Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

Letterkundige Geschiedenis van den Heidelbergschen Katechismus, of beknopte Geschiedenis der Hervorminge in den Paltz, Zwitzerland, Holland, Engeland, Duitschland, Polen, en Hongaaryen, door H.S. van Alpen, Predikant der Hervormde Gemeente te Stolberg by Aken. Uit het Hoogduitsch. Iste Stuk. Te Gorinchem, by J. van der Wal, 1804. In gr. 8vo. 244 bl.

'Er is in vroeger tyd over de Geschiedenis der Kerkelyke Hervorming, in de Zestiende Eeuw en vervolgends in Duitschland en elders tot stand gebragt, veel geschreven, en 't ontbreekt in onzen tyd niet aan geleerde Schriften van voornaame Mannen, die 'er nog meer licht over trachten te verspreiden. De geleerde Kerkleeraar van alpen deed geen overtollig werk, met 't voornaamste, zoo verre dit op de invoering en lotgevallen van den Heidelberschen Katechismus betrekking gehad heeft, uit de beste bronnen byeen te verzamelen, en 'er een beknopt doorloopend verhaal, regt geschikt naar de behoeften van den tegenwoordigen tyd, uit te vergaderen. Men zal, vertrouwen wy, dit Werkjen, ook hier te lande, met genoegen, in 't Nederduitsch vertaald, ontvangen; terwyl ook de Vertaaling, over 't algemeen, niet heel kwalyk uitgevallen is: Geestes-adel, Godsdienstes-party, en dergelyke woorden en spreekwyzen meer, ontcieren hier en daar dezelve.

De Geschiedenis, in 't algemeen, is de leerschool der wysheid; die van den Heidelbergschen Katechismus in 't byzonder bevat, voor alle klassen en standen, zeer veel leerryks. Zy had weleer den gewigtigsten invloed op de lotgevallen van geheele Ryken en Staaten, en was de voornaame grondslag, waarop de vryheid van een aanzienelyk Godsdienstig Genootschap gevestigd wierd. De Schryver geeft niet slechts getrouw verslag van gebeurde zaaken, maar doet ons tevens derzelver oorzaaken en dryfveeren, met de gevolgen en uitwerkselen van verschillenden aart, opmerken. Eene aan-

[p. 580]

haaling van Schryvers, uit welken alle door hem medegedeelde berichten geput zyn, zal men hier te vergeefs zoeken; maar vooras gaat eene algemeene opgave van de bronnen, waaruit hy geschept heeft. Men zal daarin niet veele belangryke Schriften missen; en wel allerminst voor de Geschiedenis van den Katechismus in Duitschland en Zwitserland. Voor onze Landen had de Schryver nog wel deze en gene, die hy niet schynt te kennen, b.v. j.w. te water over de Reformatie van Zeeland, de Vaderlandsche Historie van wagenaar, onze gedrukte Placaat- en Charterboeken, met vrucht kunnen gebruiken.

In dit eerste Stuk wordt eerst de Geschiedenis der vervaardiging en eerste invoering van den Katechismus in de Paltz en elders met veel naauwkeurigheid verhaald, en de verschillende lotgevallen, zoo van het Protestantendom in het algemeen, en van het Hervormd Kerkgenootschap in het byzonder, als van den Heidelbergschen Katechismus, die, in weerwil van den allersterksten tegenstand, eene eere genoten heeft, welke, buiten den Bybel, nog aan geen Boek te beurt gevallen is, naar de tydorde beschreven. Daarop volgt de afzonderlyke Geschiedenis van den Katechismus buiten de Paltz; en wel bepaaldelyk in Zwitserland, Duitschland in 't algemeen, en Oostvriesland. Die van de Nederlanden, Frankryk, Engeland, Hongaryen enz. zal in het tweede Stuk volgen.