Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Woordenboek van Droogerijen, bevattende eene uitvoerige beschrijving der onderscheidene in den handel der droogerijen begrepene voorwerpen, enz. Door M.N. Beets, Apotheker, enz. Iste Deel. A-E. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. 1825. In gr. 8vo. XXII en 688, en Register van 38 bladz. Bij Inteek. f 5-87½.

Het ontbreekt inderdaad in de laatste jaren niet aan me-

[p. 109]

nigvuldige hulpmiddelen, die de studie der Artsenijmengkunde in onze moedertaal gemakkelijk maken; en de spoed, waarmede zij op elkander volgen, en het vertier, dat zij vinden, bewijst, zoo wij dat buitendien niet wisten, dat ons Vaderland daaraan eene wezenlijke behoefte had. Gelijktijdig bijna, toen de verdienstelijke beets het plan van inteekening op zijn Woordenboek bekend maakte, verscheen het eerste deel van het Apothekers-Woordenboek van den onvermoeid werkzamen en te vroeg gestorvenen Hoogleeraar vosmaer. Men zoude zich echter bedriegen, wanneer men waande, dat het eene dezer Woordenboeken het andere overtollig maakt. Hoe zeer het onvermijdelijk was, dat vele zaken in beide gelijkelijk werden behandeld, zoo is toch beider doel zeer uiteenloopend. Het werk van beets is, volgens den titel, een Woordenboek van Droogerijen. Artsenijmengkundige voorschriften en scheikundige verklaringen zal men er te vergeefs in zoeken. Uitvoeriger onderrigt ons de verdienstelijke Schrijver, in zijne Voorrede, aangaande den aard en de strekking van zijn werk.

Rec. heeft hetzelve geheel doorloopen, en vele artikels met aandacht gelezen. Hij verheugt er zich in, zulk een goed en grondig bewerkt boek het publiek te kunnen aanprijzen. Bij elk artikel is naauwkeurige melding gemaakt van hetgeen aangaande deszelfs oorsprong bekend is; elk wordt uitvoerig beschreven; de scheikundige zamenstelling is (dikwerf volgens verschillende Schrijvers) opgegeven; voor vervalschingen wordt overal gewaarschuwd, en de beste middelen worden aan de hand gegeven, om die te herkennen; terwijl eindelijk, wanneer het vergiftige zelfstandigheden zijn, waarover gehandeld is, dikwerf goede raad gegeven wordt, om derzelver nadeelige werkingen in de eerste oogenblikken te keer te gaan. Bijzonder bewerkt zijn, naar ons oordeel, onder anderen de volgende artikels: Acetum, Acidum sulphuricum, Aloë, Ambarum cineritium, Amylum, Aqua, Arabicum gummi, Argentum, Asa foetida, Aurum, Axungia, Benzoë, Bezoär, Bismuthum, Butyrum, Calx, Camphora, Caoutchouc,

[p. 110]

Cassia senna, Cephaëlis Ipecacuanha, Cera, Cinchona cordifolia (te regt wenscht beets, dat men een bepaald proefmiddel wist, waardoor men met volkomene zekerheid den echten gelen kinabast van de overige kinasoorten konde onderscheiden; volgens eigene ervaring kan hij de daartoe voorgeslagene herkenningsmiddelen van vauquelin - sulphas cupri - en guibourt - sulphas sodoe - niet voor zulke zekere proefmiddelen houden), Cinchona lancisolia, Cinchona oblongifolia, Citrus medica, Crocus sativus, Cuprum, Daphne Mezereum, Deuto-sulphuretum hydrargyri rubrum, Deutoxydum plumbi rubrum, Draconis sanguis.

Wij willen hier, ten slotte, eenige aanmerkingen bijvoegen, welke wij onder het lezen maakten. Het zijn slechts kleinigheden.

Bl. 64. Het is eene onnaauwkeurige uitdrukking, te zeggen, dat de eiwitstof stolt, wanneer men dezelve in nanraking brengt met de warmtestof; de Schrijver bedoelt, dat zulks bij verhoogde temperatuur geschiedt; alles is, om zoo te zeggen, overal en altijd in aanraking met de warmtestof. Voorts doen niet alle zuren de eiwitstof stremmen; het phosphorzuur en azijnzuur maken hierop eene uitzondering. Wij hadden bij dit artikel ook gaarne eenige melding gemaakt gezien van het gebruik van eiwit in kwikvergiftigingen, volgens de proeven van orfila.

Bl. 143. Onder degenen, die de zamenpersbaarheid des waters beweerd hebben, moest bovenal pfaff genoemd zijn geweest, wiens vernuftige toestel beschreven en afgebeeld is in gilbert's Annalen der Physik, 1822, X, S. 161-172.

Onder de minerale wateren, bl. 149 en verv., misten wij ongaarne vele bekende en algemeen beroemde Duitsche badplaatsen, zoo als Wiesbaden, Baden-Baden, en vooral het ook door Nederlanders druk bezochte bad Ems.

Artemisia vulgaris, bl. 212, 213. Hiervan wordt gezegd, dat dit artikel tegenwoordig geheel in onbruik is. Zulks kan thans niet meer gezegd, en de wortel behoort dus in 't vervolg met een woord beschreven te worden.

[p. 111]

Van de Atropa Belladonna wordt, bl. 238, gezegd: ‘In ons land treft men dezelve zeldzaam in 't wild groeijende aan.’ Ons is onbekend, of zij wel ergens anders is opgemerkt dan in het Oldampt in de provincie Groningen, en daar nog bij bijzondere omstandigheden (zie brugmans, de plantis inutil. et venenatis pratorum, p. 30); doch veelligt wordt dezelve in de zuidelijke provinciën van ons rijk gevonden.

De bijgeloovige denkbeelden omtrent de geneeskrachten van den linker-elandsklaauw (bl. 420) waren wezenlijk geene ernstige wederlegging waardig. Die op te geven, is tevens ze wederleggen.

Bl. 541. De Crocus sativus (willdenow, of Crocus officinalis) en de Crocus vernus zijn geene varieteiten, maar twee verschillende soorten.

Als schrijffouten beschouwen wij, bl. 42: ‘Ondertusschen maakt men tot hetzelfde einde ook gebruik van den Aconitum cammarum en Aconitum Napellus, welke toch tot dezelfde species behooren,’ hetgeen zijn moet ‘tot hetzelfde genus;’ bl. 141. mammalia pachyderma, voor mammalia pachydermata; bl. 211. Artemisia santonium, voor Artemisia santonica; bl. 463, en doorgaans, humbold, voor humboldt; bl. 510. Reptilesophidiens, hetgeen twee woorden moeten zijn: Reptiles ophidiens. Doch dit alles beteekent inderdaad niet veel, en wij verblijden er ons in, dat ons althans geene meer belangrijke aanmerkingen zijn voorgekomen. De uitvoering van het werk verdient den meesten lof; de druk is zeer net en compres, en vrij van fouten. Wij wenschen den bekwamen Schrijver lust en krachten, om de aangevangene taak, tot zijne eer en tot nut zijner landgenooten, gelukkig te voltooijen.