niet partiëel, noch uit den draag der omstandigheden geboren, maar een leerstelsel dier Kerk is; en beschouwt vervolgens het lijden der Protestanten in Engeland onder de bloeddorstige maria: den marteldood van den tachtigjarigen latimer, van ridley, wiens sterven langdurig en afgrijselijk was, en van cranmer, die zijne vroegere zwakheid door het hartgrondigst berouw en den heldhaftigsten moed op den brandstapel vergoedde. Hierop treedt de Spaansche Inquisitie met hare duistere en verpestende kerkerholen, helsche pijnbanken, en wreede auto-da-fé's te voorschijn. Welsprekend is de invoering van eene jonge dochter, uit de armen harer ouders gerukt, in het akelig hol geknield liggende, voor de regtbank harer beulen gevoerd, en, na het ondergaan van de gruwzaamste folteringen, in de

[p. 650]

gevangenis teruggesleept, om daar, van allen verlaten, te bezwijken. Vervullen de onmenschelijke slagtingen onder de Waldenzen in Calabrië en Piemont aangerigt, de Bartholomeüsnacht en de dragonnades in Frankrijk de ziel met verontwaardiging en droefheid tevens; met welgevallen rust het oog op de werkdadige deelneming in Protestantsche landen aan de slagtoffers der vervolging bewezen; op de geldelijke bijdragen hun toegezonden, en op de gastvrije ontvangst den vlugtelingen ook in Nederland te beurt gevallen.

Het negende Boek beschouwt de grondbeginselen en werkzaamheden der Jezuïten, en de voortdurende verdrukkingen der Protestanten in Frankrijk, die eerst met de verdrijving der Jezuïten een einde namen, hoewel de zucht tot vervolging in de Roomsche geestelijkheid niet was uitgedoofd, blijkens hare nog in 1770 en 1772 tegen de zamenkomsten der Hervormden ingeleverde adressen.

Gaat het onzen lezers, gelijk het ons ging bij het verhaal van die uitgezochte barbaarschheden, door menschen aan hunne natuurgenooten, door Christenen aan hunne mede-Christenen uitgeoefend, dan wordt hun het vertrek waarin zij zitten, soms te eng, en zoeken zij daar buiten in de vrije lucht verademing, en rijst, nog meer dan over de vervolgingen-zelve, een gleed van heiligen toorn in hen op over de jammerlijke drogredenen, waarmede de zich alleen zaligmakend noemende Kerk, met verdraaijing van de klare uitspraken van het Evangelie, hare kannibalenwoede tegen onschuldigen en weerloozen tracht te verdedigen. Maar de tijden zijn veranderd! De eeuw der vervolging is voorbij! - Ja, wel! adres aan de madiai's en cacchetti's, en aan de nog te Rome bestaande, hoewel in het verborgen uitgeoefende Inquisitie (ciocci en di sanctis weten er van te spreken). In andere landen is het geloofsonderzoek aan de Pauselijke Prelaten opgedragen; terwijl het werk van dens, waarin het kettermoorden verdedigd wordt, nog het Handboek der seminaristen is.

Wat is hiertegen te doen? Waakzaamheid, nimmer sluimerende waakzaamheid (Rome sluimert nooit) ter handhaving van onze Godsdienstige voorregten, en vurige gebeden gepaard aan onvermoeide pogingen om, vooral door de verspreiding der H. Schrift, licht te ontsteken in de donkerheid. Zullen deze middelen doel treffen? Wij hopen en vertrouwen dat de

[p. 651]

tijd eenmaal - moge het spoedig zijn! - zal komen, waarin Inquisitie en geloofsdwang tot de geschiedenis zullen behooren, en de vroegere verdrukkers, van den geest des waren Evangeliums doordrongen, met smart op de verloopen dagen terugziende, zullen zeggen: konden onze tranen die bloedvlekken onzer Kerk uitwisschen!