Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

[p. 589]

Boekbeschouwing.

Grondleer van den Godsdienst. Eene Handleiding tot zijne Voorlezingen over den Godsdienst, voor de Akademische Jongelingen in alle Faculteiten: door J.M. Sailer. Naar de tweede, verbeterde Uitgave uit het Hoogduitsch vertaald, met eene Voorrede van H. Muntinghe. II Stukken. Te Groningen, bij J. Oomkens. In gr. 8vo. XVI, VI en 594 Bl. f 4-50.

Wij hebben de beide stukken van dit werk te gelijk ter recensie ontvangen; en, schoon wij vertrouwen, dat het, om deszelfs belangrijkheid, en uit hoofde van de beroemdheid des Schrijvers, reeds in veler handen zijn zal, willen wij echter niet in gebreke blijven, er eenig verslag van te doen.

Dat een verstandig en allerkundigst Hervormd Godgeleerde, zoo als de voortreffelijke en tot algemeene droefheid afgestorvene muntinghe, dit werk, ofschoon door eenen Roomschgezinden Schrijver vervaardigd, zoo hoog schatte, dat hij de overbrenging van hetzelve aanraadde, en voor de weluitgevallene vertaling eene voorrede schreef, zal niemand vreemd vinden, die den edeldenkenden man eenigzins gekend heeft, en die weet, dat, zoo als deze zich in zijne voorrede uitdrukt, uit de pen van sailer nooit iets voortkwam, dat niet in zijne soort voortreffelijk was, en met zeer veel genoegen, zoo wel als nut, door iedereen, die wijsgeerig en Christelijk denkt, gelezen werd.

De Hoogleeraar had eerst eenigen twijfel, of men in de vertaling ook eenigzins veranderen of wel weglaten zoude sommige dingen, welke des Schrijvers gehechtheid aan de gevoelens van het Roomschgezind Kerkgenootschap te kennen geven. Dan, na rijper beraad, dacht het hem, zoo wel als den vertaler, best, om het werk zoo te laten als het was, dewijl toch, hetgeen eigenlijk Roomsch-

[p. 590]

gezind in dit werk voorkomt, zóó is voorgesteld, dat het den Protestant, hoezeer hij er ook veel tegen zou kunnen zeggen, niet ergeren kan, en voorts ook aan onze Roomschgezinde Medechristenen geene aanleiding gegeven wordt, om tegen hetzelve, als misschien onder Protestantsche handen verknoeid, bevooroordeeld te zijn.

Deze inrigting, en de redenen derzelve, welke wij, kortelijk, uit de gemelde voorrede hebben opgegeven, kunnen wij niet anders dan goedkeuren, voor zoo ver, namelijk, men in het werk zelf niets veranderd heeft. Evenwel zou men, dunkt ons, die zelfde inrigting behoudende, eenige aanmerkingen, 't zij onder aan de bladzijden, of liever achteraan, hebben kunnen voegen, in welke, kort, klaar, bondig, en tevens zonder eenige bitterheid, het Protestantsche leerstelsel tegen het Roomsche wangeloof gehandhaafd werd. Dit zouden wij, bij een werk als het onderhavige, des te meer van belang gerekend hebben, daar de Roomsche denkbeelden niet alleen zoodanig zijn voorgesteld, dat geen Protestant er zich aan ergeren kan, maar ook eenigzins op eene wijsgeerige wijze worden voorgedragen, ja zelfs somtijds aan niet Katholijke Christenen als alleraannemelijkst aanbevolen. Zoo wordt, bl. 313, in eene noot, gezegd: Ook niet Katholijke Christenen, Wijsgeeren en Dichters hebben in onze dagen het zevental Sacramenten met andere oogen aangezien. Een hunner komt er, in seinem Leben, II Th. S. 180, openlijk voor uit: Ontbreekt het den Protestantschen eerdienst over het geheel aan volheid, zoo onderzoeke men deszelfs afzonderlijke deelen, en men zal bevinden, dat de Protestant te weinig Sacramenten heeft; ja hij heeft er slechts één, bij welk hij zich werkzaam toont, het Avondmaal; want den Doop ziet hij slechts aan anderen bedienen, terwijl dezelve hem koud en ongevoelig laat. De Sacramenten zijn het hoogste in den Godsdienst, het zinnelijke teeken eener buitengewone Goddelijke gunst en genade, enz.

Dit enkele staaltje toont genoegzaam de gegrondheid van ons oordeel. Het is toch overbekend, dat, in ons

[p. 591]

land althans, de Roomschgezinden vol ijver zijn voor hunnen Godsdienst, en gansch niet ongenegen, om, zoo veel mogelijk, het Protestantendom afbreuk te doen. Ofschoon nu dit werk van sailer, uit hoofde van deszelfs wijsgeerigen aard, aan de meesten hunner niet bevallen kan, zijn er toch voorzeker ook, die in hetzelve behagen scheppen, en tevens met innig genoegen zien, dat het, zonder eenige aanmerkingen hoegenaamd, op aanraden van een beroemd Protestantsch Godgeleerde, in het Nederduitsch is vertaald geworden, en zich welligt vleijen, dat hierdoor hunne zaak wel degelijk in de hand wordt gewerkt. Althans wij voor ons, hoezeer wij ook de liberaliteit en de tolerantie voorstaan, zijn overtuigd, dat men, in ons land en in onze dagen, omtrent Roomschgezinden niet voorzigtig genoeg zijn kan, en dat het voor de Protestanten van het grootste belang is, om, bij gepaste gelegenheden, voor hunne zaak manmoedig en verstandig uit te komen.

Voorts stemmen wij volkomen in met wijlen den hooggeschatten muntinghe, dat dit werk ongemeen veel waarde heeft, bijzonder voor hen, die Christendom en Wijsgeerte weten te vereenigen, en dat het vooral strekken kan, om de waarheid en voortreffelijkheid der Evangelieleer te doen gevoelen, en den Christen van dezelve diep te overtuigen, in zoo ver, namelijk, de Christelijke leer in het algemeen door den Schrijver beschouwd wordt. Geheel anders is het gelegen met hetgeen over de grondleer van het Katholijke Christendom is voorgedragen; hetwelk echter door een verstandig en kundig Protestant ook wel verdient overwogen te worden, om op zijne hoede te zijn tegen de spitsvindigheden van sommige Roomschgezinden onzer dagen.

Dit zij genoeg over een werk, dat reeds eenigen tijd geleden is uitgekomen. Wij bevelen het ten sterkste aan, mits men de gulden les van den Apostel paulus betrachte: Beproeft alle dingen, en behoudt het goede!