Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

[p. 227]

De Stad en het Land van Heusden. Een Leesboek voor de Jeugd. In II Stukjes. 's Hertogenbosch, bij H. Palier en Zoon. 1824, 1825. In gr. 8vo. 138, 14. 146, 10 Bl.

Jacobus van oudenhoven heeft ons in het jaar 1650 eene beschrijving gegeven van Heusden, meer het plaatselijke dan het geschiedkundige betreffende. De Heer c.w. pape, Predikant en Rector der Latijnsche Scholen te Heusden, aan zijne kinderen van tijd tot tijd het merkwaardige van de stad hunner geboorte verhalende, vond geene genoegzame voldoening in gemelde beschrijving van oudenhoven, en ging zelf aan het nasporen van vollediger berigten, waaruit deze beide stukjes ontstaan zijn. De geschiedenis van Heusden is in avondgesprekken tusschen vader en zoons ingekleed. Stijl en toon zijn aangenaam en duidelijk; de verdeeling van het geheel, in twee groote, en van die twee groote weêr in kleinere tijdvakken, is zeer geleidelijk, en alles wordt door verschillende aanmerkingen over zeden, gewoonten, regeringsvorm, wetten, godsdienst en andere belangrijke zaken en gebeurtenissen zoo aangenaam en onderhoudend afgewisseld, dat dit werkje, gelijk wij vertrouwen, ook aan meer lezers, dan alleen aan kinderen, zal behagen. Ook de zedekundige lessen, van tijd tot tijd uit het verhaalde op eene ongezochte manier afgeleid, hebben groote waarde voor de jeugdige lezers. Met één woord, wij bevelen dit geschiedkundige werkje met volle ruimte aan, en vernemen met genoegen uit de Voorrede van het laatste stukje, dat het op vele scholen in die streken is ingevoerd. Het ware te wenschen, dat wij in dien smaak, al was het dan ook wat korter, beschrijvingen hadden van andere gedeelten van ons vaderland. De aanmerkingen, achter ieder deeltje gevoegd, getuigen van de naauwkeurigheid, met welke de Heer pape in het zamenstellen van het geschiedkundige is te werk gegaan. Ook heeft hij niet verzuimd de stads Archiven te raadplegen, zoodat wij er ook eene en andere minbekende bijzonderheid bij winnen. In de geschiedenis der Heeren van Heusden had hij eene oude geslachtlijst voor oogen, welke gevonden wordt in een solio Handschrift, bevattende de Privilegiën, Gratiën en Keuren van Heusden, uit de stads Secretarij. Aangenaam was ons ook een letterlijke afdruk van den oorspronkelijken giftbrief, waarbij Johanna, dochter van Hertog Jan, Vuskens-

[p. 228]

waard aan de oude Schutters van den voetboog schenkt int jaer ons her dusentich driehontich vyftich ende sesse. Voorts zien wij, dat de eer, van Vrouwe jacoba uit hare Gentsche gevangenis verlost te hebben, mede toekomt aan Heer Dirk van der Merwede, niet alleen aan Arnoud Spiring van Aalburg. Maar het schijnt wel, dat ook anderen deel aan die bevrijding hadden. Renerus Snoius, Lib. IX. rerum Batav. pag. 138. zegt, dat Jacoba uit Gent ontsnapt is ope Johannis Brederodii atque Johannis Montfortii. Men zou uit denzelfden Schrijver opmaken, dat Jacoba te Gent slechts stadsarrest had, daar hij hare gevangenschap eene custodia liberalis noemt. Dat zij niet streng bewaakt werd, blijkt ook uit AEgidius de Roya, Annal. Belg. ad an. 1425. In de aanteekeningen op het tweede stukje deelt de Heer pape ons eenen brief mede van Willem I aan Jonker de Heuyter, 6 Junij 1561. Doch wij stappen van dezen verdienstelijken arbeid des waardigen Schrijvers af, na hem nog onzen dank betuigd te hebben voor den echt vrijen, hartelijken en liberalen toon, waarop hij van gewigtige zaken in Staat en Godsdienst spreekt; en wij voeden geene hooge gedachten van den goeden smaak en de verlichte denkwijs dier Roomsche Geestelijken, welke, naar ons berigt is, de verspreiding van deze beschrijving der Stad en het Land van Heusden, onder de jonge lieden hunner gemeente in die streken, zoeken te verhinderen.