Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Ontwerp over de middelen, waardoor het mogelijk zoude kunnen gemaakt worden, om een groot gedeelte der Nederlandsche Nationale Schuld op de Oostindische Koloniën te converteren, de Inkomsten van het Gouvernement in Indië te vermeerderen en aan den ondernemingsgeest van partikulieren een ruim veld te openen. Door A.C.B. Tönsen, Med. Doct. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1842. In gr. 8vo. IV en 78 bl. f 1 - :
Vernieuwd licht des Koophandels, of grondig onderwijs in de Koopmans-Rekenkunst van A.B. Strabbe. Geheel omgewerkt en naar het tegenwoordige gebruik ingerigt door H.S. Witlage. Iste Stuk. Koopmansrekeningen. 's Gravenhage en Amsterdam, bij de Gebr. van Cleef en G.J.A. Beijerinck. 1840. In gr. 8vo. IV en 226 bl. f1-80.

De Heer Med. Dr. tönsen zegt, dat een tienjarig verblijf in Nederlandsch Oost-Indië hem gelegenheid heeft gegeven, om met derzelver financiélen en statistieken toestand bekend te worden, en zijn hier aangekondigd Ontwerp geeft er de blijken van. Het is opgesteld in den geest van den Graaf van den bosch, wiens plan de Schrijver zoekt te ondersteunen door aanvoering van nog meerdere drangredenen. Er is inderdaad zeer veel bijgebragt ten voordeele van die formatie van 200 perceelen, voor een zeker getal jaren aan partikulieren af te staan, tegen levering van geheel het product, hetwelk die perceelen op het oogenblik der overname opbrengen. Doch onder de moeijelijkheden, om een groot deel der Nationale Schuld, zelfs f 500,000,000, op de Oost-Indische Koloniën te convertéren, vinden wij niet opgenoemd de onbevoegdheid van de Regering niet alleen, maar zelfs van de Wetgeving, om de Rentheffers van den Staat voor den ontvang hunner intresten op de Koloniën te verwijzen. Buiten toestemming des schuldeischers mag geenerlei schuldenaar, dus ook de Staat niet, hem van zijn verkregen regt ontzetten, door hem daarvoor een ander regt in de plaats te geven. Overigens, de berekeningen des Schrijvers

[p. 125]

zoo aan het Gouvernement, als aan de Staten Generaal ter toetsing overlatende, meenen wij hier alleen te moeten aanmerken, dat, wanneer er zulk eene conversie mogt plaats grijpen, het zou behooren te geschieden onder aanbod van vollen afleg van kapitaal en intrest aan zoodanige houders van Inschrijvingen op het Grootboek of certificaten, als niet mogten verkiezen, hunne schuldvordering, laste den Staat, geheel of gedeeltelijk geconverteerd te zien in schuldbrieven, laste de Koloniën, al ware het, dat die 200 perceelen voor de betaling dier schuldbrieven wierden gehypothekeerd.

Het werk van a.b. strabbe, getiteld: Vernieuwd licht des Koophandels, was reeds sedert ruim eene halve eeuw bekend. Vele herdrukken, de latere zelfs met verbeteringen en bijvoegselen, vooral door den Heer j. van wijk, rz., verrijkt, hebben sedert het licht gezien. Nog vollediger is de tegenwoordige uitgaaf door den Heer witlage, waarvan hier het eerste stuk wordt aangekondigd, bevattende de Koopmansrekeningen; terwijl de Wisselrekening in het tweede of laatste stuk zal worden opgenomen. Dat dit werk uitgebreide verdiensten bezit, behoeven wij niet aan te toonen, maar men vergunne ons een paar teregtwijzingen. Bl. 18 staat:

‘Een last heeft 30 mudden of zakken, of 1000 (lees 3000) koppen.’ Dit is eene dadelijk in het oog vallende drukfout, die bij de achteraan gevoegde Errata niet verbeterd is.

Bl. 131 lezen wij:

‘De hooge of lage koers van den intrest hangt voornamelijk af 1^o. enz. 4^o. van wetsbepalingen.’ Waarop, onder aan de bladzijde, staat aangeteekend:

‘(*) In Engeland, Frankrijk (wet van 3 Sept. 1807), Oostenrijk, Pruissen en Saksen zijn Wetsbepalingen, waarbij in Burgerlijke 5% en in Handelsbedrijven 6% interest is geoorloofd.

In Beijeren ⅛% in de week, dat is 6½%, van Wissels. Voor zoo verre wij weten, bestaan in de Nederlandsche Wetboeken daaromtrent geene bepalingen.’ Hieruit zou volgen, dat men tegenwoordig bij ons ook boven de 5% in burgerlijke, en boven de 6% in handelszaken, zou mogen bedingen. Doch art. 1804 van het Burg. Wetb. zegt wel: ‘De bij overeenkomst bedongen interessen mogen de wettelijke te boven gaan, in alle de gevallen waarin de wet zulks niet verbiedt.’ Maar in de uitgave van het Burg. Wetb. onder

[p. 126]

toezigt van Mr. s.p. lipman (te Amsterdam, bij p. meijer warnars en j.c. van kesteren, 1839, en dus in het licht verschenen vóór de uitgaaf van dit eerste stuk van het vernieuwd licht des Koophandels) lezen wij reeds, bl. 534, aan het hoofd van den XIVden titel van het derde boek:

‘Men zoude zich hoogst vergissen, indien men de uitdrukking van art. 1804 B.W., gelijk aan die van art. 1907 van 't Code Civil, volgens welke de bij overeenkomst bedongen interessen de wettelijke mogen te boven gaan in alle de gevallen, waarin de wet zulks niet verbiedt, in dien zin opvatte, dat nu de wet van 3 Sept. 1807 is afgeschaft. Niets minder was de bedoeling van den wetgever: de uitzondering maakt nog altijd den eigenlijken regel uit: want het is ook nu verboden gebleven [in burgerlijke zaken] meer dan vijf, of in koophandel [meer dan] zes ten honderd te bedingen. De algemeenheid der uitdrukking strekt alleen daartoe, dat eene mogelijke latere herziening dezer ons van de Fransche heerschappij achtergebleven wet, waartoe of verandering in de geldswaarde, of ook een geheel verschillend en meer vrijzinnig beginsel van wetgeving op dit punt kon leiden, echter geene verandering in deze bepaling van de Burgerlijke Wet zal behoeven te weeg te brengen.’

Daar die opmerking ons gegrond schijnt, vestigen wij hierop de aandacht van allen, die van dit voor kooplieden geschrevene werk gebruik maken, opdat niemand eene onvoorzigtigheid bega.