Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

[p. 432]

De Heer Jac. Moleschott, Privaatdocent te Heidelberg, in zijne verhouding tegenover de Geneeskundige Faculteiten in Nederland, geschetst door P. Harting, Hoogleeraar in de Wis- en Natuurkundige Faculteit aan de Utrechtsche Hoogeschool. Te Utrecht, bij van Paddenburg en Comp. 1848. In gr. 8vo. 27 bl. f : - 30.

De Heer jac. moleschott, een op Duitschen bodem gevormde jeugdige geleerde, heeft, na zich eenigen tijd te Utrecht opgehouden te hebben, eene benoeming tot Privaatdocent aan de Heidelbergsche Hoogeschool aangenomen. Eerst sedert weinigen tijd aldaar gevestigd, heeft hij in een Hoogduitsch Tijdschrift (Archiv für Physiologische Heilkunde, unter Mitwirkung von w. roser und c.a. wunderlich, herausgegeben von w. griesinger, VII Jahrg. 5tes Heft. S. 472-479) een opstel geplaatst over de onderscheidene Hoogleeraren in de Geneeskundige Faculteit in Nederland, onder den titel van ‘Die medicinische Lehranstalten an den Hochschulen Niederlands.’ Beantwoordt dit opstel door zijnen inhoud niet geheel aan zijn opschrift, het is daarenboven moeijelijk voor den lezer, zoo hij niets door veronderstellingen aanvult, te gissen, wat toch het eigenlijk doel van dit opstel zij. De oordeelvellingen over personen, die grootendeels ongunstig uitvallen, willen wij niet aanhalen noch toetsen. Onzes oordeels had men het stuk van den Heer moleschott niet moeten wederleggen. De Hoogleeraar harting heeft hier echter anders over gedacht, en wij eerbiedigen elks overtuiging. Zijn tegenschrift is over het geheel bezadigd. Hij toont daarin aan, dat de Heer moleschott, als wetenschappelijk persoon, op verre na niet op de hoogte staat, waarop hij met eenig regt een openlijk oordeel over de wetenschappelijke verdiensten van anderen zoude kunnen vellen; ten tweede, dat hij geschreven heeft zonder behoorlijke kennis van personen en zaken, omdat hem de gelegenheid ontbroken heeft, die kennis op te doen; en ten derde, dat de Heer moleschott aan het eerste vereischte, aan de eenige voorwaarde, waardoor eene harde beoordeeling van nog levenden verschoonlijk wordt, onpartijdigheid namelijk, met ter zijde stelling van alle vooroordeel, geenszins voldaan heeft. Het eerste punt is het uitvoerigst behandeld. Wanneer het stuk van den Heer

[p. 433]

moleschott eene wederlegging noodig had, geloof ik, dat het niet wel beter beantwoord had kunnen worden; maar van die noodzakelijkheid zijn we, gelijk wij reeds te kennen gaven, niet volkomen overtuigd. Daarenboven, daar het opstel van moleschott niet in handen is van elk, die het tegenschrift leest, had eene geheele mededeeling van dat stuk, of eene vertaling er van (het is toch ook niet zeer uitgebreid) aan het voor ons liggend boekje zeker meer volledigheid en veelligt ook meer belangrijkheid gegeven.

Recensent keurt alle twistschriften af. Ook het opstel van moleschott keurt hij af en zou hij afkeuren al bevatte het ook niets dan waarheid. In eenen brief van heyne aan soemmerring (uitgegeven door r. wagner in zijn werk over soemmerring's leven en omgang) vond ik eenmaal deze, aller behartiging waardige woorden: ‘Der moralische Gesichtspunkt kommt überall zuerst in Betrachtung. Es ist bald gesagt, Wahrheit muss man ungescheuet sagen. Du Narr! es gehören noch ein Paar kleine Umstände dazu! Hast du den äusserlichen Beruf dazu? Bist du sicher nützen zu stiften? - und kein Uebel und Schaden der jenen Nützen aufwiegt? Zum Märtyrerthum für die Wahrheit sind die urgenten Fälle seltner als man denkt.’ Hoe vele personaliteiten, hoe vele twistschriften, hoe vele verdedigingen der waarheid, hoe vele zoogenoemde opruimingen van steenen, die op het veld van wijsbegeerte en wetenschap gezegd worden geworpen te zijn, zou men missen, indien deze gulden les van nooit zonder pligtbesef, en nooit zonder doel om werkelijk nut te stichten, de pen in handen te nemen, in onze dagen vooral, meer ware opgevolgd! Meer over dezen strijd te zeggen, die toch bijkans weer vergeten is, acht ik onnoodig. 't Geen in moleschott's opstel nog het nuttigste en beste is, bestaat in zijne aanmerking over de wijze, waarop Professoraten in ons Vaderland vervuld worden. Een concours kunnen wij niet verlangen; maar daar nu toch alles door aanbeveling geschiedt, was het misschien best, zoo Curatoren der Hoogescholen bij elke vacature zich eene gemotiveerde voordragt van twee of drie Candidaten deden geven door de Faculteiten der Hoogescholen, en door een of ander op zich zelf staand ligchaam, b.v. het Koninklijk Instituut. Daaruit konden zij dan eene nominatie opmaken, om met overlegging dier aanbevelingen aan 's Konings keuze de benoeming daaruit te onderwerpen. Ook de inrigting van privaat-docenten keuren wij, onder

[p. 434]

zekere beperkingen, goed. Wij hebben dat reeds dikwerf gezegd en behoeven daarover thans niet verder te handelen.

J.v.d.H.