Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

Leerboek der Aardrijkskunde, naar 't Hoogduitsch van J.G.F. Cannabich, door Jan-J.F. Wap, Leeraar bij de Koninklijke Militaire Akademie, enz. Iste Deel. Te Breda, bij W.A. Oukoop. 1834. In gr. 8vo. 116 Bl. f 2-80.
Een woord aan het Nederlandsche Publiek, over het Letterkundig Berigt in de Bredasche Krant van den 14 Oct. 1834, No. 244. Te Breda, bij W.A. Oukoop. 1834. In gr. 8vo. 14 Bl. f :-10
Aardrijkskundige Beschrijving van de Nederlanden in 1830. Te Breda, bij W.A. Oukoop. 1834. In gr. 8vo. IV, 227 en XXXII bl. f 1-80.
Handleiding voor de Aardrijkskunde van Neêrlands Oost- en West-Indische Bezittingen, door G. Lauts. Te Utrecht, bij L.E. Bosch. 1834. In gr. 8vo. 116 Bl. f 1-:
Eerste Beginselen der Aardrijksbeschrijving (uit het Fransch met eenige verbeteringen). Van A.D.J. Mioulet, Onderwijzer aan de Walsche Diakonie-school te Rotterdam. Te Rotterdam, bij Mensing en van Westreenen. 1833. In 12mo. 123 Bl. f :-60.

Van het eerste, hier aangekondigde werk, het eerste deel van het Leerboek der Aardrijkskunde van cannabich, door den Heer wap, met uitbreiding wat de Nederlanden betreft, bewerkt, vindt men reeds eene beoordeeling in de Bredasche Courant van den 14 Oct. 1834, waarbij inderdaad

[p. 132]

menigvuldige feilen worden aangewezen, die grootendeels of alle aan den Heer wap, als Uitbreider, en in elk geval alle aan hem, als of bedervend of niet verbeterend Vertaler, moeten geweten worden. Vergeefs zoekt hij, in zijn Woord aan het Nederlandsche Publiek, de blaam van onnaauwkeurigheid van zich af te weren. Niet ééne belangrijke aanmerking wordt er opgelost, en het blaauwboekje is meer eene poging, om eene welbewezene recensie in een bespottelijk daglicht te stellen, dan eene wederlegging derzelve. Er is op dat tegenschriftje van den Heer wap dan ook reeds een repliek in de Bredasche Courant van 25 Oct. 1834 verschenen, welke de schijnbare verdediging, waarvan hij zich bediend heeft, in hare nietsbeduidendheid ten toon stelt. Intusschen had wap alwat hij over de Nederlanden, in dat eerste deel der te dien opzigte aanmerkelijk uitgebreide Aardrijkskunde van cannabich, gezegd had, reeds op nieuw als een afzonderlijk werk uitgegeven, onder den titel van Aardrijkskundige Beschrijving der Nederlanden in 1830, en achter dat werk had hij, op een verbeterblad, sommige hinderlijke fouten, in het vorige even als in dat gelijkluidende latere werk voorkomende, hersteld. Verre is het er echter van af, dat ook die afzonderlijke uitgaaf door geene grove fouten zou worden ontsierd. Het boek opslaande bij Zeeland, vonden wij reeds dadelijk, zonder herstelling op het verbeterblad, op bl. 127, het zuiderdeel (in plaats van het noorderdeel) van het Graafschap Vlaanderen, om daarmede het zoogenaamde Staatsvlaanderen (Flandre septentrionale, gelijk de Belgen het bij hunne strooptogten noemden) aan te duiden. Met het bespoelen van Zeeland door de Schelde als de éénige rivier, het Athenaeum van Middelburg enz. is nog alles gebleven als bij de vorige uitgaaf. Trouwens, bij deze afzonderlijke uitgaaf had de Heer wap zich van de hem gegevene teregtwijzingen nog niet kunnen bedienen; dit maakt hem mogelijk nog wreveliger, dan hij anders zou zijn geweest. Het is te bejammeren, dat in zulk een' gewigtigen en, mits wél volvoerd, hoogstnuttigen arbeid zoo vele en zoo erge misstellingen zijn ingeslopen. Het is treurig, dat zulk een lot aan het werk van eenen cannabich wedervaart, welks aanleg en verdeeling ons anders zoo uitnemend behaagt.

Voor zoo ver wij kunnen nagaan, bezit het werkje van

[p. 133]

den Heer lauts, over Nederlands Oost- en West-Indische Bezittingen, als Handleiding tot derzelver Aardrijkskunde, eene meerdere naauwkeurigheid; doch daarin is weder de stijl alles behalve zuiver Nederlandsch en de correctie slordig; b.v. bl. III: heeft .... alle te zijnen gebode staande inlichtingen aangeboden. Liever: heeft ...., voor zoo veel het in zijn vermogen was, alle inlichtingen aangeboden. Bl. 4: Ook op Ceilon, in (lees: en in) het westerschiereiland van den Ganges. Zoo als het er staat, schijnt het, alsof Ceilon in dat westerschiereiland ligt, schoon het in waarheid een afzonderlijk eiland is. Die laatste feil stellen wij op rekening van den Corrector. Zoo wij dwalen, is het eene erge fout van den Schrijver.

In de Eerste Beginselen der Aardrijksbeschrijving, grootendeels naar het Fransch van mioulet, is natuurlijk wel veel goeds te vinden; maar ook dáár ontbreekt het niet aan onoplettendheden. Zoo verwonderde het ons, bl. 15, bij de opsomming der voornaamste steden van Frankrijk, Lyon, de tweede stad van dat Rijk in rang en bevolking, te zien overgeslagen, schoon Perpignan en andere veel kleinere plaatsen worden genoemd. In Afrika, bl. 25, vonden wij geene melding gemaakt van Temboktoe of Tombucto, anders zoo wijdberoemd. Bl. 113 vonden wij: op den Alkoran; lees: op den Koran; want al is het lidwoord de. Des noods zou men mogen zeggen: op al Koran. Bl. 115 en 116 hadden wij de regeringsvormen liever, dan in despotieke, autokratieke en republikeinsche, of willekeurige, onbepaald alleenheerschende en gemeenebestgezinde, verdeeld gezien in willekeurige, alleenheerschende (d.i. monarchale) en gemeenebestgezinde; als wanneer de latere onderverdeeling der Alleenheerschingen in onbepaalde, die men autocratiën kan noemen, en gematigde of grondwettige, beter' val zou hebben gehad. Het spijt ons, dat derhalve ons oordeel over al de hierboven aangekondigde werken en schriften, in het algemeen genomen, ongunstig is. Wij voegen ze bijeen, denkende met den Heer wap, bl. 14 van zijn zoogenaamd Woord aan het Nederlandsche Publiek: Solamen misseris socios habuisse malorum. Onder die socii behoort echter de Heer lauts slechts in een enkel opzigt: want in gehalte is zijn werkje het beste uit dezen hoop.